سوڭعى 2-3 كۇندە قازاقستاندا دۇربەلەڭ بولىپ جاتقانىن كورىپ جۇرسىزدەر. استانا قالاسىنىڭ اتاۋىن وزگەرتۋ جەكە باسقا تابىنۋدىڭ شىققان شەگى بولدى. اتقارۋشى بيلىك حالىق نارىزىلىعىن، بەيبىت شەرۋلەردى ءار كەز پوليسيانىڭ كۇشىمەن باسىپ تاستاۋ ارقىلى، ينتەرنەتتەگى قازىرگى بيلىككە نارازى حالىقتىڭ سىنىنا قارسى كۇرەسەتىن ارنايى كيبەرجاساق جاساقتاۋ مەن قاجەت رەسۋرستاردى جاۋىپ تاستاۋ ارقىلى جەڭەمىز دەپ ويلاسا، قاتەلەسەدى. مۇنداي قاراما-قايشىلىقتار نە جاعدايعا الىپ كەلۋى مۇمكىن. تاريحقا ءبىر ۇڭىلەيىك.

XVIII عاسىردا امەريكا قۇرلىعىنداعى اعىلشىنداردىڭ 13 كولونياسى بولدى. اعىلشىندار جاڭا قۇرلىققا كوشكەن ادامداردىڭ ەسەبىنەن تەزىرەك بايىعىسى كەلىپ، ادام قۇقىعىن تاپتايتىن زاڭدار مەن سالىق مولشەرىن تىم كوبەيتىپ جىبەرەدى. باستاپقىدا، 13 كولونيا تۇرعىندارى تاۋەلسىزدىك الىپ، امەريكا قۇراما شتاتتارىن قۇرۋعا تالپىنعان ەمەس ەدى. اعىلشىنداردىڭ باسسىزدىعى وسىعان جەتەلەدى. ولار اعىلشىن كورولىنە ءوز ماسەلەلەرىن جەتكىزگىلەرى كەلگەن. انگليادان ءبولىنۋ ويىندا دا بولمادى. ۇندەۋ جاساعاندارعا بيلىك تاراپىنان كۇش كورسەتىلىپ، "كورولگە قارسى شىقتى" دەگەن ايىپپەن تۇرمەگە جابىلادى. بۇل كولونيستەردىڭ تاۋەلسىزدىك ءۇشىن كۇرەسۋىنە يتەرمەلەدى. اعىلشىن بيلىگى حالىق نارىزىلىعىن قوعامدىق ديالوگ ارقىلى ەمەس، ارميا كۇشىمەن باسۋعا تىرىستى. وسىلاي اعىلشىندار ءوز ۆاسسالدارىمەن سوعىسقا شىعىندالىپ، ولاردىڭ تاۋەلسىزدىك الۋىنا امالسىز كونىپ، تابىسى مول 13 كولونياسىنان ايىرىلدى.

XVIII عاسىرداعى فرانسياعا بەت بۇرايىق. ليۋدوۆيك XV مەن ونىڭ وتباسى "Après moi le déluge" (بىزدەن كەيىن سەل بولسا دا ءبارىبىر) تىركەسىمەن تاريحتا قالدى. بۇل اتالمىش كورولدىڭ ءفاۆوريتى ماركيزا دە پومپادۋردىڭ ايتقانى. ولار فرانسيا بايلىعىن بەيبەرەكەت قولدانىپ، ليۋدوۆيك XVI-عا ديەۆولت الدىندا تۇرعان ەلدى قالدىرعان. ول كەزدە فرانسۋز دۆورياندارى مەن ءدىن وكىلدەرى سالىق تولەمەيتىن. دەمەك بيلىكتەگى كورول مەن ونىڭ وتباسىنىڭ قيساپسىز شىعىنى تەك قاراپايىم حالىق قالتاسىنان الىناتىن. بيۋدجەتتە اقشا قالماعان سوڭ، ليۋدوۆيك XVI جاڭا سالىقتاردى ەنگىزىپ، حالىقتى قاناۋعا كوشەدى. ءتوزىمى جەتكەن حالىق وزدەرى باسقاراتىن بيلىك توبىن قۇرىپ، الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى شەشپەك بولادى. ءبىراق ولار كورولدى بيلىكتەن تايدىرۋدى ماقسات ەتپەدى. ال ليۋدوۆيك XVI ازاماتتىق بيلىكتى كۇشپەن جويماق بولدى. ءبىراق قارا حالىق تاريحتا ۇلى فرانسۋز ريەۆوليۋسياسى اتىمەن بەلگىلى ءجۇرىستى باستاپ، باستيليا قامالىن باعىندىرادى. ال كونستيتۋسيالىق مونارحيا تيتۋلىن قابىلداعىسى كەلمەگەن ليۋدوۆيك XVI دارعا اسىلادى. ەگەر فرانسۋز كورولى قاراپايىم حالىقتىڭ ماسەلەلەرىن تىڭداپ، ديالوگ قۇرا العاندا، وسىنىڭ ءبارى بولماس تا ەدى.

XVII عاسىردىڭ ەكىنشى جارتىسىندا انگليادا ريەۆوليۋسياعا كوشەيىك. ول كەزدە تۋماندى البيوندا پارلامەنت پەن مونارحيا تەڭدەي بيلىككە يە ەدى. اعىلشىن كورولى كارل I پارلامەنتپەن كەلىسسوزگە كەلگىسى كەلمەي، ونى تۇبەگەيلى جويىپ تاستاعىسى كەلدى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، ابسوليۋتتىك مونارحيانى ورناتپاق بولدى. ازاماتتىق سوعىس باستالىپ، ريەۆوليۋسياعا جالعاستى. سوڭى كارل Iء-نىڭ باسىن شاۋىپ تاستاۋمەن ءبىتتى. وسىدان كەيىن اعىلشىندار بۋرجۋازدى رەسپۋبليكاعا اينالىپ، ءوندىرىس ريەۆوليۋسياعا قادام باستى.

تاعى ءبىر تاماشا مىسالداردىڭ ءبىرى XX عاسىردىڭ باسىندا رەسەي يمپەرياسىندا بولعان "قاندى جەكسەنبى" وقيعاسى. سانكت-پەتەربور قالاسىندا قاراپايىم جۇمىسشىلار قارۋسىز، بەيبىت تۇردە، پەتيسيا ارقىلى ءوز ماسەلەلەرىن پاتشاعا جەتكىزبەك بولعان. ال نيكولاي II بۇيرىعىمەن ولار قىرعىن استىندا قالادى. بۇل قاندى شەرۋدىڭ جۇمىسشىلار ريەۆوليۋسياسىنا جەتكىزىپ، پاتشا وتباسىمەن بىرگە اتىلۋىمەن اياقتالعانىن بىلەسىزدەر. ەگەر پاتشا حالىقتى جاپپاي قىرماي، ولاردىڭ جان ايقايىن تىڭداعاندا، بۇل ريەۆوليۋسيانىڭ دا الدىن الۋعا بولار ەدى.

ەل ازاماتىنىڭ قوعامدىق-ساياسي ماسەلەلەرگە بايلانىستى ءوز ويىن بىلدىرۋگە كونستيتۋسيالىق قۇقىعى بار. سول ءۇشىن دە ميتينگكە شىعادى. ميتينگ ريەۆوليۋسيا العىشارتى ەمەس، ول حالىقتىڭ ءوز پوزيسياسىن بيلىككە جەتكىزۋدىڭ اشىق ءبىر ءتۇرى. ميتينگتەردىڭ بولۋى بيلىككە دە ءتيىمدى. سەبەبى ءدال وسىلاي بيلىك حالىقپەن تىكەلەي ديالوگ قۇرىپ، كەلىسسوزگە كەلە الادى. اكتۋالدى ماسەلەلەردى شەشۋگە ىقپال ەتەدى. بيلىك ميتينگكە شىققان ازاماتتارمەن كەلىسسوزگە كەلۋ ارقىلى عانا بولۋى مۇمكىن ريەۆوليۋسيانىڭ الدىن الا الادى. ال نارازىلىق تانىتقان ازاماتتاردى جاپپاي پوليسيا مەكەمەسىنە الىپ كەتۋ ماسەلەنى شەشپەيدى. كەرىسىنشە، ۇشىقتىرادى. وكىنىشكە وراي، قازاقستانداعى قازىرگى بيلىك ءدال وسىلاي ءوز ستاتۋس كۆوسىن ساقتاپ قالعىسى كەلىپ وتىر. ءبىراق وسىلاي جالعاسا بەرسە، اعىلشىن، فرانسۋز، ورىس نەمەسە امەريكالىقتاردىڭ ريەۆوليۋسياسى قازاق جەرىندە قايتالانۋىنا جاقىن تۇرمىز.

ال كەلەسى جىلى سايلاۋدا داريعا نازاربايەۆا "وقىستان" جەڭىپ شىعىپ، بيلىككە كەلىپ جاتسا، حالىقتىڭ تاعاتى ءبىتتى دەگەن ءسوز. ونى ادەيى دايىنداپ وتىرعانى ايقىن كورىنە ءتۇستى. بيلىكتىڭ جەكە باسقا تابىنۋ كۋلتىن جاساپ، ەشكىمنەن سۇراماي استانا اتاۋىن وزگەرتە سالۋى ابسۋرد ۇكىمنىڭ ماكسيمۋم نۇكتەسىنە جەتتى. ال بيلىك مۇراعا بەرىلە جاتسا، حالىق وعان ەندى "توچنو" توزبەيدى.

جولداس ورىسبايەۆتىڭ فەيسبۋك پاراقشاسىنان الىنعان

ۇسىنعان: اسەل بولات قىزى