دەموكراتيالىق كۇشتەردىڭ "قازاقستان-2050" جالپىۇلتتىق كواليسياسىنىڭ وتىرىسىندا ق ر پرەزيدەنتى جانىنداعى ۇلتتىق كوميسسيانىڭ جۇمىس توبىنىڭ جەتەكشىسى ەردەن قاجىبەك لاتىن نەگىزدى قازاق جازۋىنىڭ رەفورماسى - رۋحاني جاڭعىرۋىمىزدىڭ شەشۋشى فاكتورى، تەرەڭ مانگە يە باستاما ەكەنىن ايتتى دەپ حابارلايدى Qamshy.kz اقپارات اگەنتتىگى.
- مەملەكەتتىك ءتىلدى جاڭا الىپبيگە كوشىرۋ جونىندەگى قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتى جانىنداعى ۇلتتىق كوميسسيانىڭ جۇمىس توبىنىڭ جەتەكشىسى ءارى كاسىبي لينگۆيست رەتىندە ايتارىم – تاۋەلسىز قازاقستان تاريحىن ەكى ماڭىزدى كەزەڭگە بولۋگە بولادى.
ءبىرىنشى كەزەڭ – 2017 جىلدىڭ 12 ساۋىرىنە دەيىنگى تاريح. ەكىنشىسى – ودان كەيىنگى ۋاقىت.
ويتكەنى 2017 جىلدىڭ 12 ساۋىرىنەن باستاپ ەلىمىز دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ وزىق، دامىعان، وركەنيەتتى مەملەكەتتەردىڭ ۇستانىمى بويىنشا ءومىر سۇرە باستادى.
ەندى ۇلتتىق ساياساتىمىزدىڭ باستى ماقساتى، مەملەكەتىمىزدىڭ قوعام الدىنا قويعان نەگىزگى تالابى – رۋحاني تازارۋ، رۋحاني جاڭعىرۋ، رۋحاني كەمەلدەنۋ.
مۇنىڭ ءوزى ەلىمىزدىڭ جوعارى بيىك دەڭگەيگە كوتەرىلگەنىنىڭ – ەلباسى سىندارلى ساياساتىنىڭ جەمىسى ەكەنى داۋسىز.
مۇنىڭ ءوزى «مالىم جانىمنىڭ ساداعاسى، جانىم ارىمنىڭ ساداعاسى» دەگەن ۇلتتىق رۋحاني قۇندىلىقتارىمىزعا تۇبەگەيلى بەتبۇرىس باستالعانىنىڭ ءساتتى قيسىنى.
ەلباسى: «الدىمەن ەكونوميكا، سودان سوڭ ساياسات» – دەگەن ۇستانىمىن تياناقتاپ، ەندى حالقىمىزدى «تامىرىمىزدا بۇلكىلدەپ جاتقان ىزگى قاسيەتتەرىمىزدى قايتا تۇلەتۋىمىز كەرەك» دەپ، جاڭا بەلەستەرگە جەتەلەدى.
ولار، اتاپ ايتساق، زامان تالابىنا ساي – باسەكەگە قابىلەتتىلىك، پراگماتيزم، ۇلتتىق بىرەگەيلىك، ءبىلىم سالتاناتى، ەۆوليۋسيالىق دامۋ جانە سانا اشىقتىعى.
وسىلاردىڭ دىڭگەگى، ىرگەتاسى، مازمۇنى ءارى فورماسى – ءتىل ەكەنى بەسەنەدەن بەلگىلى.
ولاي بولسا، لاتىننەگىزدى قازاق جازۋىنىڭ رەفورماسى – رۋحاني جاڭعىرۋىمىزدىڭ بەلورتاسى، شەشۋشى فاكتورى، تەرەڭ مانگە يە باستاما.
بۇل تەك قانا ءتىلدىڭ رەفورماسى ەمەس – ءدىل رەفورماسى، جانىمىزدىڭ جاڭعىرۋى، ماڭىزدى ستراتەگيالىق باعدارلاما.
«قازاقستاننىڭ بولاشاعى – قازاق تىلىندە» دەگەن ۇلاعاتتى پايىمنىڭ ۇلىستىق، ەتنوستىق شەڭبەرىنەن شىعىپ – ۇلتتىق، مەملەكەتتىك، ازاماتتىق مارتەبەگە يە بولۋىنىڭ ايقىن ايعاعى بۇل.
بۇل – بولاشاعىمىزدىڭ تىزگىنىن ءوز قولىمىزعا الۋدىڭ، پرەزيدەنت سوزىمەن ايتساق، «بولاشاققا باعدار»، «رۋحاني جاڭعىرۋدىڭ» وزەگى، قازاقستاننىڭ 30 دامىعان ەلدىڭ قاتارىندا ساپ تۇزەۋىنىڭ جارقىن كەپىلى.
ۇلت كوشباسشىسى – ەلباسى تاپسىرماسىنا سايكەس بۇل كەلەلى ماسەلە قالىڭ جۇرتشىلىقتىڭ بەلسەنە قاتىسۋىمەن ىسكە اسىرىلۋدا. ەلدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن، شەتەلدەن، اۋىلدان دا، قالادان دا، حالىق قالاۋلىلارى مەن مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر، عالىمدار مەن زەينەتكەرلەر، جاستار مەن سىرتتاعى وتانداستارىمىز – ءبارى دە ءوز ۇلەستەرىن قوسۋعا تىرىسۋدا، ءبارى دە باتالارىن بەرىپ، تىلەۋىن تىلەۋدە.
«كەڭەسىپ پىشكەن تون كەلتە بولمايدى» دەيدى حالقىمىز.
ءبىز عىلىمي ورتادا، زيالى قاۋىم وكىلدەرى اراسىندا كوپتەگەن باسقوسۋلار ۇيىمداستىردىق.
ۇلتتىق كوميسسيانىڭ جۇمىس توبىنىڭ باستاماسىمەن 20-دان استام عىلىمي-ۇيىمداستىرۋ جانە عىلىمي-تاجىريبەلىك ءىس-شارالار ءوتىپ، ولارعا ەكى ايدا 2،5 مىڭنان استام عالىمدار مەن زيالى قاۋىم وكىلدەرى قاتىستى.
شىلدە ايىندا ستامبۋل قالاسىندا وتكەن حالىقارالىق تۇركولوگتار قۇرىلتايىندا بۇل ماسەلە جان-جاقتى قاراستىرىلىپ، حالىقارالىق دەڭگەيدە قولداۋ تاپتى.
اقپارات قۇرالدارىنا كەلەتىن بولساق، ەلباسىنىڭ باعدارلامالىق ماقالاسى جاريالانعاننان بەرى قازاق ءالىپبيىن رەفورمالاۋ تۋرالى ەكى مىڭعا جۋىق ساراپتامالىق ماقالالار مەن پايىمداۋلار جارىق كوردى.
الەۋمەتتىك جەلىلەردە 1800-دەن استام مازمۇندى جازبالار شىقتى.
وسىنىڭ بارلىعى – ءاردايىم ءبىزدىڭ نازارىمىزدا.
جوبالار مەن نۇسقالار سۇرىپتالىپ: «ينتەرنەت، IT» «تۇركىلىك»، «قازاق فيلولوگيالىق»، «اعىلشىن-ەۋروپالىق»، «UNICODE»، «كيريل-لاتىن»، «قۇراما»، «اۋەسقوي» دەپ توپتارعا ءبولىندى.
قۋانتاتىنى – بۇگىن قازاقستاندىقتاردىڭ باسىم كوپشىلىگى وسى ءۇردىستى سانا-سەزىمىمەن، شىن جۇرەگىمەن، جان-تانىمەن قولدايدى.
ماسەلەن، بەلگىلى وتانداسىمىز، ءتىلشى پروفەسسور، جۇڭگو ازاماتى مۇرات ءسۇلتانشارىپ ۇلى، رەسەيلىك وتانداسىمىز، ماسكەۋلىك، تانىمال التايست-تۇركولوگ ەركولي ازەربايەۆ، ءماجىلىس دەپۋتاتى ازات پەرۋاشيەۆ، كوپتەگەن شەتەلدىك عالىمدارى – ەۋروپا مەن اقش-تان، تۇركيا مەن كورەيادان، وڭىرلەردەن – ۇسىنىستار، حاتتار، جوبالار كەلىپ جاتىر.
ەرەكشە اتاپ وتۋگە بولاتىن ءىس-شارا – «تامىرى تەرەڭ ءالىپبي» اتتى حارىقارالىق كونفەرەنسيا.
بۇعان ۆيسكونسين ۋنيۆەرسيتەتى مەن ستامبۋل ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورلارى، ورتا ازيا رەسپۋبليكالارىنىڭ عالىمدارى قاتىستى.
14 وبلىستان، 2 ءىرى قالا (الماتى مەن استانادان) تىلگە جاۋاپتى قىزمەتكەرلەر، عالىمدار، زيالى قاۋىم وكىلدەرى قاتىستى.
ءتىل – ۇلتتىق كودتىڭ باستىسى، رۋحاني جاڭعىرۋدىڭ ارناسى، حالىقتىڭ جان-دۇنيەسى، مەملەكەتتىڭ بەتبەينەسى.
ەلباسى ايتقانداي، جارقىن بولاشاعىمىز – وسى مەملەكەتتىك تىلدە.
ولاي بولسا، ءتىلىمىزدى بۇگىنگى «تۇساۋلانعان» كۇيىنەن ارىلتۋ، زامان تالابىنا يكەمدەۋ – انا ءتىلىمىزدىڭ الدىنداعى ازاماتتىق تا، پەرزەنتتىك تە بورىشىمىز.
نەگىزگى ماقسات – تىلدىك قاجەتتىلىككە تىكەلەي بايلانىستى.
دۇنيە جۇزىندە ءار تىلدە ءارىپ قۇرامى ءتول دىبىستار سانىنان الدەقايدا از – بىزدە ولار كوپ بولدى.
دۇنيە جۇزىندە ءار تىلدە ءتول دىبىستارى كورىنىس تابادى – ءبىزدىڭ تىلىمىزدە بوگدە تىلدىك تاڭبا-دىبىستارى از ەمەس.
دۇنيە جۇزىندە ساۋاتتى، ەملە قاتەسىز جازۋ ۇيرەنشىكتى داستۇرگە اينالعان – بىزدە عانا ەرەجەنى بۇزىپ جازۋعا ەتىمىز ۇيرەنىپ قالعانداي.
تىلدىك رەفورمامىزدىڭ نەگىزگى ماقساتى – ءتول، قازاقى احمەت بايتۇرسىن ۇلى جانە ونىڭ عىلىمي مەكتەبى ىرگەسىن قالاعان ىلىمگە – ورالۋ بولىپ تابىلادى.
وسى باعىتتا – جۇمىس توبى وتكىزگەن رەسپۋبليكالىق احمەت بايتۇرسىن ۇلى مۇراسىن زەرتتەۋگە جانە ساراپتاۋعا ارنالعان كونفەرەنسيانى اتاپ وتكەن ءجون.
مەن بۇل جەردە لاتىنعا بىزدەن بۇرىن كوشكەن تۇركىتەكتەس مەملەكەتتەر مەن ەو ەلدەرىنىڭ تاجىريبەسى مۇقيات ساراپتالعانىنا نازارلارىڭىزدى اۋدارعىم كەلەدى. كەمشىلىكتەرى انىقتالىپ، ارتىقشىلىقتارى ءتىزىلدى.
ەندى، جوسپارىمىز بويىنشا كەشەندى ءتۇسىندىرۋ مەن ناسيحاتتاۋ جۇمىستارى، ترەنينگ پەن سەمينارلار رەسپۋبليكانىڭ بارلىق وڭىرلەرىندە –جالعاسپاق.
ەڭ باستىسى، ماڭىزى وراسان زور بۇل كەلەلى ءىس
جۇيەلى،
كەشەندى،
كەزەڭ-كەزەڭىمەن،
جوسپارلى تۇردە،
ناۋقانشىلدىققا بوي الدىرماي،
بەلگىلەنگەن تارتىپپەن
ىسكە اسىرىلادى.
ءبىرىنشى كوشپەلى وتىرىسىمىز الماتى وبلىسى – تالدىقورعان قالاسىندا تابىستى ءوتتى. ماتەريالدارى جەكە كىتاپ بولىپ باسىلدى.
بۇگىن / ەلىمىزدەگى ءتىل سالاسىنداعى / ەڭ بەلدى عالىمداردىڭ بەس اي بويعى قاجىرلى ەڭبەگىنىڭ ناتيجەسىندە جاسالعان ۇلكەن ۇجىمدىق ەڭبەكتى / سىزدەردىڭ نازارلارىڭىزعا ۇسىنعالى وتىرمىز.
ارينە، جۇمىس بارىسىندا، جوعارىدا ايتىپ كەتكەندەي، سان ءتۇرلى – جۇزدەن استام – ۇسىنىستار كەلىپ ءتۇستى.
ءبىز بارلىق نۇسقالاردىڭ ارتىقشىلىقتارى مەن كەمشىلىكتەرىن سارالاي وتىرىپ، تامىز ايىندا ەكى نۇسقاعا توقتاپ، قىركۇيەك ايىندا – ءبىر پايىمعا كەلدىك.
سوندىقتان، لاتىن ارپىندەگى قازاق ءالىپبيىنىڭ بۇل جوباسىن وسى سالادا ايتارى بار بارشا قازاقستاندىق عالىمداردىڭ ورتاق ۇسىنىسى دەپ قابىلداۋلارىڭىزدى سۇرايمىز.
تاعى ءبىر ماڭىزدى ماسەلە.
قازاقستان بۇل تاريحي شەشىمگە ءوز ەركىمەن العاش رەت قادام باستى.
مۇنى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى – ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆ ءوزىنىڭ باعدارلامالىق ماقالاسىندا اشىق كورسەتتى.
باسىندا بىزدە كونە تۇركى رۋنا جازۋى بولدى.
ودان كەيىنگى اراب جانە كيريلل جازۋىن ءبىز ءوز ەركىمىزبەن تاڭداعان جوقپىز.
جيىرماسىنشى جىلدارى لاتىنعا كوشۋدى باستاعان دا – كەڭەس ۇكىمەتى. كسرو-دا جازۋى قالىپتاسقان ۇزىن سانى 72 ءتىلدىڭ باسىم كوپشىلىگى، دالىرەك ايتساق، 66-سىنا لاتىن ءالىپبيى جاسالىنىپ، رەسمي تۇردە 50 ءتىل جاڭا لاتىن جازۋىنا كوشىرىلدى.
بۇل تۇرعىدان كەلگەندە، ەلباسى سوزىنەن ارتىق ايتۋ مۇمكىن ەمەس:
“قازاق ءتىلىنىڭ ءالىپبيىن وزگەرتۋ تاريحى – نەگىزىنەن ناقتى ساياسي سەبەپتەرمەن ايقىندالىپ كەلدى”.
ءدوپ باسىپ ءدال ايتىلعان ءسوز!
قازاقستان تاڭداۋ جاساۋعا اسىقپادى.
سوڭعى شيرەك عاسىر ىشىندە ەلباسى ءبىر ەمەس، بىرنەشە رەت ارنايى تاپسىرما بەردى.
باسا ايتۋ كەرەك، ەلباسى شەشىمى – قازاقستان حالقىنىڭ ورتاق تاڭداۋى.
بۇل – ۇلتتىڭ رۋحاني جاڭعىرۋى مەن ەل دامۋىنىڭ وراسان زور، ەڭ ماڭىزدى، باستى العىشارتى بولىپ تابىلاتىن – قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىلىنىڭ قاجەتتىلىگى مەن دامۋى جولىندا ەرىكتى تۇردە قابىلدانعان پايىم، تاۋەلسىز تاڭداۋ.
دامىعان وركەنيەتتى ەلدەردىڭ قاتارىنا ەنۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك ءتىل، ەلباسىمىز ايتقانداي، قوعامدىق ءومىردىڭ جانە مەملەكەتتىڭ بارلىق سالاسىندا تولىققاندى قولدانىستا بولۋى كەرەك.
ولاي بولسا، باياندامامدى پرەزيدەنت سوزىمەن اياقتاۋعا رۇقسات ەتىڭىزدەر: «لاتىنعا كوشۋ – قيسىنسىز ماسەلە ەمەس، زامان تالابى».
وسى كەسىمدى تۇجىرىم – ءبىزدىڭ رەفورمامىزدىڭ كۆينتەسسەنسياسى.
