ۇلتتىق بانكتى قوسپاعاندا، ەلىمىزدە قىزمەت اتقاراتىن بارلىق بانكتەر ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەر بولىپ سانالادى. ولاردىڭ قىزمەتى جونىندە ق ر «بانكتەر مەن ولاردىڭ زاڭدى قىزمەتى تۋرالى» 1995 جىلدىڭ 31 تامىزىنان № 2443-قۇجاتىندا ايتىلعان. وسى زاڭعا سايكەس قازاقستانداعى ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەر زاڭدى تۇلعا رەتىندە، باستى ماقسات - پايدا تابۋ ءۇشىن كوممەرسيالىق قىزمەت اتقارادى. بۇل ماقالادا Qamshy.kz اقپارات اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى قازاقستانداعى ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەردىڭ تاريحى مەن ولارعا يەلىك ەتەتىن اكسيونەرلەردىڭ بانك ىسىنە ىقپالى تۋرالى جازادى.
قازاقستان نارىعىنداعى ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەر
2016 جىلدان بەرى قازاقستان نارىعىندا جۇمىس اتقاراتىن ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەردىڭ سانى 35-تەن 32-گە كەمىدى. 2017 جىلى قاراشانىڭ سوڭىنداعى كورسەتكىشكە ساي، ولاردىڭ جىل بويىنداعى جيىنتىق اكتيۆتەرى 5،9% -عا (1،5 ترلن تگ) تومەندەگەن، ياعني بار-جوعى 24،2 ترلن تەڭگەنى قۇراعان. بۇل سەكتور ايتارلىقتاي ازايىپ كەلەدى، ماسەلەن، 2017 جىلى ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەردىڭ پورتفەلىندەگى كرەديت بەرۋدىڭ سالىستىرمالى سالماعى 63%-دان 57%-عا، ياعني 3%-عا ازايعان. بۇل تۋرالى Ranking.kz ساراپتامالىق اگەنتتىگى جاريالاعان بولاتىن.
«SAS قازاحستاننىڭ» اتقارۋشى ديرەكتورى اندرەي سۋستاۆوۆتىڭ ايتۋىنشا، بۇگىندە ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەردىڭ كەرەكتى قارجى قورىنا ەكى ءتۇرلى جولمەن قول جەتكىزۋىنە بولادى. ونىڭ ءبىرى بانك اكسيونەرلەرىنىڭ قارجىلاندىرۋى مەن وزگە سەرىكتەس تابۋ بولسا، ەكىنشىسى وزگە بانكپەن بىرىگۋ ارقىلى ىرىلەنۋ جانە وسى جولمەن نارىقتاعى بانك سانىن ازايتۋ.
بانكتەردىڭ بىرىگۋ ۇدەرىسى اتالمىش سەكتوردىڭ ىرىلەنۋىنە اكەلەدى دەدىك، ماسەلەن، حالىق بانك+Qazkom، سەسنابانك+سەنر كرەديت بانكى، Capital+Tengri Bank جانە RBK بانكى+Qazaq Banki. ولاردىڭ ىشىندە، حالىق بانكى Qazkom-دى يەلەنسە، سەسنابانك سەنتر كرەديتتى وزىنە قوسىپ الدى. وسىلايشا اتالمىش بانكتەر نارىققا قاتىسىن ۇلعايتتى. بۇعان قاراماستان، Qazkom مەن سەنر كرەديت جەكە قارجى ينستيتۋتى رەتىندە قىزمەتىن اتقارىپ كەلەدى.
بانك نارىعىنداعى پوزيسياسىن نىعايتۋ ماقساتىندا Capital Bank پەن Tengri Bank بىرىكسە، RBK مەن Qazaq Banki كەرىسىنشە، الداعى ۋاقىتتا بىرىگىپ جۇمىس ىستەۋ پروسەسىن دوعاراتىنىن مالىمدەدى.
بيلىك پەن بيزنەستىڭ قوسىندىسى نەگە تەڭ؟
ەلىمىزدەگى بانك سەكتورىنا بەلگىلى ساياساتكەرلەر مەن ولاردىڭ وتباسى مۇشەلەرى يەلىك ەتەتىنى راس. سوندىقتان، بانك اكسيونەرلەرىنىڭ قۇرامى، ياعني يەلەرىنىڭ بەدەلى رەيتينگ قۇراستىرعاندا باستى ارتىقشىلىعى بولىپ تابىلادى. الايدا بانكتىڭ بولاشاعىنا قاتەر ءتوندىرۋى دە مۇمكىن دەيدى ساياساتتانۋشى دوسىم ساتپايەۆ.
-قازاقستاندا بيلىك پەن كاسىپكەر اراسىندا «بەيرەسمي كورپوراتيزم» نەمەسە ەكەۋىنىڭ بىرىگۋى، ياعني بيلىككە اسەر ەتە الاتىن فاۆوريتتەر بار. كەزىندە الەمدىك رەيتينگتىك اگەنتتىكتەردىڭ ءبىرى قازاقستانداعى كوپتەگەن بيزنەس قۇرىلىمداردى ساياساتقا قاتىسى بار ادامدار يەلىك ەتەتىنى تۋرالى جازعان. ارينە، كاسىبى بار ساياساتكەرلەردىڭ قولىندا بيلىك بار كەزدە ولاردىڭ ىقپالى دا، تابىسى دا مىقتى بولادى. الايدا، بيلىكتەگى كۇشىن جوعالتقاندا، ەكونوميكالىق ەمەس، ىشكى ەليتالىق جاعدايعا بايلانىستى قۇردىمعا كەتىپ جاتادى. ويتكەنى، كوپتەگەن قارجىلىق، سالىق جونىندەگى تەكسەرىستەر جۇرگىزىلىپ، ۇيىمنىڭ بەدەلىنە نۇقسان كەلە باستايدى. ولاي بولماعان جاعدايدا، كاسىپتى وزگە ادام يەمدەنىپ كەتەدى. وسىلايشا، كاسىپ پەن بيلىكتىڭ بىرىگۋى كوپتەگەن قيىندىقتار تۋعىزادى.
بىرىنشىدەن، بيلىك پەن بيزنەستىڭ بىرىگۋى نارىقتاعى باسەكەلەستىكتى جويادى. ەكىنشىدەن، ەكونوميكادا باسەكەلەستىك بولماۋى سەبەپتى، ناشار مەنەدجمەنتپەن نەمەسە اتقارعان جۇمىسى ناتيجەسىز بولسا دا مەملەكەت ولاردى قارجىلاندىرادى. كاسىپتىڭ كوزىن تابا الماسا دا، مەملەكەتكە الاقان جايىپ وتىرا بەرەدى. ۇشىنشىدەن، باسشىسى بيلىكتەن تايعان نەمەسە ەلدەن قاشىپ كەتكەن، جاپ-جاقسى قىزمەت ەتۋشى ۇيىمنىڭ جابىلىپ قالۋى. مىسالى، مۇحتار ءابليازوۆ كەتىپ قالعاننان كەيىنگى بتا بانكتىڭ جاعدايى كۇرت وزگەردى. ءابليازوۆقا قاتىسى بارلار تۇرمەگە قامالدى، شەتەلگە قاشتى، بولماعان كۇندە قىزمەتىن بوساتتى. ايتا بەرسەك، تاۋەلسىزدىڭ 25 جىلى ىشىندە ورىن العان وسىعان ۇقساس جاعدايلار وتە كوپ. ولاردىڭ ءبىرشاماسى تالان-تاراجعا سالىنعان كاسىپتەرى ءۇشىن بيلىكتى سوتقا بەرگىسى دە كەلگەن.
بيلىك پەن بيزنەستىڭ بىرلەسۋى قازاقستان ەكونوميكاسىن باسەكەگە قابىلەتسىز ەتۋدە. مەنىڭ ويىمشا، اتالمىش جاعدايدىڭ وزگەرۋى بىردەن بولا قويماس. ويتكەنى ەليتانىڭ ءوزى وسى جۇيەنى ماقۇلدايدى.
ايتكەنمەن، بيلىك اۋىسىپ، ەكونوميكامىز دا، جالپى ساياسي جۇيە وزگەرسە، ماڭىزدى جاڭعىرتۋ كەرەك بولىپ، شىنايى دەموكراتيا ورناسا، قوعام بيلىك پەن بيزنەستىڭ بىرىگۋىنە ءبارىبىر قارسىلىق تانىتادى.
الەمنىڭ وزگە ەلدەرىندە بيلىك پەن بيزنەس اراسىندا تىعىز قارى-قاتىناس ورناسا، بۇل قىلمىس بولىپ سانالادى. ويتكەنى ولار بۇل جۇيەنىڭ كولەڭكە تۇستارىن بىلەدى. ەگەر كاسىپكەردىڭ ساياساتقا قاتىسى بولسا، ول قانداي دا ءبىر جەمقورلىق ارەكەتتەردە، ياعني ساياساتقا لاۋازىمعا بارسا ول سول كومپانياعا قارجىلاي كومەك كورسەتە الۋى مۇمكىن دەگەن كۇدىك تۋىندايدى. سول سەبەپتى وزگە ەلدەردە وعان جول بەرىلمەيدى. ايتىپ كەتكەنىمدەي، قازاقستانداعى ەليتانى قازىرگى جاعدايدى وزگەرتەتىن بولسا، ەكونوميكادا باسەكەلەستىك پايدا بولادى. ونسىز ءبىز باسەكەلەستىككە قابىلەتتى مەملەكەت بولا المايمىز.
«قازاقستاننىڭ حالىق بانكى» اق جانە Qazkom
«قازاقستاننىڭ حالىق بانكى» اق بۇرىنعى ق ر جيناقتىق بانكتىڭ ورنىنا قۇرىلعان جانە قانشاما جىل شاماسىندا ق ر بيلىگىنىڭ زەينەتاقى مەن جاردەماقى تولەۋدەگى اگەنتى بولىپ كەلەدى. 2017 جىلى ناۋرىزدا «حالىق بانكى» جانە Qazkom «حالىق بانكى»، «بتا بانك» جانە «كازكوممەرسبانكتىڭ» ءىرى اكسيونەرلەرىنىڭ ءبىرى كەڭەس راقىشيەۆتىڭ قاتىسۋىمەن مامىلە جاساسقان ەدى.
ەلىمىزدەگى بانك سەكتورىنىڭ 38% ۇلەسى Qazkom مەن «حالىق بانكتىكى»، ال ەكى بانك اكسيالارىنىڭ باقىلاۋ پاكەتى تاسماعانبەتوۆتىڭ كۇيەۋ بالاسى كەڭەس راقىشوۆتىڭ يەلىگىندە.
ال جەكە «حالىق بانككە» كەلەر بولساق، اكسيونەرلەرىنىڭ ىشىندەگى ەڭ ءىرىسى نازاربايەۆتىڭ ورتانشى قىزى دينارا مەن ونىڭ كۇيەۋى تيمۋر قۇلىبايەۆتار باقىلاۋىنداعى «المەكس» توبى. ولاردىڭ ۇلەسى 72،3%-دى قۇرايدى. «حالىق بانكتەگى»بجزق اق باعالى قاعازدار ۇلەسى 7،8% بولسا، 16،7% -ى عالامدىق دەپوزيتتەر قولحاتىنا بەرىلگەن، 3،2% -ى باسقا دا اكسيونەرلەرگە تيەسىلى.
«سەسنابانك» اق جانە سەنر كرەديت بانكى
2017 جىلدىڭ 1 اقپانىندا «سەنر كرەديت» اق-ڭ 41،93% باعالى قاعازدارىن يەلەنەتىن Kookmin Bank «سەسنا» قارجىلىق فوندىن» جانە باقىتبەك بايسەيتوۆتى سەنتركرەديت اق-نىڭ تاڭدامالى ساتىپ الۋشىلارى رەتىندە تاڭدادى. ال 17 ساۋىردە Kookmin Bank Co.، Ltd وزىنە تيەسىلى باعالى قاعازداردى تولىعىمەن باحىتبەك بايسەيتوۆكە، «سەسنابانك» اق جانە «سەسنا» قارجىلىق فوندى» اق-ا ساتىپ جىبەردى.
سەسنابانك اكسيالارىنىڭ سومالىق نارىقتىق قۇنى 114 413،75 ملن تەڭگەنى ($353،09 ملن) قۇرايدى.
KASE قور بيرجاسىنىڭ مالىمەتىنشە، بانكتىڭ بارلىق باعالى قاعازدارىنىڭ 59،68 % -ى بۇگىندە «سەسنا» قارجىلىق فوندىنىڭ» يەلىگىندە بولسا، 8،53%-ى ۋاندىقوۆ شىڭعىس بەرىكۇلىنىكى، بجزق اق تيەسىلىسى - 7،92%، TOO «اپپاراتKZ» – 7،05%، توو «KINESIOKZ» – 5،21% جانە قالعانى او "سەسنا كاپيتال" – 0،50% ۇلەسپەن تيەسىلى.
وسىلايشا، وتكەن جىلى رەسەيدەگى ءىرى قارجى بانكتەر قاتارىنا جاتاتىن «پليۋس بانكتىڭ» باسشىلار كەڭەسىنىڭ ورىنباسارى ۋاندىقوۆ شىڭعىس «سەسنابانكتىڭ» جاڭا اكسيونەرى بولىپ كەلدى. سەسنابانكتىڭ قالعان يەلەرى بۇرىنعىسىنشا، جاقسىبەكوۆ داۋرەن ادىلبەك ۇلى، جاقسىبەكوۆ ادىلبەك رىسكەلدى ۇلى، مەششەرياكوۆ نيكولاي يليچ، مەششەرياكوۆ يليا نيكولايەۆيچتەر بولىپ قالا بەرەدى.
35 جاستاعى سەسنابانكتىڭ اكسيونەرى شىڭعىس بەرىك ۇلىنىڭ اكەسى ۋاندىقوۆ بەرىك قۇسمان ۇلى ق ر ينۆەستيسيا جانە دامۋ مينيسترلىگىنىڭ «قازاقستان سۋ جولدارى» رمقك باسشىسى قىزمەتىن اتقارادى.
بانك سەنر كرەديت اق اكسيالارىنىڭ سومالىق نارىقتىق قۇنى 32 535،22 ملن تەڭگەنى (($100،40 ملن) قۇرايدى.
بانكتىڭ 36.26%-ىن ب. بايسەيىتوۆ، سەسنابانك اق - 27.96 % «سەسنا» قارجىلىق فوندى» اق - 13.42% يەلىك ەتەدى.
«سبەربانك» اق اكسياسىنىڭ 100%-ى «سبەربانك روسسيي» اق-عا تيەسىلى. ال تۇپكى اكسيونەرى رف ورتالىق بانكى بولىپ قالا بەرەدى.
«ForteBank» اق
2014 جىلى ميللياردەر بولات وتەمۇراتوۆ ءوزىنىڭ بەدەلى ارقىلى ءۇش بانكتەن قۇرالعان تەمىر بانك + اليانس بانك+ ForteBankء-تىڭ تۇتىنۋشىلارىن باۋلىپ، ەكى پروبلەمالىق بانكتىڭ ورنىنا Forte bank اتىمەن اتالاتىن جالعىز قارجى ينستيتۋتىن قۇرۋ تۋرالى جوسپارىن مالىمدەگەن بولاتىن.
ForteBankء-تىڭ اكسيالارىنىڭ سومالىق نارىقتىق قۇنى – 92 318،69 ملن تەڭگە ($284،90 ملن). نەگىزگى اكسيونەرى بولات وتەمۇراتوۆ (2017 جىلى جاسالعان Forbes Kazakhstan تىزىمىندەگى ەڭ باي 50 كاسىپكەردىڭ قاتارىندا)، ونىڭ بانكتەگى جاي اكسيالار ۇلەسى 88،23% قۇرايدى.
2016 جىلدىڭ 20 جەلتوقسانىنان باستاپ، باسقارما ءتوراعاسى لاۋازىمىن اتقارعان تالعات قۋانىشيەۆتىڭ ورنىنا باسشىلار كەڭەسى قۇرامىنا كىرگەن ماعجان اۋەزوۆ كەلدى.
«Kaspi Bank» اق
قازىرگى كەزدە Kaspi Bank سۇرانىسقا يە، كورسەتىلەتىن قىزمەتتەرى جونىندە وزگەلەردەن وق بويى وزىق تۇر. بانكتىڭ باسقارما ءتوراعاسى ميحايل لومتادزە جانە ول بانكتىڭ 9،10%-نا يەلىك ەتەدى. بانك اكسيالارىنىڭ كوپ بولىگىن Baring Vostok Funds – 35،16% يەلەنسە، كايرات ساتىبالدىۋلى – 27،35%، ۆياچەسلاۆ كيم – 19،56% جانە 2،51% - Goldman Sachs-تىڭ قۇزىرىندا.
قازاقستان بانكتەرىنىڭ شىنايى يەلەرى تۋرالى اقپاراتتى KASE قور بيرجاسىنان كورۋگە بولادى. تومەندە Ranking.kz ساراپتامالىق اگەنتتىگى ۇسىنعان قازاقستانداعى ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەردىڭ ءتىزىمىن ۇسىنامىز:
«اتف بانك» اق-ڭ 99،77 %-ن توو "KNG FINANCE" ارقىلى Forbes Kazakhstan رەيتىنگىسىندە 19-شى بولىپ تۇرعان عالىمجان ەسەنوۆ يەلەنەدى. 2016 جىلى «اتف بانك» ىقپالدى ۇلىبريتانيالىق باسىلىم The Banker رەيتينگىسى بويىنشا «جىلدىڭ ۇزدىك بانكى» دەگەن اتاققا يە بولدى.
«بانك RBK» اق
بانكتىڭ ءىرى اكسيونەرلەرى قاتارىنا «فوند-ينۆەست» (19،04%) مۇلىكتى باسقارۋ ديرەكسياسى، SBS Group قازاقستاندىق وندىرىستىك كاسىپورىنىنىڭ باسشىسى فاريد ليۋحۋدزيايەۆ (9،53%)، دىنمۇحامەت ىدرىسوۆ (7،52%) جانە باسقالارى كىرەدى.
قازاقستاندا قىزمەت ەتەتىن ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەر وزدەرىنە يەلىك ەتەتىن اكسيونەرلەردىڭ ىقپالىنا، ساياسي بايلانىسىنا جانە بەدەلىنە باعىنىشتى ەكەندىگىن جوعارىدا كورسەتىلگەن مىسالداردان بىلدىك. بانكتەردىڭ دەربەس جانە وزدەرىنىڭ باستى ماقساتىنا جەتۋى ءۇشىن بيلىك پەن بيزنەستىڭ اففيلييرلەنۋى بولماۋى قاجەت. تومەندە Ranking.kz ساراپتامالىق اگەنتتىگى سوڭعى رەت جاساعان قازاقستاندىق ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەردىڭ ءتىزىمىن ۇسىنامىز.
