ايدىن بايىس – 1994 جىلى قاراعاندى وبلىسى، بالقاش قالاسىندا دۇنيەگە كەلگەن. 2016 جىلى ل.ن.گۋميليەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ كولىك-ەنەرگەتيكا فاكۋلتەتىن ءتامامداعان. ولەڭدەرى «بالقاش ايماقتىق اقىندار انتولوگياسىنا»، «ارقاداعى اردا جىر» جيناقتارىنا ەنگەن.
كىتاپحانادا قاۋىشقان قىز
كوك قارشىعا كوڭىل ۇشىپ،
و، قايدا؟!
جۇرەگىڭنىڭ قالاۋىنا جوق ايلا!
كوپ كىتاپتىڭ ورتاسىندا تۇردىڭ سەن،
قويبۇلدىرگەن ىزدەگەندەي توعايدا.
-نە ىزدەدىڭ؟- دەپ سۇراپ ەم،
(ءتوزىم كەم)
-سەزىم جايلى كىتاپ،- دەدىڭ.
سەزىنگەم...
سەزىم جايلى شىعارمانى ەڭ ۇلى،
قالاي عانا بايقامادىڭ كوزىمنەن؟
جاڭبىرلى كۇنگى اۋىل
ءمۇجىپ تۇرعان تۇك سەزبەي تاي اعاشتى،
تاس قورانى ۇركىپ كەپ سايالاستى.
«جىندى سارسەن» سەكىلدى جىندى بۇلت،
كوك شاتىردى سابادى-اي اياق استى!
اڭعال كورشى ءجۇر ەدى قي كەپتىرىپ،
ءداۋ ەتىگىن قاشتى ۇيگە سۇيرەپ كىرىپ.
الاقانداي اۋلامىز كولگە اينالدى،
كولگە اينالدى جۇزبەيتىن ۇيرەك ءتىلىپ.
تۇلا بويىم ءسال مۇزداپ، ءسال ىسىنىپ،
كۇركىرەيدى كوك اسپان جان ۇشىرىپ.
كوك توبەتتەر ىرگەدە قىڭسىلايدى،
تۇندە ۇيقى بەرمەيتىن جارىسا ءۇرىپ.
ۋا بۇيتپە، ەل شۋلاپ، ۋا سۇيتپە،
قاراپ تۇرماي قارعىدىم ۋازيككە.
ەگىن جاققا جاۋسا عوي دەيمىن ىشتەي،
ايانىشپەن كوز سالىپ بۋاز يتكە.
ءتونىپ كەلىپ سالدى عوي ويران بۇلتىڭ،
اپام بەتىن شىمشيدى:
- جايعان قۇرتىم! ...
اپكەم ۇزاق تەلمىردى تەرەزەدەن،
كىمدى ەسىنە سالدى ەكەن، اينام، بۇل كۇن؟
***
اقپان جىرى
فيەۆرال. دوستات چەرنيل ي پلاكات!
ب.پاستەرناك
ىرعاعىنا ەلتىپ جۇمباق ءتاتتى ءاننىڭ،
ەڭكىشتەتپەك ءزاۋ ەڭسەمدى باتپان مۇڭ.
اينەگىنە ەنتەلەتكەن الەمدى،
ادامزاتقا ايتارى بار اقپاننىڭ!
ساۋلاسا كوپ سوناۋ كوكتەن سۇراقتار،
تاۋىپ بىردەن بەرە الادى كىم اقپار؟
كوزى باردىڭ كورىنبەستەن بىرىنە
كەڭىستىككە نۇر سىڭەدى تۇراقتار.
ولەڭ بولىپ تۇسە بەرمەس حاتقا انىق،
كوك اسپاننان قالقىپ تۇسەر اق مامىق.
تيتتەي ۇلپا ارقالايدى اۋىر مۇڭ،
جادىمىزعا (جارىقتىق-اي!) جاتتالىپ.
جۇرەگىڭدى قىتىقتاسا ءيىسى اڭقىپ،
ءان توگەدى كەۋدەڭدەگى كۇيساندىق.
(جانىم، مەنى مۇڭدارىمنان ويات تا،
يىعىما قوس بىلەكتى ءسۇيشى ارتىپ!)
كەلسە كوكتەن قۇدىرەتتى كۇش – كوندىك،
ۇيقىسىز-اق تالاي عاجاپ ءتۇس كوردىك.
كەرەمەت قوي اقپانى بار سيقىرلى
«قىس» دەيتۇعىن قۇداي جازعان ءۇش تومدىق!
***
قامىسباي
(باللادا)
شىلىڭگىردە كۇن تانىتىپ قيقارلىق،
كول جاعالاي قونعان اۋىل جيعان قۇت.
ۇيگە سىيماي قارا سيراق كىلەڭ ۇل،
ءبىر-بىر قوعا تۇتاتامىز سيگار قىپ.
سارىشۇناقتاي شىقپاي جاتسا ەل ىننەن،
ءبىز بالىققا اتتانۋشى ەك، كول – ىرگەڭ.
ەسكى ينەنى يەمىز عوي قارماق قىپ،
كوك كيت اۋلاپ قايتاتىنداي كوڭىلمەن.
ءالى ەسىمدە سوناۋ جىلدىڭ تامىزى،
ءار اۋىلدىڭ بولادى عوي ابىزى،
ابىزىمىز – سەكسەندەگى قامىسباي،
تاڭ اتقاننان تاۋسىلمايتىن «اڭىزى».
كوپ كونەنىڭ كوزىن كورگەن قامىسباي،
دوكەيلەردىڭ ءسوزىن بولگەن قامىسباي.
جالاڭ قولمەن جەتى مەتر جايىندى
اۋلادىم دەپ كوپىرەتىن داۋىستاي.
بوقتاپ الار قىرسىق مىنەز بار، بىلەم،
ۇمىتايىن ءقايتىپ مۇنداي جاندى مەن.
شەگە تۇزەپ وتىرعانعا تيسەتىن،
قاتىنىڭدى تۇزەپ ال دەپ الدىمەن.
دۇرلىكتىردى ءبىر كۇنى شال جۇرت ءىشىن،
ۇن جاعىپ اپ تانىماستاي ءتۇر-تۇسىن،
اق كيىنىپ، «اۋ، اعايىن، اققۋعا
اينالام» دەپ، قوس «قاناتىن» سىلكىسىن.
ءاي، ىرعالدى-اي، ىرعالدى-اي،
الجاستى ما، شاتاق ەدى بۇل قانداي!؟
ۇركەسوقتاپ قامىسبايعا قارايمىز،
ايقاي سالىپ كوردەن اتىپ تۇرعانداي.
بالا كوڭىل سەنەر مە الدە سەنبەس پە،
جۇرت جيىلدى شاڭىراعىنا سول كەشتە.
قاتتى اۋىرىپ كەپكەن شالىم تاڭ اتا،
اققۋ بولىپ ۇشىپ كەتتى كەلمەسكە...
پەرى قىزبەن تىلدەسەتىن قامىسباي،
الاي-دۇلەي كۇن كەشەتىن قامىسباي.
سۋ جىلقىسى، تايىپ كەلىپ عايىپتان،
سۋىنعا دا مىنگەسەتىن قامىسباي.
ءوتتى سودان تالاي كوكتەم، بۇلا كۇز،
سەنبەسەڭىز كوكشە كولدەن سۇراڭىز...
مىقتى ادامنىڭ قالادى عوي ارتىندا،
تىرىسىندە-اق ايتا جۇرەر ءبىر اڭىز.
***
بەيىت باسىندا
قالىڭ قورىم ىشىندە،
(كىم جاتقانىن كىم ءبىلسىن؟)
پاك پەرىشتە پىشىندە،
ويناپ ءجۇردى ءبۇلدىرشىن.
كوك جۋساننىڭ تۇبىنە،
كوزدىڭ جاسى تامادى، ءا...
اعايىننىڭ ءبىرى دە،
ۇرىسپادى بالاعا.
شوشىتپادى جۋىق كور،
بىلدىرلايدى ءتاتتى ءتىل.
«اجال دەگەن سۋىق قول»
قۇلىنشاققا جات پىكىر.
قۋىرشاعىن جۇپتاپ اپ،
ەلەمەيدى ول وزگەنى.
قاسىرەتكە تىك قاراپ،
كۇلىمدەيدى كوزدەرى.
***
ەلەگيا
جانىم بالقاش، جاعاڭا جەتسەم ءقازىر،
(جامان ۇلىڭ جاتىرقاپ كەتسەڭ دە ءازىر)
ەرتەگىدە ايتىلعان التىن بالىق،
ول دا سەنىڭ سۋىڭدا - تەك سوندا ءجۇر.
ەستىلەدى ەسكى اۋەن كەشكە مۇڭلى،
تولقىن جۇتقان قايىقپىن ەسكەگىمدى.
جاعاڭا جەتسەم بولدى بار ارمانىم،
جەتىپ الىپ بىلمەيمىن نە ىستەرىمدى.
ساعىنىشتى شەرتەم بە سول باياعى،
ساعىنىشتان كەلەمىن وڭباي ءالى.
تولقىندارىم تۇنىمەن تەبىرەنىپ،
قامىس بىتكەن كۇبىرلەپ قول جايادى.
قار جاۋماي، قازان ۇرماي، كۇز مۇڭلى ءوڭى،
كۇنتىزبەدە قايىق-كۇن ءجۇزدى ىلگەرى.
...قويىنىڭدا، قايران كول، تۇرسام شىركىن،
مويىنىمدى قىتىقتاپ قىزدىڭ دەمى.
پىكىر قالدىرۋ