سوناۋ 2 دۇنيەجۇزىلىك سوعىس كەزىندە امەريكا ارمياسى ۋلى قارۋ دايارلاپ، اسكەرلەرى سول ۋدى اۋەدەن قارشا بوراتقاندا نەشە ميلليونداعان وتانداسىمىز اجال قۇشتى. قانشا مىڭداعانى ءتۇرلى اۋرۋلارعا شالدىقتى. ادامزاتقا اپات اكەلەتىن ۋدى امەريكانىڭ ايگىلى "مونسانتو"（MONSANTO孟山都）سەرىكتەستىگى ازىرلەگەن. ەندى سول مونسانتونىڭ جانسىزدارى اقىرىنداپ قازاقستانعا دا كەلە باستادى. مونسانتو دەسەك كوبىمىز بىلە بەرمەيمىز. قىسقاشا تۇسىندىرە كەتسەك بۇل سەرىكتەستىك تابيعي ونىمدەردى جاساندى جولمەن ءوندىرىپ، الەمگە تاراتۋمەن اينالىسادى. ياعني، تابيعي ەگىستىك القاپتارداعى كوكونىس پەن جەمىس-جيدەكتەرگە ارنايى ءدارى ەگۋ ارقىلى ولاردىڭ گەنىن وزگەرتەدى. سوندا ولاردىڭ كوزدەگەنى نە؟ كوكونىستەر مەن جەمىس-جيدەكتەردىڭ دنكسىنا ۋلى ءدارى ەگۋ ارقىلى القاپتارداعى قۇرت-قۇمىرىسقالاردى ولتىرەدى. سونىمەن قاتار، ەگىس القاپتارىن جايلاعان ارامشوپتەردى قۋراتىپ، دارىلەنگەن ەگىننىڭ بىتىك شىعۋىنا جاعداي جاسايدى. بۇل مىڭداعان گەكتار جەرگە استىق ەگۋمەن اينالىساتىن شارۋالار ءۇشىن از شىعىن شىعارىپ، مول پايدا تابۋدىڭ تاپتىرماس ءادىسى ەدى. الايدا جوعارىداعى دارىلەنگەن كوكونىستەردىڭ ميكرو ورگانيزمدەرىندە دنكسىنا سايكەس كەلمەيتىن، وزگەشە ۆت اقۋىزى پايدا بولعان. عالىمدار تەكسەرگەندەي الگى دارىلەنگەن كوكونىستەردى جەگەن جان-جانۋارلاردىڭ اس قورىتۋ جۇيەلەرى بۇزىلىپ، ىشەك جولدارىندا جىرىق-تەسىكتەر پايدا بولا باستاعان. اقىرى الگى جانۋارلار قىرىلىپ قالعان.
ەڭ سوراقىسى ۆت بەلوگى جان جانۋارلار سەكىلدى ادامنىڭ دا اس قورىتۋ سيستەماسىنا جات. ۋلانعان كوكونىستەردى تۇراقتى تۇتىناتىن ادامنىڭ اس قورىتۋ سيستەمالارىندا، اسقازان، ىشەك جولدارىندا ۆيرۋستار جينالىپ، اقىرى ىشەك جولدارىنىڭ تەسىلۋىنە اكەلىپ سوعادى. مۇنىڭ اقىرى قاتەرلى ىسىك اۋرۋلارىنا دەيىن اپارادى. ءبىز كۇندەلىكتى تۇرمىستا تۇتىنىپ جۇرگەن تاماققا اسا ءمان بەرمەيمىز. ەگەر اسقازانىمىزدا قىجىل نەمەسە اۋىرسىنۋ پايدا بولسا، قارابايىرلىققا سالىنىپ، تاماق جاقپادى دەي سالامىز. ال ىشكى اس قورىتۋ فۋنكسيالارىمىز اقىرىداپ ءبۇلىنىپ جاتادى. جوعارىداعى جىرىق-تەسىكتەر ارقىلى ۆيرۋس تىكەلەي قان تامىرلارعا جايىلعاندا مۇنىڭ اقىرى ولىمگە دەيىن اكەلىپ سوعادى.
سونىمەن ەگىس القاپتارىندا ارام ءشوپ ءولتىرۋ ءۇشىن (ۋدابرەنيە) قولدانىلاتىن ەگىلگەن ءدارى ادام دەنساۋلىعىنا ايتارلىقتاي زيان تيگىزەدى. وسىنداي كوكونىستەردى ۇزاق ۋاقىت پايدالانۋدىڭ اقىرى راك اۋرۋىنا الىپ كەلەدى. ۆت ۆيرۋسى قوسىلعان ءونىمدى ءجيى تۇتىنۋدىڭ سوڭى تۋىلعان شاقالاقتىڭ كەمتار بولىپ تۋىلۋىنا، ال ءۇشىنشى ۇرپاققا كەلگەندە مۇلدە بالا بولۋ قابىلەتىنەن ايىرىلادى. قازاقشالاپ ايتقاندا بەدەۋلىككە الىپ كەلەدى. بۇل دەگەنىڭىز ونسىزدا سانى از قازاقتىڭ مۇلدەم ۇرپاقسىزدانىپ، اقىرى جويىلۋعا الىپ كەلەدى دەگەن ءسوز. بۇل ۇلتتى جويۋعا باعىتتالعان بەيرەسمي بيولوگيالىق قارۋ.
مونسانتونىڭ بۇنداي ۋلى ونىمدەردى دايىنداۋىنىڭ باستى ماقساتى ەگىستىكتەردەگى ارام شوپتەر مەن قۇرت-قۇمىرىسقالادىڭ كوزىن جويۋ بولسا، ساياسي تۇرعىدان مۇنىڭ ارتىندا ادامزاتقا ءقاۋىپ جاتىر. الەمدەگى مونسانتونىڭ مۇددەسىنە قايشى ەلدەرگە اتالمىش ونىمدەردى تاسىمالداۋ ارقىلى تۇرعىندارىن اۋرۋعا شالدىقتىرۋ، حالقىنىڭ سانىن ازايتۋ، بەدەۋلىككە شالدىقتىرۋ.ءبىر ءقاۋىپتىسى دارىلەنگەن القاپتارعا تابيعي ءونىم ەكسەڭ ول دەرەۋ قۋراي باستايدى. ال ارنايى دارىلەۋدەن كەيىن عانا گەنى وزگەرتىلگەن ۋلى ءونىم ءوسىپ شىعادى. ولار گەنى وزگەرتىلگەن استىقتى دۇنيەجۇزىنە دارىپتەۋ ارقىلى ءوز ونىمدەرىن ساۋداعا سالىپ، قىرۋار پايداعا كەنەلۋدى كوزدەگەن.
ءبىر شەتەلدىك ناقىلدا: كىم مۇنايدى باسقارسا، اقشا سونىكى، كىم اسكەردى باسقارسا، قۇقىق سونىكى، كىم استىقتى باسقارسا، بارلىق ادام سونىكى - دەگەن ەكەن. سول سەكىلدى مونسانتونىڭ كوزدەگەنى دە بارلىق ادامدى وزدەرىنە تاۋەلدى ەتۋ.
مونسانتونىڭ جامان اتى سوناۋ سوعىس كەزىنەن بەرى ەلگە جاقسى تاراعان. سوندىقتان ولار ءوز ونىمدەرىن قارجىلاندىراتىن، ساتۋمەن اينالىساتىن نوكەر سەرىكتەستەرى بار. سولاردىڭ ءبىرى "امۋاي" (Amway安利). جاڭبىردان سوڭ قاپتاعان ەسەكقۇلاقتاي ولار دۇنيەجۇزىنىڭ بارلىق بازارلارى مەن ساۋدا ورىندارىن جاۋلاپ العان. ءبىراق، ولار ەشقاشان وزدەرىن مونسانتومەن بايلانىسى بارىن ايتپايدى. استىقتى ءوزىمىز وندىرەمىز دەيدى. ءبىراق امەريكانىڭ بارلىق استىق القاپتارىن تەگىس جايپاپ العان مونسانتو ولارعا وڭايلىقپەن جان باقتىرسىن با؟ ولاردىڭ جەدەل دامىپ، الپاۋىتتار قاتارىنا قوسىلۋىنىڭ تاعى ءبىر سەبەبى، مونسانتو تىكەلەي قارجىلاندىرىپ وتىرعاندىعىندا.
مونسانتونىڭ جانسىزدارى شىڭجاڭ قازاقتارىنىڭ ميىن ۋلاپ، وزدەرىنە تاۋەلدى ەتىپ العالى قاشان. رەسەي جانە قىتايداعى مونسانتو جانسىزدارى بىرلەسىپ، ەندى تىنىش جاتقان، تابيعي ونىمدەرگەن اسا باي قازاقستانعا شابۋىلداي باستادى. ال بۇل جايتتاردان مۇلدە حابارسىز كوپتەگەن قازاقستاندىقتار ولاردىڭ ءدارىسحانالارىندا از شىعىن شىعارىپ، مول پايداعا كەنەلەمىز دەگەنگە ءماز بولىپ، ميلارى ۋلانىپ جاتىر. ال قالعاندارى امۋاي سەكىلدى امەريكالىق ءىرى سەرىكتەستىكتىڭ ءونىمى زاماناۋي، تازا ءونىم دەپ الدانىپ ءجۇر.
ءبىز قازاق مۇسىلمان، ءدىنىمىز دە، ءوزىمىز دە، جەگەن تاماعىمىز دا تازا حالىقپىز. اللا تاعالا بارلىق ماقۇلىقتى بىزگە قىزمەت ەتسىن دەپ جاراتقان. ءتورت تۇلىك مالدىڭ ەتىمەن، قىمىزىمىزدى ساپىرىپ ءىشىپ، اللادان ءناسىپ بولعان تابيعي ونىمدەردى تۇتىناتىنبىز.
قۇدىرەتتى جاراتۋشىمىز ءاربىر ماقۇلىقتىڭ، ءاربىر تال اعاشتىڭ ميكرو ورگانيزمدەرىن اسقان شەبەرلىكپەن، دنكسىن وتە مۇقيات جاراتقان. ال ادامداردىڭ ناداندىعى، دۇنيەگە تويىمسىزدىعىنىڭ كەسىرىنەن پايدا بولعان. دنكسى وزگەرتىلگەن، ۋلى ونىمدەر تەك جان-جانۋارلار مەن قۇرت-قۇمىرىسقالارعا عانا ءقاۋىپتى ەمەس، ادام دەنساۋلىعىنا دا ايتارلىقتاي زيان كەلتىرۋدە. مىسالا، اتالمىش ونىمدەردى ازىرلەۋشى امەريكانىڭ وزىندە تۇرعىنداردىڭ باسىم بولىگى سەمىزدىك، قاتەرلى ىسىك، نەسەپ اۋرۋلارى، قانت ديابەتى مەن اسقازان، ىشەك اۋرۋلارىنا شالدىققان. گەنى وزگەرىسكە ۇشىراعان استىق كىرگەن جىلدىڭ ىشىندە اتالمىش كورسەتكىشتەر ءۇش ەسەگە ۇلعايعان. مىسالى، قاتەرلى ىسىك اۋرۋىنان كوز جۇمعانداردىڭ سانى بۇگىندە 1 ميلليون 700 مىڭنان اسىپ جىعىلعان. الىسقا بارماي-اق، ءوزىمىزدىڭ قازاقستاندا دا راكتان كوز جۇمىپ جاتقاندار قانشاما؟ ورتاشا ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعى دا بۇرىنعىمەن سالىستىرعاندا ەداۋىر تومەندەگەن. بۇرىن سەكسەنگە كەلگەن شالدارىمىز اتتىڭ ۇستىنەن تۇسپەي، مالىن باعىپ، كوكپارىن شاباتىن. بۇگىندە الپىستى القىمداعان قارياعا قاراساڭ ءتۇرلى اۋرۋ، سىرقاۋدان اۋرۋحانالاردىڭ الدىن توزدىرىپ ءجۇر ەمەس پە؟ ەندى مونسانتا، امۋايلارعا قايتا ورالايىق. بۇگىندە ولاردىڭ اگەنتتەرى الەمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندە ءوز ساياساتىن جۇرگىزۋدە.
مەنىڭ دابىل قاعۋىمنىڭ دا باستى سەبەبى وسى ەدى، مۇسىلمان باۋىرلار. اللا تاعالانىڭ ءار نارسەنى ءوز ولشەمىمەن جاراتقانىن ۇمىتپايىق. بيولوگيالىق وزگەرىسكە ۇشىراپ، قۇرامىنا ۋ قوسىلعان ونىمدەردەن اۋلاق بولىڭىزدار. بۇل اينالىپ كەلگەندە ەركەكتەردى بوس بەلبەۋ، قىزداردى بەدەۋلىككە ۇشىراتادى.
سىماعۇل قۇسمانبەك ۇلى
