بۇگىندە ەلىمىزدىڭ ەكونوميكاسىنىڭ دەنى قارا التىنعا، ياعني مۇنايعا بايلانعان. ال قازىرگى تاڭدا مۇنايدىڭ باعاسى بىردە ءوسىپ، بىردە تومەندەپ تۇرعانى بارشامىزعا ءمالىم. بۇل تۇرعىدا، «ەلىمىزدىڭ ەكونوميكاسىن تۇراقتى ۇستاپ، ونى كوتەرۋ ءۇشىن باسقا سالانى دا دامىتىپ، سوعان باسىمدىق بەرۋ قاجەت» -  دەگەن ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنە تولىققاندى كەلىسۋگە بولاتىن سەكىلدى. قازاقستان ءۇشىن ەڭ ۇتىمدى شەشىم – تۋريزم سالاسى بولماق. الايدا بۇل ماسەلەگە ءالى كۇنگە دەيىن تولىققاندى كوڭىل بولىنبەي كەلەدى.

الەم بويىنشا تۋريزم سالاسىندا جاقسى دامىعان ەلدەر قاتارى كوپ. ولاردىڭ كوشىن باستاپ تۇرعان تۇركيا، اراب امىرلىكتەرى، ەگيپەت، تايلاند، ءۇندىستان ەلدەرىن ايتۋعا بولادى. جىل سايىن اتالعان ەلدەرگە تۋريستەر اعىلىپ بارىپ جاتادى. ال قازاقستانعا شە؟ ءبىزدىڭ ەلىمىزگە كەلەتىن تۋريستەر سانى بۇل ەلدەرمەن، ءتىپتى، سالىستىرۋعا كەلمەيدى. ەلىمىزدەگى دەمالىس ورىندارىنان شەتەلدىك قوناقتار ەمەس، ءوزىمىزدىڭ قازاق ازاماتتارىنىڭ كوپشىلىگى امالسىزدان كەلەتىندەي. بارلىعىنىڭ ارمانى شەتەلگە شىعۋ، وزگە ەلدە، مىسالى گاۆاي، مايامي ارالدارىندا دەمالۋ، تۇركياعا بارىپ قارا تەڭىزگە شومىلۋ، ءۇندىستانعا بارىپ ءۇندى مۇحيتىن كورۋ. 

ال قازاقستاندا جاعداي قانداي؟ وتاندىق ءتۋريزمنىڭ حال-احۋالى مەن بولاشاعى قانداي؟ جانە تۋريستەر لەگى مەن قازاقستاندىقتار دەمالىس ورنى رەتىندە نەلىكتەن قازاقستاندى ەمەس وزگە ەلدى تاڭدايدى؟ وسى جانە وزگە دە سۇراقتار توڭىرەگىندە قامشى اقپاراتتىق اگەنتتىگى ساراپتاما جاساپ، جوعارىداعى ساۋالدارعا جاۋاپ بەرۋگە تىرىسادى.

قازاقستاندا نە بار؟

ەلىمىزدە تابيعاتى كوركەم، ەرەكشە دەمالىس ورىندارى وتە كوپ. ىلە الاتاۋىنىڭ بوكتەرى، جايىق وزەنى، كولساي كولى، قاپشاعاي، الاكول، اقتاۋ قالاسىنداعى كاسپيي تەڭىزى جاعالاۋى، بالقاش كولى، قايىڭدى كولى، ۇلكەن الماتى وزەنى، قاتون-قاراعاي، بۋراباي – جازعى دەمالىس ورىندارى ءۇشىن تاپتىرماس مەكەندەر. تاريحي ايماقتارعا ساياحات جاساعاندى ۇناتاتىندارعا تۇركىستان قالاسى، ارىستان باب كەسەنەسى، ۇڭگىرتاس، تاراز قالاسى، وتىرار ماڭى، اقتاۋ قالاسىنداعى بەكەت اتا مەشىتى، بايقوڭىر، مەركى قالاسىنداعى بالبال تاستار مەكەنى ايماعىن ۇلكەن ماقتانىشپەن ۇسىنا الامىز. الەمدەگى ەكى ءىرى شاتقالدىڭ ءبىرى – شارىن شاتقالى دا قازاقستان جەرىندە ورنالاسقان. ودان بولەك حان ءتاڭىرى شىڭى، تۇرگەن سارقىراماسى، ءۇستىرت ويپاتى، مارقاكول  - ءبىرى بىلسە ءبىرى بىلە بەرمەيتىن كوركىنە كوز تويماس تابيعات اياسى، دەمالىس ورىندارى ەلىمىزدە جەتەرلىك.

قازاقستاندى تۋريزم جاعىنان الەمدىك دەڭگەيگە كوتەرۋگە نە كەدەرگى؟

ەلىمىزدەگى ءبىرقاتار ماسەلەلەردىڭ قاتارىن دەمالىس ورىندارىنداعى ءبىرشاما ولقىلىقتار تولىقتىرادى. قازاقستاندا كەرەمەتتەي كوز تارتارلىق جەرلەر جوق ەمەس، جوعارىدا اتاپ وتكەن مەكەندەر كەز كەلگەن ادامدى وزىنە باۋراپ الارى انىق. الايدا، قازاقستانعا كەلۋشى تۋريستەردىڭ سانى وزگە ەلدەرگە قاراعاندا نەگە از؟ دەگەن سۇراق تۋىندايدى. ەڭ الدىمەن، ءبىزدىڭ ەلىمىزدە حالىقارالىق تۋريزم ەمەس جابايى ءتۋريزمنىڭ دامىعاندىعى. ياعني، ەلىمىزدىڭ ايناسى بولىپ وتىرعان كورىكتى جەرلەردى جەكەمەنشىككە وتكىزۋ ماسەلەسى. سونىمەن قاتار، دەمالىس ورىندارىنداعى باعالارعا توقتالا كەتكەن ماڭىزدى. قازىرگى تاڭدا كوپشىلىك ادامنىڭ ايتاتىنى «بۋرابايعا دەمالۋعا بارعانشا، تۇركياعا بارعان دۇرىس، ەكەۋىنە دە بىردەي اقشا جۇمسالادى»، - دەيدى. مۇنداي پىكىرلەر ەلىمىزدەگى دەمالىس ورىندارىنىڭ باعاسىنىڭ تىم شارىقتاپ كەتكەندىگىنە دالەل بولا الادى. سول سەبەپتى دە تۋريستەر ەمەس، ءوزىمىزدىڭ حالقىمىز قازاق جەرىندەگى دەمالىس ورىندارىنا بارۋدان باس تارتۋدا. ال ەلىمىزدەگى قالتاسى كوتەرەتىن ازاماتتار مىندەتتى تۇردە شەتەلگە شىعىپ، دەمالىسىن ىستىق جاعاجايدا وتكىزگەندى ءجون كورەدى. مىسالى، الاكولدە دەمالۋ ءۇشىن ىشىندە كىشىگىرىم سانۋزەل مەن تەلەديدارى بار ءبىر ادامدىق جاتىن بولمەگە كەمىندە 50$ تولەۋ قاجەت. ال ءوزىمىزدىڭ كورشى ەلدەگى ىستىق كولگە ساياحاتتاپ بارعان جاعدايدا ءدال وسى باعاعا كەرەمەت قوناق ۇيدەن ورىن الىپ جاتۋعا بولادى، سونىمەن قاتار ونىڭ ىشىنە ءۇش ۋاقىت تاماق تا كىرەدى.

ءبىزدىڭ ەلىمىزدەگى دەمالىس ورىندارىندا وزگە ەلدىڭ ازاماتتارىن ىنتىقتىرار، قىزىقتىرار ورىنداردىڭ تىم ازدىعى، ءتىپتى، جوقتىڭ قاسى. كوپشىلىك جەرلەردەن كورەتىنىمىز تەك تاماقتاناتىن ورىن مەن جالعا بەرىلەتىن زاتتارى بار دۇڭگىرشەكتەر. ساياحاتتاپ كەلگەن ادامدار وزدەرىنىڭ دەمالىستارىن بارىنشا قىزىقتى، ەستەن كەتپەستەي ەتىپ وتكىزۋگە تالپىنادى.

ەلدى قىزىقتىراتىن ءتۇرلى ويىن الاڭدارى، ساۋىق كەش ورتالىقتارى، دەمالۋشىلاردىڭ كوڭىلىن اۋلايتىن ءتۇرلى قىزىقتى جەرلەردىڭ جەتىسپەۋشىلىگى تۋريزم دامۋىنا ەداۋىر كەرى اسەرىن تيگىزەدى.

قازاقستاندا تۋريستىك اگەنتتىكتەردىڭ سانى 600-دەن استام. الايدا ولاردىڭ باسىم كوپشىلىگى قازاقستاندىقتاردىڭ شەتەلگە ساياحاتتاۋ جوسپارىن جاساسا، تەك 14،5% عانا ەلىمىزگە كەلەتىن تۋريستەرمەن اينالىسادى. ال ءبىزدىڭ ەلىمىزگە كەلەتىن شەتەلدىكتەردىڭ كوبى ىسساپارمەن عانا كەلەدى ەكەن.

قازاقستانعا كەلەتىن تۋريستەردەن تۇسەتىن پايدا جالپىعا كەلەتىن تۋريستەردەن تۇسەتىن پايدا جالپى ءتۋريزمنىڭ 3%-ىن عانا قۇرايدى. سالىستىرمالى تۇردە ايتاتىن بولساق، وزگە ەلدەردە بۇل كورسەتكىش 50%-عا دەيىن جەتىپ وتىرادى.

ەلىمىزدە تۋريزمنىڭ ينفراقۇرىلىمى مۇلدەم جاسالماعان. مىسالى رەتىندە ايتاتىن بولساق، ءبىر قالادان ەكىنشى قالاعا جولعا شىققان جاعدايدا، ەڭ الدىمەن شارشاتاتىنى جول ماسەلەسى. ەلىمىزدىڭ جولدارى قانداي جاعدايدا ەكەندىگى بارشامىزعا ءمالىم. مۇنداي جولداردى كورىپ، وسى جولدارمەن جۇرگەن تۋريست ەكىنشى رەت قازاقستانعا ورالعىسى كەلەتىندىگىنە ۇلكەن كۇمان تۋعىزۋعا بولادى.

ال دەمالىس ورىندارىنداعى قوناق ءۇي ماسەلەسىنە كەلەر بولساق: ەڭ الدىمەن ول جەردەگى قىزمەت كورسەتۋ ساپاسى تىم تومەن دەۋگە بولادى. ونداعى قىزمەتكەرلەردىڭ باسىم كوپشىلىگى اعىلشىن ءتىلىن مەڭگەرمەگەندىكتەن شەتەلدەن كەلگەن قوناقتارعا قىزمەت كورسەتۋ قيىنعا سوعادى. وزدەرىنىڭ ويىن دۇرىس جەتكىزە الماعان تۋريستەر ەكىنشى رەت بۇل جەرگە كەلۋگە زاۋقى دا سوقپاسى انىق.

ازيانىڭ كىندىگى اتالعان قازاق جەرىنە تۋريستەردى تارتۋ ءۇشىن نە ىستەۋ قاجەت؟

ەڭ الدىمەن جوعارىدا اتالعان ماسەلەلەردى شەشۋ جولىن قاراستىرىپ، تۋريزمدى جان-جاقتى دامىتۋعا باسا نازار اۋدارعان ءجون. تەك شەتەل ازاماتتارىنىڭ نەمەسە ءوز ەلىمىزدەگى، ونىڭ ىشىندە قالتالى كاسىپكەرلەر مەن بەدەلدى ادامداردىڭ قالتاسى كوتەرەتىندەي عانا ەمەس، ءوزىمىزدىڭ حالقىمىزعا دا قولجەتىمدى ءارى ءتيىمدى باعالاردى قويۋ قاجەت.

سونىمەن قاتار، جارنامانى كوبەيتكەن ابزال. جارناما جاقسى ءارى قىزىقتىرارلىقتاي بولعان جاعدايدا ول ءبىرشاما حالىقتىڭ نازارىن اۋدارادى. جارقىراتىپ جاسالعان جارنامانى كورگەن جۇرت ول جەردى كوزىمەن كورگەنشە اسىق بولادى.

وسى تۇرعىدا تالەب ريفايدىڭ مىنا ءبىر ۇسىنىسىن دا قولعا الۋ قاجەت: «وزگە مەملەكەتتەرمەن دوستىق قارىم-قاتىناستى نىعايتۋ ارقىلى ۆيزالىق رەجيمدى جەڭىلدەتكەن ءجون. ءبىز ەلەكتروندى ۆيزانى 100% قولدايمىز. ونلاين رەجيمدە ادامدار كەزەك كۇتپەيدى، ىڭعايلى ءارى ءقاۋىپسىز. ال قاۋىپسىزدىك پەن ىڭعايلىلىق تۋريزمگە قاجەت»، - دەگەن پىكىرى وتە ورايلى دەۋگە ابدەن بولادى. سونىمەن قاتار، ول نارىققا قارجىلىق اۆياكومپانيالاردى جىبەرۋدى ۇسىنىپ، تۋريستەردىڭ تومەن باعادا بيلەت الۋلارىنا جاعداي جاساۋ قاجەتتىگىن ايتتى.

ونىڭ ايتۋىنشا، تۋريستەردىڭ قازاقستانعا تەز ءارى ارزان، وڭاي كەلۋلەرىن قامتاماسىز ەتكەن دۇرىس.

راسىمەن دە، ءتۋريزمدى دامىتۋ  - وزىمىزگە دە، وزگەگە دە پايدالى بولماق. بۇل ارقىلى ەلىمىزدى الەمگە تانىتىپ، كەز كەلگەن شەتەلدىك ازاماتتىڭ كورۋگە ىنتىق بولعان ەلىنە اينالساق، بۇل بىزگە تەك جاقسى جاعىنان عانا اسەر ەتپەك.

قازاقستانعا كەلەتىن تۋريستەر سانى قانشالىقتى ءوستى نەمەسە كەمىدى؟

ەلىمىزگە كەلەتىن تۋريستەر سانى اۋىز تولتىرىپ ايتارلىقتاي بولماسا دا، جىل سايىن اقىرىنداپ وسۋدە. 2015 جىلمەن سالىستىرعاندا 2016 جىلى كورسەتكىش باعامى 6%-عا ارتقان. ال 2017 جىلى ەلىمىزگە كەلگەن تۋريستەردىڭ سانى ءبىرشاما وسكەنى بەلگىلى. وعان نەگىزگى سەبەپ – حالىقارالىق ەكسپو-2017 كورمەسى. بۇل كورمەنى 2 ملن. حالىق تاماشالايدى دەپ جوسپارلانعان بولاتىن. ال بۇل جوسپار ورىندالدى ما، جوق پا، ونىڭ ناتيجەسى كەيىنىرەك بەلگىلى بولادى.

ال بولاشاقتا قازاقستاننىڭ تۋريزم سالاسىندا ەداۋىر دامىعان ەل بولۋى ءۇشىن ءالى دە ءبىرشاما تەر توگىلىپ، وتە كوپ جۇمىس جاسالۋى قاجەت.

قامشىگەر: نازەركە لابيحان