وسكەمەن قالاسى «ۆوستوچنيك-3» باۋباقشا قوعامداستىعىنا قاراستى ساياجاي باسشىسى شۋشاننيكوۆ گ.پ كۇشىنە ءمىندى. جەرگىلىكتى تۇرعىندارعا قازاق تىلىندە حابار بەرىپ، قازاق تىلىندە جينالىس وتكىزۋدەن باس تارتىپ وتىرعانىن ايتىپ شاعىمدانعانداردى قىسپاققا الىپ جاتىر. سونداعى ويلاپ تاپقانى نە دەيسىزدەر عوي، ءوز پىكىرىن ايتىپ، شاعىمدانعانداردى قوعامداستىق مۇشەلىگىنەن شىعارىپ، جارىق، سۋدان اجىراتامىن دەپ قورقىتىپتى.
كەشە «ۆوستوچنيك-3» باۋباقشا قوعامداستىعىنىڭ ساياجاي تۇرعىندارىنا اشقان جينالىستا، تۇرعىنداردى جيناپ الىپ رەزونانس تۋدىرعانداردى مۇشەلىكتەن شىعارۋدى قاراستىرىلىپ جاتقانىن ايتقان. نەتكەن وزىنە دەگەن سەنىمدىلىك دەرسىڭ. قۇددى ءبىر اتالعان ساياجاي قازاقستان تەرريتورياسىندا ەمەس، جەكە دارا مەملەكەتتە تۇرعانداي. ءوز زاڭدارى بار، ساياجايدا قانداي شەشىم قابىلدايمىن، نەندەي زاڭ شىعارامىن دەسە دە ءوز ەركى. ول قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اتا-زاڭىنا سايكەس كەلە مە، جوق پا، وعان باس قاتىرىپ جاتقان ەشكىم جوق. ويتپەي ءقايتسىن؟ بىرنەشە جىل بويى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءتىل تۋرالى زاڭىن بەلشەسىنەن باسىپ كەلەدى. وعان ءاي دەيتىن اجە، قوي دەيتىن قوجا جوق. مۇنداعى اجە مەن قوجا جەرگىلىكتى حالىق ەمەس، قۇزىرلى ورگاندار. سەبەبى حالىق بۇرىننان بەرى بۇل باسسىزدىق پەن زاڭسىزدىققا ءوز نارازىلىعىن ءبىلدىرىپ كەلەدى. الايدا ناتيجەسىز. باسىنداعى ماسەلەسىن ايتىپ، پروكۋراتۋراعا دا ارىز جازدى، اكىمدىكتىڭ دە تابالدىرىعىن توزدىردى. حالىقتىڭ مۇڭىنا قۇلاق اسار ءبىر رەسمي ورگان تابىلمادى.
شۋشاننيكوۆ تۇرعىنداردىڭ شاعىمى اياق استى قالىپ جاتقانىنا كۋا بولعان سايىن تۇرعىندارعا دەگەن وكتەمدىگىن قاتالداتا تۇسكەندەي.
زاڭگەر ابزال قۇسپان بۇل ماسەلەنىڭ كۇرمەۋىن شەشۋ وڭاي ەكەنىن ايتادى. پروكۋراتۋراعا جىبەرىلەتىن ارىزدا شۋشاننيكوۆتىڭ قانداي ارەكەتتەرى ناقتى قاي زاڭدى بۇزىپ وتىرعانىن تىزبەكتەپ شىعۋ كەرەك ەكەنىن ايتادى. زاڭگەر پروكۋراتۋرانىڭ ناقتى فۋنكسياسى انىقتالىپ، كورسەتىلمەگەندىكتەن، ارىز ناقتى زاڭ بويىنشا كورسەتىلمەگەندىكتەن ونى قاراماي وتىر دەگەن ويدا.
- مەنىڭ زاڭگەر رەتىندە كەڭەسىم، تۇرعىنداردىڭ ءارقايسىسى 20 مىڭنان جيناپ ساۋاتتى، ۇلتجاندى، تاباندى ءيۋريستى جالداعانى ابزال. شۋشاننيكوۆتىڭ ق ر ءتىل تۋرالى زاڭىن بۇزىپ وتىرعانى ايدان انىق. شۋشاننيكوۆكە شاعىمدانعانداردى كووپەراتيۆ مۇشەلىگىنەن شىعارىپ، جارىقتى، سۋدى ءوشىرۋ تۋرالى شەشىمدى قاراۋىنىڭ ءوزى زاڭسىز. سەبەبى جارىقتى، سۋدى تەك ونىڭ اقشاسىن تولەمەگەن جاعدايدا عانا قيا الادى، دەيدى زاڭگەر.
ابزال قۇسپان ايتپاقشى، بۇل زاڭسىزدىققا زاڭ اياسىندا توقتاۋ قويۋ جەڭىل، ءبىراق بىرنەشە جىلدان بەرى شۋشاننيكوۆقا، قوعامداستىققا پروكۋراتۋرانىڭ دا، اكىمشىلىكتىڭ دە ءتىسى باتا الماي وتىر. زاڭگەر رۋسلان تۇسىپبەكوۆ تە قوعامداستىقتىڭ تىلگە قاتىستى جۇرگىزىپ وتىرعان ساياساتىنىڭ ناقتى قانداي باپ بويىنشا بۇزىپ وتىرعانىن ايتىپ بەردى.
- كوبىسى ورىس ءتىلى رەسمي ءتىل دەپ ويلايدى. الايدا ورىس ءتىلى رەسمي ءتىل ەمەس. سەبەبى قازاقستاندا رەسمي ءتىل دەگەن ۇعىم جوق. مەملەكەتتىك ءتىل دەگەن ۇعىم بار. ال مەملەكەتتىك ءتىل – قازاق ءتىلى.
ق ر اتا-زاڭىنىڭ 7-بابىندا بىلاي دەپ جازىلعان – «ورىس ءتىلى رەسمي ەمەس، ءبىراق تەك مەملەكەتتىك ورگانداردا رەسمي قولدانىلادى» دەلىنگەن. كونستيتۋسيانىڭ 7-بابىنا سۇيەنسەك، ورىس ءتىلى رەسمي ءتىل بولىپ سانالادى. ال مەملەكەتتىك ەمەس ورگانداردا قازاق ءتىلى مىندەتتى تۇردە قولدانىلۋ كەرەك. ەڭ ءبىرىنشى باسىمدىلىق قازاق تىلىنە بەرىلۋى ءتيىس. سەبەبى، تاعى قايتالاپ وتەيىن – قازاق ءتىلى مەملەكەتتىك ءتىل.
زاڭگەر ايتىپ وتكەن 7-باپقا تولىعىراق توقتالايىق. 7-باپتىڭ ەكىنشى تاراۋىندا «ورىس ءتىلى رەسمي ەمەس، تەك مەملەكەتتىك ورگاندارعا رەسمي ءتىل رەتىندە قولدانىلادى» دەلىنگەن. ايىرماشىلىق بار ما، بار. كوبى قاتەلەسىپ، «ەلباسىنىڭ ءوزى ەنگىزدى عوي، ورىس ءتىلى – رەسمي ءتىل» دەپ قاتەلەسىپ جاتادى.
زاڭگەردىڭ ايتۋىنشا، كەز كەلگەن قازاقستاندىق قازاقستاننىڭ كەز كەلگەن جەرىنە بارىپ، قازاق تىلىندە قىزمەت كورسەتۋىن تالاپ ەتۋگە تولىق قۇقىلى. ودان باس تارتسا، سوتقا شاعىمدانۋىنا دا بولادى.
ق ر ءتىل تۋرالى زاڭدا زاڭ تاسقا تاڭبا باسقانداي جازىلعان. الايدا شۋشاننيكوۆ بۇل زاڭدى وقىماعان نەمەسە وقىعىسى كەلمەيدى.
قازاقستاندا تىلگە قاتىستى وسىنداي ماسەلەنىڭ تۋىنداۋىنىڭ ءوزى ەلدىگىمىزگە سىن. زاڭگەر رۋسلان تۇسىپبەكوۆ مۇنداي جاعداي ەكىنشى مارتە قايتالانباۋى ءۇشىن ارنايى قۇزىرلى ورگان قۇرۋ كەرەك ەكەنىن ايتادى.
- بىزبەن قاتار تاۋەلسىزدىك العان بالتىق ەلدەرى – لاتۆيا، ليتۆا، ەستونيا انا تىلدەرىن قورعاپ، دامىتۋ ءۇشىن ءتىل پوليسياسىن قۇرعان. بىزگە سونداي ورگان قاجەت. ونىڭ اتاۋىن پوليسيا دەيمىز بە، الدە باسقالاي قويامىز با، ول جاعىن ويلانۋ كەرەك. قازاق ءتىلىنىڭ دۇرىس قولدانىلۋىن قاداعالاپ، ءتىل تۋرالى ورگان زاڭ جۇزىندە شارا قولدانا الاتىن، جازالاي الاتىنداي بولۋ كەرەك. سوت ارقىلى ماسەلەنى شەشۋ كوپ ۋاقىتتا تالاپ ەتەدى.
زاڭگەرلەر ايتپاقشى، بۇل ماسەلەنى شەشۋ وڭاي بولعانىمەن، ونى قيىنداتىپ ءجۇرمىز. زاڭ بۇزۋشىلىق ورىن العانىن شىرىلداپ ايتىپ جۇرگەن تۇرعىندار بىرنەشە جىل بويى وسى زاڭسىزدىقتىڭ قۇربانى بولىپ كەلەدى.
Qamshy.kz اقپارات اگەنتتىگى وسكەمەندە وسى ىسپەن اينالىسا الاتىن ساۋاتتى، قازاق دەسە شىبىن جانى شىرقىرايتىن زاڭگەر ىزدەيدى. قىزمەتى تولەنەدى.
