مەن بىلەتىنىم: ءوزىم حاباردار قازاقتىڭ مىڭباتپان قاسىرەتىنىڭ 99 پايىزى – وزبىر ورىس­تان كەلگەن. الدىمەن، پاتشالىق، سوسىن، سوۆەتتىك ورىس بيلىگى – قازاقتى قىنايداي قىرۋمەن عانا اينالىسقان. 
ورىس – قازاقتىڭ ءتىلى مەن ءدىنىن، سالتى مەن عۇرپىن بىلاي قويىپ؛ ءوزىن جويۋدى – باستى ماقساتى ەتىپ قويعان. 
بىرىنشىدەن، ايباتتى «التىن وردا­نىڭ مۇراگەرى – قازاقتار ەكەنىن بىلەدى؛ بىلگەسىن – رۋحى مەن قۋاتىنان قورىقتى. 
ەكىنشىدەن، قازاقتىڭ كەڭبايتاق ۇلى دالاسىنا قىزىقتى. 
ۇشىنشىدەن، قازاقتى جويماسا، ورتا ازياعا قادام باسا المايدى. 
ارينە، ورىستىڭ شوۆينيستىك ۋى ساناسىنا ءسىڭىپ، قانىنا كىرىپ كەتكەندەر «جۇڭگو ءجۇز ەسە ءقاۋىپتى»، «باتىسىڭ مەن وڭ قاپتالىڭ دا وڭىپ تۇرعان جوق» دەگەن ءۋاج ايتاتىنىن بىلەمىن. مەن دە باسقا دۇشپاننىڭ بار ەكەندىگىن جوققا شىعارا المايىمىن. 
ءبىراق، قازاقتىڭ باستى دۇشپانى – ورىس: بۇرىن دا، ءقازىر دە، بولاشاقتا دا! جالعىز اقيقات – وسى! وسى تۇجىرىمىم­نىڭ شىندىعىن بۇگىنگى كۇننىڭ جالعىز دەرەگىمەن-اق دالەلدەپ بەرە الامىن. 
قاپىدا ۋكرايننىڭ قىرىمىن باسىپ العان بۇگىنگى ورىس – الەم حالقىن «اقىماق» ساناپ، قىرىمدى قايتارماي وتىر. ءبىراق، قىرىم ءۇشىن تالاي ورىستىڭ و دۇنيەگە اتتانۋى بىلاي تۇرسىن، جالپى، ورىس ەلى – رەسەيدىڭ ءوزى ءجۇز بولشەككە ءبولىنىپ، جەردىڭ بەتىنەن جويىلىپ كەتۋى – ابدەن مۇمكىن. 
...ۋكراينا ءقازىر – ورىس بيلىگى جانتۇرشىگەرلىك وزبىرلىقپەن جۇزەگە اسىرعان – گولودوموردىڭ 85 جىلدىعىن اتاپ وتۋدە. 1932-1933 جىلدار اراسىندا ۋكراينادا بولعان اشارشىلىق – قازاقستاندا سياقتى – ورىس بيلىگىنىڭ قولدان جاساعان زۇلىمدىلىعى. 
«ۋكراينانى ساقتاپ قالۋ ءۇشىن ءبىز ۋكراينادا كوممۋنيستىك رەجيمىنىڭ جاساعان اۋىر قىلمىستارىن ءارقاشان ەستە ۇستاۋىمىز كەرەك»، – دەدى بۇگىنگى ۋكراين باسشىسى پەتر پوروشەنكو. 
اقش سەناتى ۋكرايناداعى 1930 جىلداردىڭ باسىندا كەڭەس بيلىگى ۇيىمداستىرعان جاپپاي اشارشىلىق – گولودوموردى «گەنوسيد» دەپ تانىپ، «يوسيف ستالين مەن ونىڭ بيلىگى 1932-1933 جىلدارى ۋكراينادا جاپپاي اشتىق ۇيىمداستىرىپ، ۋكراين حالقىنا قارسى گەنوسيد جاسادى» – دەپ، اتاعان قارار قابىلدادى.
 سوۆەتتىڭ («ورىستىڭ» دەپ ءتۇسىنىڭىز. ق.ع.) توتالي­تار­لىق رەجيمىنىڭ قىلمىستارى – تاريحي-قۇقىق­تىق باعاعا يە بولىپ، ۋكرايناداعى كەڭەس وكىمەتى جاساعان اشارشىلىق حالىقارالىق دارەجەدە «ۋكراين حالقىنا قارسى جاسالعان گەنوسيد» بولىپ، تولىق مويىندالدى. 1932-1933 جىلدارى اشتىقتىڭ قۇربانى بولعان ميلليونداعان (شامامەن، 3 ميلليون ادامنان اسادى...) كىناسىز ۋكرايندىقتاردىڭ ءستاليننىڭ توتاليتارلىق رەجيمىنىڭ كەسىرىنەن اشتىقتىڭ ازابىن تارتقانى ايقىن انىقتالدى. 
ول-ول ما، قازىرگى وركەنيەتتى زاماننىڭ وزىندە رەسەيدىڭ ورىس بيلىگى زورلىق-زومبىلىقپەن ۋكراينداردىڭ اتامەكەنى قىرىمدى بوپسالاپ الدى. ۋكراينانىڭ شىعىسىندا ۋكراينا حالقىنىڭ باتىسقا ۇمتىلىسىن جانە وزدەرىنىڭ جەكە باسىن جويۋعا تىرىسقان رەسەيلىك اگرەسسيالىق بيلىكپەن قارسىلاسۋدىڭ ناتيجەسىندە – 10 مىڭنان استام ۋكرايندىقتار قازا تاپتى. 
ۋكراينانىڭ ەگەمەندىگى مەن اۋماقتىق تۇتاس­تىعىن جانە ۋكرايندىقتاردىڭ ءوز كۋرستارىن تاڭداۋ قۇقىعىن قولدايتىن اقش: «رەسەي – ۋكراين حالقىنىڭ رۋحىن جەڭە المايدى!» – دەپ اتاپ ءوتتى. 
ۋكراينانىڭ جوعارعى راداسى 1932-1933 جىلدارداعى گولودوموردى ۋكراين حالقىنا قارسى جاسالعان «گەنوسيد» رەتىندە تانۋ تۋرالى وتىنىشپەن دەموكراتيالىق مەملەكەتتەرگە 2016 جىلى جۇگىنگەن بولاتىن. 
بۇگىن شىندىقتىڭ كوزىنە تىكە قاراعان جەر بەتىندەگى 24 مەملەكەت ۋكرايناداعى گولودوموردى «گەنوسيد» دەپ تانىدى. ءسويتىپ، ۇلتشىلدىعى بەكەم ۋكرايندار تاباندى كۇرەستىڭ ارقاسىندا «كەڭەس وكىمەتىنىڭ كەر ساياساتىن ۇلتقا جاسالعان گەنوسيد» دەپ، الەمگە مويىنداتتى. 
*** *** *** 
ال، حالقىنىڭ سانى 1911 جىلى 8 ميلليون ادام بولعان قازاقتان – 1939 جىلى نەبارى 2،5 ملن ادام عانا قالعان، ياعني، اراداعى شيرەك عاسىردا 5،5 ميلليون ادامىنان ايىرىلعان. ءبىراق، قازاق بۇگىن نەگە ۇندەمەي وتىر؟!. 
ناقتى دەرەكتەر 5،5 ميلليون ادامنىڭ – 4 ميلليونى 1932-33 جىلداعى اشارشىلىقتان قىرىلىپ قالعاندىعىن ايعاقتادى. ءارى قاراي، شامامەن، 500 مىڭ قازاق – ورىس بيلىگى كۇشتەپ قاتىستىرعان ءبىرىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستا جويىلىپ؛ 1 ملن ادام 1921-22 جىلدارداعى اشارشىلىقتىڭ قۇرباندارىنا اينالدى. 
از ۋاقىتتا قازاقتىڭ جەتپىس پايىزىن جويىپ ءجى­بەرگەن ورىستىڭ دۇشپاندىعىن كەشىرۋگە بولا ما؟!. 
«مۇنى از» دەسەڭىز، ورىس بيلىگى «كوللەكتيۆ­تەندىرۋ» دەگەن جەلەۋدى قاساقانا قولدان ۇيىم­داستىرىپ، 1929 جىلى قولىندا 40 ملن مال باسى بولعان قازاقتىڭ مالىن تارتىپ الىپ، بۇل مالدىڭ 1933 جىلى نەبارى 2،15 ملن باسى عانا قالعان. 
قازاقتىڭ مالىنىڭ الپىس پايىزىن جويىپ جىبەرگەن ورىستىڭ تاعىلىن ۇمىتۋعا بولا ما؟!. 
وسىناۋ وراسان قىساستىق پەن قانىپەزەرلىكتى، زورلىق پەن زومبىلىقتى، قانقۇمارلىق پەن قىلمىستى – ءبىز جىگەرسىزدىكپەن كەشىرگەنىمىزبەن، (ورىستىڭ تەڭدەسسىز قياناتىن بىلاي قويعاندا)، ءبىزدىڭ ازۋسىزدىعىمىزدى – سالاۋاتتى بولاشاق ۇرپاعىمىز كەشىرە مە؟!. 
تاۋەلسىزدىك العانىمىزعا شيرەك عاسىردان اسسا دا، وتكەن عاسىردا قازاق حالقىنا ەكى مارتە قولدان جاسالعان اشارشىلىق-قياناتتى دالەلدەپ، تاريحي باعاسىن بەرۋگە تالپىنباعان بيلىكتى كىم دەپ بىلەمىز؟!. 
ورىس بيلىگى ادەيى ۇيىمداستىرعان – قازاقتىڭ مالىن تارتىپ الىپ، تامۇق دالاعا تاعىداي تەنتىرەتىپ جىبەرگەن جاساندى اشارشىلىق – حح عاسىردىڭ ەڭ اۋىر قىلمىسى. 
ورىس بيلىگى ادەيى ۇيىمداستىرعان – قازاقتىڭ زيالىسىن زىندانعا سالىپ، اقىلدىسىن اتىپ، ءبىلىمدىسىنىڭ باسىن العان رەپرەسسيا – حح عاسىردىڭ ەڭ اۋىر قىلمىسى. 
جالماۋىز ورىس بيلىگى قاساقانا قولدان جاساعان قيامەت-قياناتتان كوزى ءتىرى ون قازاقتىڭ – جەتەۋى جەر استىنا كومىلگەن زۇلمات جىلداردى – قازاقتىڭ ۇرپاعى ماڭگى ۇمىتپاۋى كەرەك. 
قازاقتىڭ ۇلى دالاسىنىڭ ءتورت ملن استام پەر­زەن­ءتىن ءبىر ءۇزىم نانعا زار قىلىپ، اجال اپانىنا قۇ­لاتقان؛ قازاقتىڭ جەتپىس پايىزىن جويىپ، ۇلت­ى­مىزدىڭ تامىرىنا بالتا شابۋعا تىرىسقان ور­ىس بيلىگى جاھاندىق جاۋىزدىقتىڭ استارىندا الپاۋىتتاردىڭ ايلاسى جاتقانىن جاسىرىپ باعۋدا. 
ول-ول ما، قازاق حالقىن قويشا قىرعان قىلمىس­كەرلەردىڭ بۇگىنگى ۇرپاعى اتا-بابالارىنىڭ قياناتىمەن قوسا، وزدەرىن اقتاپ الۋعا تىرىسىپ، ناۋبەتتى جوققا شىعارۋشىلار كۇن ساناپ، كوبەيە تۇسۋدە. سەرگەي ماساۋلوۆ دەگەن ءبىر شوۆينيست: «قازاقتىڭ اشارشىلىق تۋراسىنداعى جانايقايى – جاي عانا ميف...» – دەپ، ساندىراقتادى. باباسى جاساعان جاۋىزدىقتى – بالاسى مويىنداعىسى كەلمەيدى. مويىنداسا، بابالارىنىڭ يتتىگى ءۇشىن – جاۋاپ بەرۋگە تۋرا كەلەدى... 
تاياۋدا الەمدەگى ەڭ قانقۇيلى بەس باسشىنى انىقتاعان زەرتتەۋ ناتيجەسىن امەريكا عالىمدارى جاريا ەتتى. 
باس جۇلدەنى – 78 ملن ادامنىڭ كوزىن جويعان – ماو سزين «جەڭىپ الدى». 
ەكىنشى ورىندى – 23 ملن ادامدى و دۇنيەگە اتتاندىرعان يوسيف ستالين ەشكىمگە بەرمەدى. (تاريحشىلار «ستالين كەمى 40-45 ملن ادامدى كورگە تىقتى» دەيدى). 
ءۇشىنشى ورىن يەگەرى – ادولف گيتلەر 17 ملن ءتىرى پەندەنى «مىلجالاعان». (عالىمدار بۇل ساننىڭ اناعۇرلىم كوپ، دالىرەگى، 25-30 ملن ادامعا جەتىپ-جىعىلاتىندىعىن بولجايدى). 
ءتورتىنشى ورىنداعى بەلگيا كورولى لەوپولد – 15 ملن ادام قىرعان. 
«ۇزدىك بەستىكتى» – 6 ملن ادام ولتىرگەن جاپونيالىق قولباسشى تودزيو جاۋىپ تۇر. 
دەمەك، وسى اتى اتالعان بەس جاۋىز (بولجام-جوبالاردى قاپەرگە الماعاننىڭ وزىندە...)، بارلىعى – 140 ملن ادامنىڭ كوزىن جويعان. 
دەمەك، كەشەگى جاۋىزدىقتىڭ بەتىن اشىپ، الدىن الماساق – بۇگىنگى جاۋىزدىققا جولىعىپ، ەرتەڭگى جاۋىزدىققا جول اشامىز... 
*** *** *** 
قازىرگى قازاق بيلىگى، ەڭ الدىمەن، اتالعان ناۋبەتتى: «سوۆەت وكىمەتىنىڭ قازاق ۇلتىنا قاساقانا قارسى جاساعان گەنوسيدى» دەپ، تانۋى كەرەك. 
ەكىنشىدەن، بۇل اقيقاتتى – الەمگە مويىنداتىپ، جاھانعا جاريالاۋعا ءتيىسپىز. 
ۇلتىمىزعا جاسالعان تاريحي جانە اياۋسىز قاستاندىققا شىنايى باعا بەرۋ – بۇگىنگى قازاق بيلىگى مەن حالقىنىڭ بورىشى. 
ءۇمىتىمىزدى ۇزبەيمىز! 

قاجىمۇقان عابدوللا