يمام ءابۋ حانيفانىڭ ەڭ تانىمال شاكىرتى ءابۋ يۋسۋف ۇستازى ءابۋ حانيفانىڭ ءىلىمىن ودان ءارى دامىتىپ، حانافي مازھابىنىڭ عىلىمي نەگىزىن جەتىلدىرگەن، وزىنەن كەيىن تالاي عالىمداردى تاربيەلەگەن عالىم رەتىندە ەلگە تانىمال. ول ءوز زامانىنىڭ تالاي عالىمدارىنىڭ ىلىمىنەن سۋسىنداعان، كوپتەگەن عالىمداردىڭ مۇرالارىن كەلەر ۇرپاققا جەتكىزگەن ۇلى تۇلعالاردىڭ ءبىرى. يمام ءابۋ يۋسۋف، سونىمەن قاتار، ھارۋن ءار-راشيدتىڭ زامانىندا يسلام حاليفاتىنىڭ باس قازىسى قىزمەتىن دە اتقارعان. ول تۋرالى، ونىڭ باسىنان وتكەن تالاي وقيعالار اۋىزدان-اۋىزعا تاراپ، ەل ىشىندە جىر بولىپ ايتىلىپ ءجۇردى. سونداي عيبراتتى وقيعالاردىڭ تالايى حاتقا دا ءتۇسىرىلدى. ءبىز ونىڭ ومىرىنەن ونەگەلى ءبىر وقيعانى سىزدەرگە جەتكىزۋدى نيەت ەتتىك.
اتاقتى عالىم ال-كاۋساري "حۋسن ءات-تاقادي" (قازىلىقتىڭ جاقسىلىعى) اتتى ەڭبەكتە يمام ءابۋ يۋسۋفتىڭ توسەك تارتىپ، ءولىم حالىندە جاتقاندا ايتىپ بەرگەن تومەندەگى وقيعاسىن كەلتىرگەن.
ءابۋ يۋسۋف: "اللاھتىڭ اتىمەن قاسام ءىشىپ ايتا الامىن: مەن ەشقاشان زينا جاساعان ەمەسپىن، ەشقانداي ۇكىم شىعارعاندا ادىلەتسىزدىككە بوي الدىرمادىم. بۇعان قاتىستى ءوزىم ءۇشىن قورىقپايمىن. تەك ءبىر ۇكىم عانا مەنى ۇرەيلەندىرەدى"، – دەگەن. سوندا ودان ول ۇكىم جايلى سۇرالادى. ول: "ھارۋن ءار-راشيد ماعان ادامداردىڭ ارىزدارىن ونىڭ كوزىنشە وقىپ، قول قويۋىمدى تالاپ ەتەتىن. مەن تۇسكەن ارىزداردى ءبىر كۇن بۇرىن ءبىر قاراپ شىعاتىنمىن. بىردە مەنىڭ قولىما ءبىر حريستياننىڭ مۇمىندەردىڭ ءامىرشىسى ھارۋن ءار-راشيدتىڭ ۇستىنەن تۇسىرگەن ارىزى ءتۇستى. ول ءوزىنىڭ زاتىن ھارۋن ءار-راشيدتىڭ ودان تارتىپ العاندىعىن ايتىپ شاعىم تۇسىرگەن ەكەن. ونىڭ شاعىمىن وقىپ بولعاننان كەيىن ودان ناقتىلاپ: سەن جوعالتقان زاتىڭدى كىمنىڭ قولىنان كوردىڭ؟" – دەپ سۇرادىم. ول: "مۇمىندەردىڭ ءامىرشىسى ھارۋن ءار-راشيدتىڭ قولىنان كوردىم"، – دەپ جاۋاپ بەردى. مەن ودان: "ال ول زاتتىڭ پايداسىن كىم كورۋدە؟" – دەپ سۇرادىم. ول: "مۇمىندەردىڭ ءامىرشىسى ھارۋن ءار-راشيد"، – دەپ جاۋاپ بەردى. مەن ودان قانشا رەت مۇمىندەردىڭ امىرشىسىنەن باسقا ءبىر اداممەن داۋلاس دەپ ۇسىنىس تاستاسام دا ول ءوز رايىنان قايتپاي قويدى. سودان امال جوق ونىڭ شاعىمىن باسقا شاعىمدارعا قوسىپ كەلەسى كۇنگە ازىرلەپ قويدىم. شاعىمداردى قارايتىن كۇنى ادامداردى بىر-بىردەن شاقىرىپ، ولاردىڭ ارىزدارىن ھارۋن ءار-راشيدتىڭ الدىندا وقي باستادىم. ءبىر كەزدە كەزەك الگى حريستيانعا دا كەلىپ جەتتى. مەن ونى شاقىردىم دا شاعىمىن مۇمىندەردىڭ امىرشىسىنە وقىپ بەردىم. شاعىمدى تىڭداپ بولعاننان كەيىن ھارۋن ءار-راشيد: "بۇل زات بىزگە تيەسىلى. ونى مانسۋردان مۇراعا العانبىز"، – دەپ جاۋاپ بەردى. مەن الگى حريستيانعا: "جاۋاپتى ەستىدىڭ عوي. سەندە ول زاتتىڭ ساعان تيەسىلى ەكەندىگىنە دالەلىڭ بار ما؟" – دەپ سۇرادىم. ول: "جوق. الايدا مەن ول قۇدايدىڭ اتىمەن انت ىشپەيىنشە، مەن ول زاتقا قاتىستى اقىمنان باس تارتپايمىن"، – دەدى. مەن ھارۋنعا: "ۋا، مۇمىندەردىڭ ءامىرشىسى! انت ىشەسىز بە؟" – دەپ سۇرادىم. ول: "ارينە"، – دەپ جاۋاپ بەرىپ، انت ءىشتى. وسىدان كەيىن الگى حريستيان كەتىپ قالدى. ءابۋ يۋسۋف: "مەن تەك وسى ماسەلەدەن قورقامىن"، – دەدى. سوندا وعان ادامدار: "مۇنىڭ نەسىنە قورقاسىڭ؟ سەنىڭ ءىسىڭ ءجون ەمەس پە؟" – دەپ سۇرادى. ءابۋ يۋسۋف: "مەن ھارۋندى ايىپتالۋشى رەتىندە داۋلاسۋشىنىڭ قاتارىنا وتىرعىزبادىم"، – دەپ ايتقان ەكەن.
پايدالانعان ادەبيەت
- نايف ماعرۋف. تارايف ۋا ناۋادير. – بەيرۋت: ءدار ءان-نافايس. 2011. 2-توم. 74-ب.
ر.س. مۋحيتدينوۆ
ءال-فارابي اتىنداعى ءقازۇۋ-نىڭ دوسەنتى
