تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا قازاقستاندىق مەملەكەتتىك قىزمەت ءوزىنىڭ قالىپتاسۋى مەن جەتىلۋىنىڭ ۇزاق جولىنان ءوتتى. بىلتىرعى جىل ەلىمىز ءۇشىن ەرەكشە ءمانى بار كەزەڭ بولدى. 

اۋقىمدى ينستيتۋتتىق رەفورمالار ءۇشىن تۇعىرناما بولعان، ءبىرىنشى باعىتى كاسىبي مەملەكەتتىك اپپاراتتى قالىپتاستىرۋعا باعىتتالعان «100 ناقتى قادام» ۇلت جوسپارىن قابىلدادىق. مەملەكەتتىك كاسىبي اپپاراتتى قالىپتاستىرۋعا قاتىستى جاڭا رەفورما قازاقستاندا مەملەكەتتىك قىزمەتتى دامىتۋدىڭ جارقىن كەزەڭى باستالعاندىعىن دالەلدەيدى، دەگەن پىكىر بىلدىرەدى «ەگەمەن قازاقستان» باسىلىمىندا مەملەكەتتىك قىزمەت ىستەرى مينيسترلىگىنىڭ قىزىلوردا وبلىسى بويىنشا دەپارتامەنتىنىڭ باسشىسى، ادەپ جونىندەگى كەڭەس ءتورايىمى جازيرا جىلقىشييەۆا.

الەمدىك تاجىريبە كورسەتكەندەي، مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ كاسىبي­لىگى ولاردىڭ جۇرتشىلىق الدىنداعى مەم­­لەكەتتىك باسقارۋ ورگاندارىنىڭ يميد­­ءجىن انىقتايتىن ءمىنسىز ادەپ مىنەز-قۇلىقتارىمەن قاتار ءجۇرۋى كەرەك.

سوندىقتان قازىرگى تاڭدا ەلىمىزدە مەملەكەتتىك قىزمەت اپپاراتىنىڭ كاسىبي بىلىكتىلىگىنە، مەملەكەت­تىك قىز­مەت­شىلەردىڭ مورالدىق-ەتيكالىق كەل­بەتىنە ۇلكەن ءمان بەرىلۋدە. ۇلت جوسپارىنىڭ 12-قادامىنىڭ باستى ماقساتى جاڭا ادەپ ەرەجەلەرىن ەنگىزۋ بولىپ تابىلدى.

ناتيجەسىندە «قازاقستان رەسپۋب­لي­كاسىنىڭ مەملەكەتتىك قىزمەتى تۋرالى» جاڭا زاڭىندا قىزمەت ەتيكاسىنا قاتىستى ەرەجەلەر ايتارلىقتاي كۇشەيتىلگەن. ەڭ الدىمەن، مەملەكەت­تىك قىزمەتشىلەرمەن ادەپ نورمالارىن ساقتاۋ بويىنشا تالاپتار، سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى مىنەز-قۇلىق پەن ءوز قىزمەتىندە مۇددەلەر قاقتىعىسىن بولدىرماۋ زاڭ دارەجەسىنە كوتەرىلدى.

زاڭدى جۇزەگە اسىرۋ ماقساتىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزي­دەنتى­ءنىڭ جارلىعىمەن مەملەكەتتىك قىز­مەتشىلەردىڭ ادەپ كودەكسى قابىل­داندى. ادەپ كودەكسى حالىقتىڭ مەم­لەكەتتىك ورگاندارعا سەنىمىن نىعاي­تۋعا، مەملەكەتتىك قىزمەتتە ءوزارا قارىم-قاتىناستىڭ جوعارى مادە­نيەتىن قالىپتاستىرۋعا جانە مەم­لە­كەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ ادەپسىز ارە­كەتىنىڭ الدىن الۋعا باعىتتالعان. مەم­لەكەتتىك قىزمەتشىنىڭ مورالدىق بەت-بەينەسى مەن ەتيكاسىنا ايرىقشا كو­ءڭىل ءبولىنۋىنىڭ استارىندا ونىڭ ىسكەرلىگى عانا ەمەس، سونىمەن قاتار اينالاسىنداعىلارعا قۇرمەتى مەن ىزەتى دە سارالانادى. كودەكستە مەملە­كەت­تىك قىزمەتشىنىڭ مورالدىق-ەتي­كا­لىق كەلبەتىنە قويىلاتىن نەگىز­­گى تالاپتار، قىزمەتتەن تىس ۋاقىت­­تاعى جانە قىزمەتتىك قارىم-قاتى­ناس­تاعى، كوپ­شىلىك الدىندا، ونىڭ ىشىندە بۇ­قا­را­لىق اقپارات قۇرال­دارىن­دا ءسوي­لەۋى­مەن بايلانىستى مىنەز-قۇ­لىق ستان­دارت­تارى ناقتى كور­سەتىل­­گەن. اتاپ ايتار بولساق، بۇدان بى­لاي مەم­لە­كەت­تىك قىزمەتشىلەر تەك قا­تار­­­دا­عى جاي قىزمەتكەر ەمەس، حالىق ارا­­سىن­دا بەدەلدى، جۇرتشىلىق ۇلگى تۇ­تا­­تىن تۇلعاعا اينالعانى ابزال. ول ءۇشىن جاڭا رەفورماعا ساي بار­لىق مەملە­كەت­تىك ورگانداردا ەتيكا ءجونىن­دەگى ۋاكىل بولادى. وسى تالاپتاردى ورىن­داۋ ماق­ساتىندا قىزىلوردا وبلى­سى بو­يىنشا جەرگىلىكتى اتقارۋشى ور­گان­­دار­عا ادەپ جونىندەگى ۋاكىلدىڭ وكى­لەت­­تىگى قىزىلوردا وبلىسى اكىمى اپپا­را­تى باسشىسىنىڭ ورىنباسارىنا جۇكتەلدى.

اتالعان جاڭا ينستيتۋت ەتيكالىق نورمالاردىڭ ساقتالۋىن قاداعالاپ، مونيتورينگ جاسايدى، مەملەكەتتىك قىزمەتتەگى ازاماتتاردىڭ زاڭدى مۇددە­لەرى مەن قۇقىقتارىنىڭ ساقتالۋىنا جانە قايتا ورنىنا كەلتىرۋىنە شارالار قابىلدايدى. ۋاكىل جۇمىسىنىڭ ماڭىزدى باعىتىنىڭ ءبىرى - ۇجىمداعى مورالدىق-پسيحولوگيالىق احۋالدى ءانونيمدى ساۋالداما ارقىلى زەردەلەۋ. ساۋالداما ناتيجەسى تالداۋ ءۇشىن نەگىز بولىپ، ونىڭ قورىتىندىسى بويىنشا پەرسونالدى باسقارۋ تەتىكتەرىن جاقسارتۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك ورگان باسشىلىعىنا ۇسىنىلادى. بۇل ءوز كەزەگىندە مەملەكەتتىك قىزمەت­شىلەردىڭ ومىردە ادال، ادىلەتتى، قارا­پايىم جانە شىنايى بولۋىن تاربيەلەۋمەن بىرگە، شەشىم قابىلداعان كەزدە زاڭدىلىقتىڭ ساق­تالۋىن قام­تاماسىز ەتۋگە مىندەتتەيدى. قىزمەت­تەن تىس ۋاقىتتا ولار قوعامعا جات ءمى­نەز-قۇلىق كورسەتپەۋگە، ىشىپ-جەۋ، قۇمار ويىندارعا جول بەرمەۋ­گە جاۋاپ­كەرشىلىك جۇكتەيدى. جو­عارى­­دا اتالعان مەملەكەتتىك قىز­مەت­­تەگى جاڭاشىلدىقتاردى وبلىس تۇر­­عىن­دارىنا، ونىڭ ىشىندە مەم­لە­­كەت­تىك قىزمەتشىلەرگە جەتە ءتۇ­ءسىن­ءدىرۋ ماق­ساتىندا دەپارتامەنت كەڭ كولەمدى اقپاراتتىق-ناسي­حات­­تىق جۇ­­مىس­تار ءجۇر­گىزدى. جاڭا زاڭنا­ما­­لار­دى ءتۇسىن­ءدىرۋدىڭ باستاۋى رەتىن­دە ناۋرىز ايىندا وبلىستىق عىلى­مي-تاجىريبەلىك كونفەرەنسيا وتكىزىلدى. مەملەكەتتىك ورگانداردا، كۆازيمەملەكەتتىك سەكتور، باسقا دا ماقساتتى توپتار اراسىندا 180-نەن استام قۇقىقتىق وقىتۋ وتكى­ءزىلىپ، جالپى 5 مىڭعا جۋىق ادام قام­تىل­دى. سونداي-اق، دەپارتامەنت باس­شى­لىعى جانە قىزمەتشىلەرىمەن 7 اۋدان ورتالىعى مەن 50 اۋىلدىق وكرۋگتە حالىقپەن كەزدەسۋلەر، جەكە ماسەلەلەرى بويىنشا ازاماتتاردى قابىلداۋلار جۇرگىزىلىپ، ادىستەمەلىك كومەكتەر كورسەتىلدى. وسىلايشا، وبلىس اۋماعىندا ۇلت جوسپارىندا كوز­دەل­گەن ماقساتتاردى جۇزەگە اسىرۋ بارىسىندا، ونىڭ ىشىندە مەم­لە­كەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ كاسىبي بىلىك­تىلىگىن، تۇرعىنداردىڭ قۇقىقتىق ساۋات­­تىلىعىن ارتتىرۋعا سايكەس جۇمىس­­تار اتقارىلىپ جاتىر.

وكىنىشكە قاراي، وسىنداي ءتۇسىن­ءدىر­مە جۇمىستارىنا قاراماستان، مەم­لەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ ادەپ ماسە­لە­لەرىمەن ءجيى كەزدەسەمىز. جىل باسىنان بەرى ادەپ جونىندەگى كەڭەس­ءتىڭ 7 وتىرىسى ءوتىپ، 37 ماسەلە قارال­دى. ونىڭ 26-سى - مەملەكەتتىك قىز­مەت­شىلەرگە قاتىستى تارتىپتىك ىستەر بولسا، 7 مەملەكەتتىك ورگان باس­شى­لارى­نىڭ، اۋدان اكىمدەرىنىڭ مەم­لە­كەتتىك قىزمەت جانە سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل تۋرالى زاڭنامانى بۇزۋشىلىقتاردىڭ پروفيلاكتيكاسى بويىنشا جۇمىسىنىڭ ەسەپتەرى تىڭ­دالدى. قارالعان تارتىپتىك ىستەر ءناتي­­جەسىمەن 16 مەملەكەتتىك قىزمەت­شىگە تارتىپتىك جازا قولدانۋ جونىندە ۇسىنىس بەرىلدى.

مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر قىز­مەت­تەن تىس ۋاقىتتا دا جالپى قابىل­­دان­عان مورالدىق-ادەپتىلىك نور­ما­­لارىن ۇس­تانۋعا، قوعامعا جات ءمى­نەز-قۇلىق، ونىڭ ىشىندە قوعامدىق ورىن­­داردا ادامنىڭ قادiر-قاسيەتiن جانە قوعامداعى ادامگەرشىلىككە نۇق­سان كەلتىرەتىن ماساڭ كۇيدە بولۋ جاع­داي­لارىنا جول بەرمەۋگە ءتيىس. دەگەنمەن، بۇل تالاپتار كەيبىر مەملەكەتتىك قىز­مەتشىلەر تاراپىنان ساقتالماي جاتىر. ماسەلەن، اعىمداعى جىلدىڭ 6 ايىن­دا قۇقىقتىق ستاتيستيكا جانە ار­نايى ەسەپكە الۋ جونىندەگى ورگان­نىڭ مالىمەتىنە سايكەس، وبلىستا 9 مەم­لەكەت­تىك قىزمەتشىنىڭ قوعامدىق ورىن­داردا ماساڭ كۇيدە جۇرگەن­دىگى ءۇشىن، ونىڭ ءىشىن­دە 3 مەملەكەتتىك قىزمەتشىنىڭ كولىك قۇرا­لىن ىشىمدىك ءىشىپ باسقارعانى ءۇشىن اكىمشىلىك ايىپ­پۇلدار سالىنعانى بەلگىلى بولدى.

قىزىلوردا وبلىسى بويىنشا مەم­لەكەتتىك قىزمەت ىستەرى دەپارتامەنتىنىڭ ۇسىنىسىمەن اتالعان مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ 3-ىنە «قاتاڭ سوگىس»، 4-ىنە «قىزمەتىنە تولىق سايكەس ەمەس­تىگى تۋرالى ەسكەرتۋ» تۇرىندەگى ءتارتىپ­تىك جازالار قولدانىلدى. ال باس­شىلىق لاۋازىمداعى 2 قىزمەتكەردىڭ ءتار­تىپتىك ىستەرى ادەپ جونىندەگى كەڭەس­تە قارالىپ، كەڭەس شەشىمىمەن ولارعا قاتىستى تارتىپتىك جازالار بەرىلدى.

جالپى، زاماناۋي مەملەكەتتىك قىزمەتتە كادرلارعا دەگەن كاسىبي تالاپتار باستى قاعيدا بولۋى ءتيىس. ونىڭ كاسىبي ساپاسى ارقىلى مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ جۇمىسى باعالانادى. سوندىقتان ءاربىر ادام مەملەكەتتىك قىزمەتپەن تاعدىرىن بايلانىستىرا وتىرىپ، حالىقتىڭ الدىنداعى ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك ەكەندىگىن ءتۇسىنۋى قاجەت. سەبەبى، مەملەكەتتىڭ مارتەبەسىن كوتەرۋگە، الدىڭعى قاتارلى 30 ەلدىڭ قاتارىنان كورىنۋىنە مەملەكەتتىك قىزمەتشىنىڭ قوساتىن ۇلەسى زور.