كەز كەلگەن ەلدىڭ دەموگرافياسى ىشكى ساياسات، ەكونوميكاعا تىكەلەي اسەر ەتەدى. دەموگرافياسى مىقتى ەلدەر ءارقاشان وزگە ەلدەرگە اسەر ەتە الادى. جۇڭگو ءوزىنىڭ دەموگرافيالىق احۋالىنىڭ ارقاسىندا قازىرگى جاعدايىنا قول جەتكىزدى. قازاقستان ءوزىنىڭ تەرريتورياسىن ساقتاپ، قاۋىپسىزدىكتى ويلاۋ ءۇشىن دەموگرافيالىق احۋالدى جاقسارتۋ قاجەت. ول ءۇشىن تۋۋ كورسەتكىشىن ارتتىرىپ، ءولىم دەڭگەيىن تومەندەتۋ ەتنيكالىق قازاقتاردى اتامەكەنىنە كوشىپ كەلۋگە ىنتالاندىرۋ مىندەتى تۇر.

قازاقستاندا بۇل مىندەت تولىعىمەن ورىندالىپ جاتىر دەۋگە تولىق نەگىز بار. سەبەبى قازاقستانداعى حالىق سانىن ارتتىرىپ، دەموگرافيالىق احۋالدى جاقسارتۋ ءۇشىن كوپتەگەن جۇمىستار اتقارىلىپ جاتىر. ونىڭ ىشىندە كوشى-قون ساياساتىن ەرەكشە اتاپ وتۋگە بولادى. قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا 2017-2019 جىلدارعا ارنالعان كوشى-قون تۇجىرىمداماسى قابىلدانعان بولاتىن. وعان سايكەس، ەكى جىلدا حالىق سانىن ءوسىرىپ، ءتۇرلى تاريحي جاعدايلارعا بايلانىستى ەلدەن جىراققا كەتكەن ەتنيكالىق قازاقتاردى اتامەكەنگە قونىس اۋدارۋعا ىنتالاندىرۋ، ەلگە كەلگەننەن  كەيىن دە جاعداي جاساۋ.

قازاقستاننىڭ جەر اۋماعى وتە ۇلكەن. الەم بويىنشا توعىزىنشى ورىندا تۇر. 20 عاسىردا قازاقستانداعى حالىق وسپەدى، كەرىسىنشە ازايدى. وعان ءتۇرلى تاريحي جاعدايلار سەبەپ. قازاق ۇلت قايماعىنان ايىرىلدى. اشتىققا ۇشىرادى، سوعىستى كوردى. 20-شى عاسىردىڭ باسىندا قازاقتار سانى جاعىنان كىشى ازياداعى تۇرىكتەردەن كوپ ەدى. ءقازىر تۇركيا مەن يرانداعى حالىق سانى 70 ميلليوننان اسىپ جىعىلادى.

1931-1932 جىلدارى بولعان اشتىقتىڭ سالدارىنان ادام شىعىنى مەن ەلدەن ۇدەرە كوشكەن قانداستارىمىز سانى كوپ ەدى. 1926 جىلدارى بارلىق حالىقتىڭ 57،1 پروسەنتىن قۇرايتىن قازاق ۇلتى 1939 جىلى 38 پروسەنتكە ازايدى، ال 1959 جىلى قازاق حالقى سانىنىڭ پايىزدىق كورسەتكىشى 30-دان اسپادى. 1970 جىلى قازاقستاندا 13 ميلليون ادام تۇردى. ونىڭ 4،2 ميلليونى قازاقتار بولدى، ال 5،5 ميلليونى ورىستار. 1979 جىلى قازاقستان حالقىنىڭ سانى 14،7 ميلليونعا كوتەرىلدى. قازاقتاردىڭ سانى - 5،3 ميلليون، ورىستاردىڭ سانى - 5،9 ميلليون ادام بولدى.

ەندى ءقازىر تاۋەلسىز قازاقستاندا قازاقتاردىڭ سانىن ءوسىرۋ ماقساتىندا كوپتەگەن ىستەر اتقارىلۋدا. جوعارىدا اتاپ وتكەن اشارشىلىق كەزىندە ازىق ىزدەپ قازاقستاننان ۇدەرە كوشكەن قانداستارىمىزدىڭ ۇرپاعىن قازاقستانعا الىپ كەلۋ ءۇشىن بارلىق جاعداي جاسالىپ جاتىر. ەتنيكالىق قازاقتاردىڭ ازاماتتىق الۋ، تۇراقتى تىركەۋگە تۇرۋ، ىقتيار حات الۋ، باسپانالى بولۋ، جۇمىسقا ورنالاسۋ، مەكتەپ، بالاباقشاعا بالالارىن ورنالاستىرۋ، جوعارى وقۋ ورنىنا ءتۇسۋ سەكىلدى ماسەلەلەردىڭ بارلىعىن جەڭىلدەتىپ، بارىنشا قىسقا ۋاقىتتىڭ ىشىندە جاڭا ورتاعا ءسىڭىسىپ كەتۋىنە، قۇجات راسىمدەۋ جاعىنان قيىندىق كورمەۋ ءۇشىن بارلىعى جەڭىلدەتىلىپ جاتىر.

قازاقستان تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن ەكىنشى مارتە حالىق ساناعى 2009 جىلى جۇرگىزىلدى. 2009 جىلعى كورسەتكىش بويىنشا حالىق سانى 16 ميلليون 305 ادام بولدى. قازاقتاردىڭ سانى - 67% بولدى. ونىڭ ناتيجەسى 2010 جىلى 4 اقپاندا مەملەكەتتىك ستاتيستيكا كوميتەتىنىڭ سايتىندا جاريالاندى. 2009 جىلعى حالىق ساناعى بويىنشا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى حالىق سانى 16.004،8 ادام بولدى. حالىق سانى - 1.022،9 ادامعا كوبەيدى. بۇل 1999 جىلمەن سالىستىرعاندا 6،8 پروسەنتكە كوپ.  

2009 جىلى قازاقتاردىڭ ۇلەس سالماعى 63،1 پروسەنت (1999 جىلى 53،4 پروسەنت بولعان)، ورىستار - 23،7 پروسەنت (30،0 پروسەنت)، وزبەكتەر - 2،8 پروسەنت (2،5 پروسەنت)، ۋكرايندىقتار - 2،1 پروسەنت (3،6 پروسەنت)، ۇيعىرلار - 1،4 پروسەنت (1،4 پروسەنت)، تاتارلار - 1،3 پروسەنت (1،7 پروسەنت)، نەمىستەر - 1،1 پروسەنت (2،4 پروسەنت) بولدى.

2000 جىلدارى قازاقتاردىڭ سانى كۇرت وسە باستادى. 1999 جىلمەن سالىستىرعاندا حالىق سانى  ¼ بولىگىن الدى. ال 1989 جىلمەن سالىستىرعاندا 1،5 پروسەنتكە كوبەيدى.

سسرو قۇلاعاندى قازاقستاندا 6،5 ميلليون قازاق تۇردى. 1990 جىلدىڭ سوڭىندا – 8 ميلليون، ال 2009 جىلى 10،1 ميلليون بولدى. 2010 جىلى قازاقتاردىڭ سانى - 10،3 ميلليون بولدى.

حالىقتىڭ مۇنداي ءوسىمى تۋۋ كورسەتكىشىنىڭ جوعارىلۋى ەسەبىنەن ارتتى. قازاقستانداعى ستاتيستيكالىق مالىمەتتەرىنە سايكەس، 2009 جىلى قازاقتار اراسىنداعى تۋۋ كورسەتكىشى 28 بولدى، ءولىم كورسەتكىشى – 7، تابيعي كورسەتكىش 1000 ادامعا ساناعاندا 21 ادام بولدى.

قازاقتاردىڭ سانى كوشى-قون ساياساتىنىڭ ارقاسىندا دا ءوستى. تاريحي وتانىنا كوشىپ كەلگەن ەتنيكالىق قازاقتاردىڭ كوبى ورتالىق ازيا ەلدەرىنەن، اتاپ وتەر بولساق – جۇڭگو، وزبەكستان، قىرعىزستان، تۇرىكمەنستان، قاراقالپاقستان، موڭعوليا جانە رەسەيدەن كوشىپ كەلدى. قازاقتاردىڭ سانىمەن قوسا وزبەكتەردىڭ دە سانى ءوستى. 1989 جىلى ولاردىڭ سانى 331 مىڭ ادام، 1999 جىلى 371 مىڭ، 2009 جىلى 457 مىڭعا، ال 2010 جىلى 470 مىڭ ادامعا جەتتى. ال ورىس، نەمىس پەن كارىستەردىڭ سانى قىسقاردى. 1999 بەن 2009 جىلدار ارالىعىندا ورىستاردىڭ سانى 700 مىڭ ادامعا قىسقاردى. ال 1989 جىلمەن سالىستىرعاندا 2،3 ميلليونعا ازايدى.

قازاقستاندا جۇرگىزىلگەن سوڭعى ساناقتىڭ قورىتىندىسىنا سايكەس، قازاقستانداعى حالىق سانى 18 ميلليوننان استى. جاقىن جىلدارى قازاقستانداعى حالىق سانىن جيىرما ميلليونعا جەتكىزۋ ماقساتى بار. بۇل ماقساتقا جەتۋ جولىندا كوپتەن جۇمىستار اتقارىلىپ جاتىر. قازاقستاندا تۋۋ كورسەتكىشى ءوستى، كوپ بالالى وتباسىلارعا بەرىلەتىن جورگەك پۇل ءوستى، ءولىم كورسەتكىشى تومەندەدى، قازاقستان ازاماتتارىنىڭ ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعى ۇزاردى. ەكونوميكالىق جاعداي دا تۇراقتالىپ كەلەدى. وسىنىڭ بارلىعى قازاقستانداعى دەموگرافيالىق احۋالعا اسەر ەتپەي قويمايدى.  

ساكەن سمايلوۆ