ەلدىڭ تاعدىرى ونىڭ ءسالت-داستۇرى، ءدىنى، ونەرى، تاريحى وسىنىڭ بارلىعى ءبىرتۇتاس ەل بولىپ قالىپتاسۋداعى ءاربىر ازامات پەن ازاماتشالاردى تولعاندىرار ماسەلەلەردىڭ ءبىرى دە بىرەگەيى ەكەنى انىق.
مەن دە ءوز ەلىمنىڭ مۇڭىن مۇڭداسىپ، قازىرگى تاڭداعى ۇلكەن تالقىعا اينالعان ءدىني ەكسترەميزم جايلى ءوز ويىمدى ءبىلدىرۋ ءۇشىن قولىما قالام الدىم...
اتا-بابامىز سان عاسىرلاردان بەرى اڭساپ وتكەن تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزۋدىڭ ارقاسىندا ءتىلىمىزدىڭ، اسىل ءدىنىمىزدىڭ قاينار بۇلاقتارىمەن قايتا قاۋىشىپ جاتىرمىز. حالقىمىز دەربەستىكپەن بىرگە ءداستۇرلى مادەنيەتىنە، ءتىلى مەن دىنىنە تولىققاندى يە بولىپ، ولاردى زامانعا ساي دامىتۋعا مۇمكىندىك الدى. وشكەنىمىز جانىپ، ۇمىتقانىمىز جادىمىزدا جاڭعىردى. مۇنىڭ بارلىعى قازاق ەلىنىڭ ۇستانعان باعىت-باعدارىنىڭ دۇرىستىعىن، اتا-بابا جولىنان اينىماعاندىعىن بىلدىرەدى. ۇستىندە ايتقانىمداي ءتىل مەن ءدىن ەلدىڭ قۇندىلىعى، بار بايلىعى. وسى ۋاقىتقا دەيىن قانشاما ورەسكەل قاتەلىكتەر مەن جاپپاي ورىس ءتىلىنىڭ كۇشەيۋىنەن تۇنشىققان ءتىلدى دە ويلايتىن زيالى قاۋىم تابىلىپ، اقىر سوڭىندا ءتىلدىڭ دە جاعدايى ەداۋىر ساتىعا كوتەرىلىپ ەدى. سول زاماندا ءوز ءتىلى تۇرعاندا وزگە ءتىلدى مىندەت قىلاتىن جاندار دا جوق ەمەس تۇعىن. ەل بولعاسىن ونداي دا ماسەلەلەر بولاتىن شىعار دەپ ويلايسىڭ دا، ءارتۇرلى پىكىرمەن تەرەڭ ويدا قالاسىڭ. ال، ءقازىر مەنى تەك ءتىلدىڭ جايى عانا الاڭداتپايدى. قازاق ەلىنە ءتىپتى بۇكىل الەمگە اۋىر قاسىرەت الىپ كەلگەن ءدىني ەكسترەميزم (تەرروريزم) ەلدىڭ دامۋىن، ءبىرتۇتاستىعىن كوڭىلدەگىدەي ەتۋگە دەس بەرمەي وتىرعانى راس. مۇندايدا ارەكەتسىزدىك بەل السا، وندا تاريحتىڭ تەگەۋرىنى ءبىزدىڭ توز-توزىمىزدى شىعارارى انىق. سەبەبى، قانشاما اتا-بابامىزدىڭ اسىل مۇراتى ورىنداۋعا شاق قالعاندا ءوز ىشىمىزدە مۇنداي احۋالدىڭ بەلەڭ الۋى ءبىز ءۇشىن دە جاقسى ەمەس. بۇگىنگى دۇنيە ديدارىنان قازاق ەلىنىڭ وزىندىك ورنىن سەزىنۋ ەداۋىر قيىندىققا سوقتى، دەسەك تە اتا-بابامىزدا ءاردايىم ۇلت قاسيەتىن جوعالتپاۋدان ارتىق ماقسات بولمادى.
الايدا، ۇلت جادىنان ۇمىتىلا باستاعان يماني قۇندىلىقتاردى قايتا جانداندىرۋدىڭ رەتى كەلدى مە دەپ تە ويلايمىن. بۇل تۇرعىدا قازاق قوعامىنا ەشكىم تىڭنان جاڭا دۇنيە اكەلىپ جاپسىرىپ جاتقان جوق. بار بولعانى كەزىندە ءباھادۇر بابالارىمىز سالىپ كەتكەن، كەيىننەن كومەسكى تارتا باستاعان سوقپاقتىڭ سۇلدەرىن تاۋىپ، سونى قايتادان سارا جولعا اينالدىرىپ جاتقانى. ماقساتىمىز – ۇلتتىق تابيعاتىمىزبەن ساباقتاس شاريعاتتاعى مازھابىمىز بەن تانىمدىق مەكتەبىمىزدى تۇعىرلاپ، اسىل دۇنيەلەرىمىزدى، جاۋھارلارىمىزدى جارىققا شىعارۋ، ۇزىلگەنىمىزدى جالعاپ، جوعالتقانىمىزدى تۇگەندەۋ، سان عاسىرلىق تاريحى بار ءدىني داستۇرلەرىمىزدى قالپىنا كەلتىرۋ. سول ارقىلى قازاقتىڭ تولىققاندى ۇلتقا، الاشتىڭ ىرگەلى ەلگە اينالۋى ءۇشىن قولدان كەلگەنشە ۇلەس قوسۋ.
قازاقتار ءۇشىن يسلامنىڭ ءرولى نەداۋىر جانە مۇنى ءتۇسىنۋ ۇلتتىق سانامىزدىڭ ماڭىزدى مىنەزدەمەسىنە اينالعان. بۇل اسىرەسە وسىناۋ ۇلى دا گۋمانيستىك ءدىننىڭ ءرولى مەن ءمانى ۇزاق جىلدار بويى بۇرمالانىپ كەلگەننەن كەيىنگى جەردە وتە ماڭىزدى. سونىمەن بىرگە ءدىننىڭ ۇلتتى بىرەگەيلەندىرۋدىڭ بۇگىندە پارمەندى ءتاسىلى ەمەس ەكەنىن ايقىن ۇعىنۋ كەرەك. وعان ايقىن كوزىمىز جەتىپ تە ءجۇر. ءدىننىڭ قۇندىلىقتارىن جەتە تۇسىندىرەمىز دەپ ءجۇرىپ جاس جەتكىنشەكتەردىڭ باسقا اعىمعا قالاي، قانداي جولمەن كەتىپ قالاتىنىن اڭعارماي دا قالامىز. وعان سەبەپ بىرەۋ – ءدىني ساۋاتتىلىقتىڭ بولماۋى.
ارينە، دەموكراتيالىق ەل اتانعاسىن ون جەردەن ءدىندى قۇرمەتتەگەنمەن، ونىڭ قاعيدالارىن «ميعا شەگەدەي سىڭىرۋگە» قۇقىمىز جوق. سوندا ماعان مىناداي سۇراقتار ويىما كەلەدى. «وندا ميلليونداعان تۇرمىس تاپشىلىعىنا تاپ بولعان نەمەسە باسقا ءدىندى مىندەت قىلاتىن، ەلىنىڭ ابىرويىن ويلامايتىن ادامداردىڭ رۋحاني سەزىمىن قالاي وياتۋىمىز قاجەت؟ ادام ءوزىنىڭ بولماشى ءبىر بۇراندا ەمەس، رۋحاني دەربەس تۇلعا ەكەنىن سەزىنۋ كەرەك قوي. ونىڭ دا وتكەنگە دەگەن ءوز كوزقاراسى، ەڭ باستىسى، ۇلتتىڭ رۋحاني ەرتەڭىن جاساۋعا دەگەن جاۋاپكەرشىلىگى بولۋى شارت ەمەس پە؟» بۇل تەك مەنىڭ عانا ەمەس، بارلىق ەلىن سۇيگەن جانداردىڭ، ءدىني سالادا جاۋابى ءبىراز دەڭگەيدە جاتقان سۇراق دەپ ويلايمىن. شەشىمى ءالى كۇنگە دەيىن بەلگىسىز وسىنداي ماسەلەلەردىڭ بولاشاقتا كوزى اشىق ۇرپاقتىڭ باسىنا تۇسپەسە دەپ ارماندايمىن.
وسى ورايدا ن. نازاربايەۆتىڭ : «ءدىن وزدىگىنەن ونەگەلى اقيقاتتان بوتەن ەشتەڭەگە ۇيرەتپەيدى. جالعىز-اق بىزگە ءقاۋىپ ءتوندىرىپ تۇرعانى، ءدىني بىلىمدەرىمىزدىڭ دەڭگەيى ونشا جوعارى بولماي وتىرعانى» دەپ ايتقان ءسوزىن ۇنەمى جانىمىزعا تۋ عىپ الىپ جۇرسەك، ارتىق بولماس ەدى دەپ ايتار ەدىم. شىنىمەن دە، ونىڭ ىشىندە باستى ءقاۋىپ ءدىني ساۋاتسىزداردان كەلىپ جاتقانىن ايقىن كورىپ ءبىلىپ ءجۇرمىز. جالعان تۇسىنىكتەر، ءارتۇرلى ادامداردى اربايتىن جارنامالار، ءار ادامنىڭ تەرىس پيعىلدا ۋاعىزداۋى وسىنىڭ بارلىعى ساناسى جاڭا عانا جەتىلىپ كەلە جاتقان مىنا بىزدەي جاس ۇرپاققا اۋىر سوققى بولارى انىق. كەلەشەكتە دە مەن دوستارىما، بارشا مۇسىلمان باۋىرلارىما تەك ءوزىمىز انىق بىلەتىن نارسەلەردى قولداۋىن وتىنەر ەدىم. وسىنىڭ ءوزى ەلىمىزدىڭ دامۋىنا از دا بولسا ۇلەسىمىز دەپ بىلەمىن. سەبەبى، جارقىن بولاشاق مىنا ءبىزدىڭ قولىمىزدا. الداعى ۋاقىتتا دا جاراتقاننان الاش جۇرتىن ىرگەلى ەل ەتىپ، ىنتىماق-بىرلىگى مەن يماندىلىعىن ارتتىرۋىن عانا
سۇرايمىن.
رىسقالييەۆا بالنۇر
11- سىنىپ وقۋشىسى
