ون بەسىندە قول باستاعان باتىرلاردىڭ ۇرپاعى قايدا؟

/uploads/thumbnail/20170708153011731_small.jpg

دەشتى- قىپشاق دالاسىندا تۇياعىنا شاڭ ىلەسپەيتىن تۇلپارلار مەن باتىرلار ارلى – بەرلى ەلدىڭ بەرەكەسى مەن ىرىزىعى ءۇشىن  شاۋىپ،بىلەكتىڭ كۇشىمەن، نايزانىڭ ۇشىمەن جان بەرىستى. ولار ءبىزدىڭ –بابالارىمىز. قاراكەرەي قابانباي، قانجىعالى بوگەنبەي، ناۋرىزباي باتىر، ەر جانىبەك سىندى باتىرلاردىڭ جاۋعا شاپقانداعى جاستارى نەبارى 15-16 ەدى. جاۋعا شاۋا ءجۇرىپ، «قاتىن جولدا، بالا بەلدە» دەگەن ولاردىڭ ءتامسىلى بۇگىنگى كوزبەن، 15-16 جاس اراسىنداعى ۇل بالانىڭ ايتارىنا ساي كەلمەيدى. ال، سول تۇتسا ولاردىڭ وتاۋ قۇرعان جاسى – 13. قازاق ون ءۇش جاس وتاۋ يەسى دەپ قاداپ ايتقان. اڭىز – اڭگىمەنىڭ مايىن تامىزا ايتاتىن قازاقتىڭ ميفتىك سارىنداعى شىنى ارالاس داستاندارى مەن تاريحي تۋىندىلارى جەتىپ ارتىلادى. سونىڭ ىشىندە «الپامىس باتىر». تۋا سالىپ ساعات ساناپ، اي ساناپ ەرجەتىپ كەتەدى. داستانداعى بەينەسىنە قارايتىن بولساق، بەينە ءبىر تۋماسىنان باتىر اتاناتىن بالا سەكىلدى. كەيىن كەلىپ دەشتى-قىپشاق دالاسىنا جالعاسقاندا،   ءبىز ايتقان زاماندا باتىرلار دۇنيەگە كەلىپ جاتتى. ولار دا ساعات ساناپ وسپەسە دە، «الپامىس» جىرىنىڭ لەگىن جالعادى. ال، بۇگىنگى ۇرپاق كەيىنگى دەشتى – قىپشاقتى ەسەپتەمەگەن كۇننىڭ وزىندە بەرتىنگى عاسىرلارداعى بابالار تۇقىمىن جالعاي الدى ما؟! ءححى عاسىر تەحنولوگيا مەن نارىقتىڭ زامانى. ءار زاماننىڭ وزىنە ءتان اتاۋى بولعان سەكىلدى مە دەپ تە تۇجىرىم جاساۋعا بولادى. ءبىزدىڭ ۇرپاق وسى تەحنولوگيا زامانىندا تىنىستاپ جاتىر. ءبىراق، زامان عانا اۋىسىپ جاتقان جوق، عىلىم مەن ءبىلىم عانا وزگەرىسكە ۇشىراپ جاتقان جوق. سونىمەن قاتار، ادام گەنىنە اسەر ەتەر فاكتورلار دا بولىپ جاتىر. اۋانىڭ لاستانۋىنان جىل سايىن 2 ميلليونداي ادام كوز جۇمادى ەكەن. اۋاعا تارايتىن ءتۇرلى زياندى قالدىقتاردىڭ ادام وكپەسىنە ءتۇسۋى سالدارىنان قاتەرلى ىسىك پايدا بولىپ، جىل سايىن 2 ميلليون 1 ءجۇز مىڭ ادام كوز جۇمادى. تاعى 470 مىڭداي ادام وزون قاباتتارىنىڭ بۇزىلۋىنان استما اۋرۋىنا شالدىعىپ باقيلىق بولىپ جاتادى. "ءبىزدىڭ زەرتتەۋىمىز كورسەتكەندەي، تابيعاتتىڭ بىلعانۋى ادام دەنساۋلىعىنا ەڭ ۇلكەن ءقاۋىپ تۋعىزاتىن فاكتورلاردىڭ ءبىرى. وسى ەكولوگيا سالدارىنان ولەتىن ادامداردىڭ كوپشىلىگى شىعىس جانە وڭتۇستىك ازيا مەملەكەتتەرىنىڭ تۇرعىندارى" دەيدى سولتۇستىك كارولينا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ قىزمەتكەرى دجەيسون ۋەست. ەگەر وسى ءبىر ايتىلىمعا ءمان بەرىپ قارايتىن بولساق، ەندەشە ءبىز ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان قوعام تەك عىلىمنىڭ عانا ەمەس سول عىلىم اشقان جاڭالىقتىڭ كەسىرىنەن ءتيىپ جاتقان « ۋلى قوعام». وزگە ەلدىڭ سالتى مەن مادەنيەتى سياقتى ەمەس، قازاقتىڭ بولمىسى الدىنا ءبىر بولەك. سوندىقتان بولار ءبىزدىڭ اپاي توستەر ۇساقتالىپ بارا جاتىر. «قازاقستان بارىسى» اتانىپ جۇرگەن قازاق كۇرەسىنىڭ دوداسى ەلدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندەگى ەجەلگى قازاقى تۇقىمنىڭ قايماقتارىن جيناپ جاتىر. جالپى ءبىز سول پالۋاندارداي ءىرى ەدىك. سوندىقتان، تۇقىمىمىز ۇساقتالىپ كەتتىپ دەپ كەيۋدىڭ قاجەتى جوق. الەم بولىپ جۇتىپ جاتقان اۋانى بىزدە جۇتىپ جاتىرمىز. ال، وعان نە شارا؟!

 م.اقان

پىكىر قالدىرۋ

قاتىستى ماقالالار