جاس كەزىنەن عىلىمي ورتاعا كەڭ تانىلعان ديحان قامزابەك ۇلىنىڭ زەرتتەۋشىلىگى مەن قالامگەرلىگى قاتار ورىستەدى. ءبىلىمى تەرەڭ، تاپقان-تايانعانى جەتكىلىكتى ەكەنىنە قاراماستان، سول جيعان-تەرگەنىن قاعاز بەتىنە تۇسىرۋگە كەلگەندە قالامى ءمۇجىلىپ تۇراتىن عالىمدار بولادى. ءبىزدىڭ كەيىپكەرىمىزگە بۇل جاعىنان ءمىن تاعا المايسىڭ. قورعاسىن ءارىپتىڭ ۋىن جۇتقان كانىگى باسپا ءسوز وكىلدەرىنەن قالامگەرلىگى دە، جەدەلدىگى دە كەم تۇسپەيدى. ويىنداعىسىن تاعىلىمدى ەتىپ ايتا بىلەدى، تارتىمدى ەتىپ جازا بىلەدى. بالا كەزىندەگى ارمانى – جۋرناليستيكادان ءبارىبىر قاشىپ قۇتىلمادى. الدىمەن الاش ءباسپاسوزىنىڭ تاريحىن تۇگەلدەۋگە دەن قويدى. عىلىمي جۇمىسىنان قول ۇزبەي، ءوز تۇسىندا قازاق وركەنيەتىندەگى ايرىقشا قۇبىلىس بولعان جارىلقاپ بەيسەنباي ۇلى باسقارعان «انا ءتىلى» گازەتىندە قىزمەت ىستەدى. ۇلت تاريحىن ۇلىقتاعان ماقالالارىن ءجيى جاريالاپ، «جاس الاشتا» جاسىن ويناتتى. استاناعا ابدەن ورنىققان سوڭ ەلوردالىق گازەتتىڭ كەرەگەسىن كەڭەيتىپ، دىڭگەگىن تىكتەۋگە ۇلەس قوستى. بۇل باسىلىمنىڭ بەتىندە وزگەشە ورنەك سالىپ، ەل-جۇرتتى ەلەڭ ەتكىزگەن «جاكەڭنىڭ اڭگىمەلەرى» سيكلىن ومىرگە اكەلدى. ونى ايتاسىڭ، ديحان كوگىلدىر ەكراندا دا ب ا ق سىنادى. «قازاقستان» تەلەارناسىنىڭ جاس بۋىندى يماندىلىققا ۇندەيتىن «كۇمبەز» باعدارلاماسىن جۇرگىزىپ، بۇل ماماندىققا جانى جات ەمەس ەكەندىگىن انىق اڭعارتتى.
ونىڭ ومىرىندەگى ماڭىزدى بەلەس – ءالى ەلوردا مارتەبەسىن الا قويماعان اقمولاعا كەلۋى. بۇل – كۇمان مەن كۇدىككە تولى قيىن كەزەڭ ەدى. سۇرقاي شاھاردا كوڭىلدى كونشىتەتىن نارسەلەر اسا كوپ ەمەس-تى. تەك كونە قالانىڭ مي باتپاعى عانا سونداي باۋىرمال. تابانىڭا تيسە، جابىسىپ ايرىلمايدى. ءتىپتى سەنى قيماي، شاڭىراعىڭا دەيىن ەرىپ بارادى. سوعان قاراماستان اقمولا مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ جاس كافەدرا مەڭگەرۋشىسى ءوز قىزمەتىنە قۇلشىنا كىرىستى. جاڭا قونىستان تاپقان ۇلتجاندى اعا-دوستارىمەن بىرگە اقمولانى استانالىق قالاعا اينالدىرۋ ىسىنە اتسالىستى. تەرەڭ تاريحى، باي ءداستۇرى بار شاھارعا ءسال تاپشىلىق ەتىپ تۇرعان قازاقىلىق قاسيەتتەردىڭ مول دارۋى ءۇشىن ولشەۋسىز ەڭبەك ءسىڭىردى. ۇلتتىق سيپاتى بار شارالار كوپتەپ وتكىزىلدى. كوشەلەردىڭ اتى تاۋەلسىزدىك تالاپتارىمەن ۇيلەسەتىن اتاۋلارمەن الماستى. ءبىر كۇنى ۇلى كوش ارقانى بەتكە الدى. سول كوشتىڭ ورنىعۋى ءۇشىن تالاي جۇمىستار اتقارىلدى. وسى شارۋالاردىڭ باسى-قاسىندا ديحان ءجۇردى. ونى ايتاسىز، كوشىپ كەلگەن قازاق زيالىلارىنىڭ كوبىسىن ەسكى جاتاقحانانىڭ بولمەلەرىنەن ارلەپ-اسپەتتەپ قايتا جاساقتالعان قۋىقتاي پاتەرىنە شاقىرىپ، تالاي رەت ەرۋلىك بەردى. ەرۋلىكتىڭ قاتتى ۇناعانى سونشالىق، «ەرۋلىگە – قارۋلى» دەپ، بالا-شاعاسىمەن ايلاپ جاتقاندار دا بولماي قالعان جوق. زايىبى گۇلبايرا ەكەۋى سونىڭ بارىنە قايسارلىقپەن شىدادى.
ديحاننىڭ ومىرىندە اعا بۋىننىڭ ورنى بولەك. عىلىمي جەتەكشىسى، اكادەميك سەرىك قيرابايەۆ اكەسىندەي قامقور بولدى. رەكتور امانگەلدى قۇسايىنوۆ استاناعا شاقىرىپ، بەسىكتەن بەلى شىقپاعان بۇعان بەدەلدى قىزمەتتىڭ قۇلاعىن ۇستاتتى. اكادەميك سەيىت قاسقاباسوۆ ءارى اعا، ءارى ارىپتەس، ءارى كورشى رەتىندە وتباسىنىڭ ارقاسۇيەرىنە اينالدى. ديحانمەن قوڭسى قونۋ قولايىنا جاققان بولۋى كەرەك، سەكەڭ الماتىعا بارىپ، ءبىراز جىل قىزمەت ىستەگەن سوڭ ارىپتەس ءىنىسى تۇراتىن جاڭا ۇيگە تاعى دا كوشىپ كەلىپ، تاتۋ كورشىلىگىن قايتا جالعاستىردى. سىيلاس ءارى سىرلاس اعا-دوسى سەرىك نەگيموۆ تە سولاي. ول دا و باستا اقمولاعا قاتار كەلىپ، كەيىن الاتاۋدىڭ بوكتەرىندە بىرەر جىل قىستاپ، ارقا تورىنە قايتا ورالدى. بۇرىن دا ءبىر ءۇيدىڭ تۇرعىندارى ەدى. ءقازىر دە ۋنيۆەرسيتەت جانىنداعى قىزىل ءۇيدى بىرگە مەكەندەيدى. اسقان تالانت يەسى، پروفەسسور-انشى كەنجەعالي مىرجىقبايدىڭ كوشى-قون تراەكتورياسى دا ءدال وسىنداي. عالىمدار قونىسىنىڭ وزىندىك مەنتاليتەتى قالىپتاسقان. بۇرىنعى مەكەنجايدىڭ ماڭايىندا ەركىن پىكىر الىساتىن «اقپارات الاڭى» بار ەدى. ونىڭ ەسەسىنە، قازىرگى اۋلانىڭ سىرت جاعىندا «پروفەسسور سەرىك نەگيموۆ سۇرلەۋى» بار. ءىلىم مەن ءبىلىمنىڭ ءبىراز پروبلەمالارى وسى بەيرەسمي سۇرلەۋدەگى سەيىل كەزىندە شەشىلەدى. اۋلادا باس قوساتىن اقساقالدار القاسى مەن كوشپەلى كورشىلەر كەڭەسى كوپ نارسەنى وزگەرتە الادى. وسى كەڭەستەردىڭ بارىنە ديحاننىڭ ىقپالى جۇرەدى. اعا بۋىن ونى ۇلكەندى سىيلاي بىلەتىنى ءۇشىن، الدىنان كەسە وتپەيتىنى ءۇشىن قادىرلەيدى.
تاعى ءبىر ۇلگىلى قاسيەتى – وتكەلدە دوس اۋىستىرمايدى، تۇراقتى سىيلاساتىن ادامدارىنىڭ قۇرامىن ەشقاشان جاڭارتپايدى. بوتا تىرسەك بوزبالا كەزىندە استاناعا العاش كوشىپ كەلگەندە تانىسقان دوس-جاراندارىمەن، تىلەۋلەس اعالارىمەن ءالى كۇنگە دەيىن جاقىن ارالاسادى. اتاق پەن ابىروي، بيلىك پەن بەدەل ونىڭ مىنەزىن قۇبىلتا العان جوق. «دارىن» مەملەكەتتىك جاستار سىيلىعىن الدى، شوقان ءۋاليحانوۆ اتىنداعى سىيلىقتى يەلەندى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور اتاندى، ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ اۋەلى كوررەسپوندەنت-مۇشەسى، سوسىن اكادەميگى بولىپ سايلاندى. ءباز-باياعى قالپى. ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتتىڭ پرورەكتورلىعىنا تاعايىندالدى، دوكتورلىق ديسسەرتاسيا قورعاتاتىن ارناۋلى كەڭەستىڭ ءتوراعالىعىنا بەكىتىلدى. سول كەيپىنەن اينىمادى. وڭىرىنە وردەن تاقتى. پرەزيدەنتتىككە ۇمىتكەرلەردەن ەمتيحان الاتىن لينگۆيستيكالىق كوميسسياعا مۇشە بولدى. سوندا دا ءوڭىن وزگەرتپەي، ءوز بەينەسىن ساقتاي ءبىلدى.
قاراپايىم ءارى شيراق جاس پرورەكتوردى تانىمايتىن ادام ونى قاپەلىمدە ۋنيۆەرسيتەت باسشىلارىنىڭ ءبىرى دەپ ويلاي قويمايدى. بىردە رەكتور وقۋ ورنى جانىندا جەڭىل كيىممەن سەرۋەندەپ جۇرگەن ديحانعا قىزمەتكە جاڭا كەلگەن قۇرىلىس ءبولىمىنىڭ باسشىسىن تانىستىرادى. ال ءبىزدىڭ كەيىپكەرىمىزدىڭ قانداي قىزمەت ىستەيتىنىن ايتۋدى ۇمىتىپ كەتەدى. سول ارادا ەكەۋىنە ورتاق ءبىر شارۋانى تاپسىرا قويىپتى. جاڭا قىزمەتكەر بيۋروكراتياعا ءسال بەيىمدەۋ بولسا كەرەك، ديحانعا «ماعان ەرتەڭ كىرىپ كەت!»، – دەپ ءامىر بەرىپ ۇلگەرەدى. جىميا كۇلىپ، جىلى قوشتاسقان پرورەكتور تاڭەرتەڭ ونى ءوز بولمەسىنە شاقىرادى. ءوزىن ىزدەگەن ادامنىڭ كىم ەكەنىن ەندى عانا ۇققان الگى جىگىت اسىپ-ساسىپ، قىسىلىپ-قيپاقتاپ، قايتا-قايتا كەشىرىم سۇرايدى. سوندا ول جاڭا قىزمەتكەرگە بار بولعانى «سابىر ساقتامادىڭىز با؟»، – دەپتى. سول سالماقتىلىق پەن سابىرلىلىقتى ءوزى دە ۇنەمى سەرىك ەتىپ كەلەدى.
بالا كەزىندە باۋ-باقشاسى جايقالعان، تال-تەرەگى مول بۇلاردىڭ ۇيىنەن ارتىلعان اعاش الۋ ءۇشىن جۇرت اعىلىپ كەلەدى ەكەن. بىردە تەرەك الۋشىلار كەلىپ جاتقاندا كوكەسى ونى ىزدەپ، داۋىستاپ «ديحان» دەپ شاقىرعان عوي. سوندا ءبىر وزبەك «مەنينگ يسميم دا دەققون، – دەپتى. سول ايتقانداي، ەڭبەك ەتۋ مەن تەر توگۋ ۇعىمدارىمەن ماندەس ەسىمى تۇركى حالىقتارىنا ورتاق ءبىزدىڭ دەققون الاشتانۋدىڭ كەرەگەسىن كەڭەيتىپ، شاڭىراعىن تىكتەۋگە بارىنشا كۇش سالدى. شاكىرتتەرىن وسى تاقىرىپقا بەيىمدەپ، عىلىمي مەكتەبىن قالىپتاستىردى. ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى جانىنان «الاش» مادەنيەت جانە رۋحاني دامۋ ينستيتۋتىن قۇردى. ءوزى ونىڭ العاشقى ديرەكتورى بولىپ، تالاي عىلىمي جوبالاردى جۇزەگە اسىردى. «سماعۇل ءسادۋاقاس ۇلى»، «الاش جانە ادەبيەت»، «رۋحانيات»، «پايىم»، «الاشتىڭ رۋحاني تۇعىرى»، «تۇركىستان القاسى» جانە باسقا مونوگرافيالىق ەڭبەكتەرىن وقىرمانعا ۇسىندى. الاش ارىستارى سماعۇل ءسادۋاقاس ۇلىنىڭ، قوشكە كەمەڭگەر ۇلىنىڭ، حايرەتدين بولعانبايدىڭ، جۇسىپبەك ايماۋىت ۇلىنىڭ، ءسادۋاقاس عىلمانيدىڭ، تاعى باسقا قايراتكەر-قالامگەرلەردىڭ بىرنەشە تومدىق جيناقتارىن ازىرلەپ، باستىرىپ شىعاردى.
حو-و-ش، ەندى نە قالدى ءوزى ايتىلماعان؟.. ا-ا..، ەرەكشە توقتالاتىن تاعى ءبىر تاقىرىپ – ديحاننىڭ باس كيىمدەرى. وندا كادىمگى قالپاقتىڭ جەتى اتاسى بار. شوشايعانى، تايپاعى، قاۋىزى اشىلعان تيۋلپان تارىزدەس جايىلىپ جاتاتىنى، التى سايلىسى، سەگىز قىرلىسى، كۇلاپارا پىشىندەس بولىپ كۇمپيىپ تۇراتىنى، جازعىسى، كۇزگىسى، قىستىعى دەيسىڭ بە، ايتەۋىر جەتكىلىكتى. ءسىرا، اۋا رايى مىڭ قۇبىلاتىن استاناعا ەرتەرەك جەتكەن ول تابيعاتتىڭ كەز كەلگەن مەزگىلىندە قالاي كيىنۋ كەرەكتىگىن جەتىك مەڭگەرگەن-اۋ دەيمىن. ال ەندى وسى ءتۇر-سيپاتى بىرىنەن-بىرى وتەتىن ءقادىرلى قالپاقتار ديحاننىڭ ونسىز دا باعالى باسىن بيىكتەتىپ كورسەتەدى.
* * *
ول – شاڭىراقتاعى ون بەس پەرزەنتتىڭ ونىنشىسى. ءبىر كەزدە اناسى ءۇرزادا بابالاردان ميراس بولىپ كەلە جاتقان جادىگەرلىكتەردى بالالارىنا ۇلەستىرگەندە ونىنشى پەرزەنتكە اتاسىنىڭ ءمۇيىز ساپتى قامشىسى بۇيىرىپتى. بۇل قاستەرلى دۇنيە ديحاننىڭ تورگى بولمەسىندە ساقتاۋلى. قاسيەتتى قۇندىلىق ۇقىپتىلىعى اڭىزعا اينالعان گۇلبايرا كەلىننىڭ ەرەكشە قامقورلىعىنا الىنعان.
كەيۋانانىڭ «عالىم الديىنە» قارا شالدىڭ قامشىسىن تارتۋ ەتكەنى تەگىن بولماسا كەرەك. كوكەسى «وعان ءسال-پال كۇش جەتپەي تۇر» دەگەن سوڭ ءوزىن-وزى ءالى دە قامشىلاي ءتۇسسىن دەگەن شىعار... وسىنداي امانات ارتىلعان سوڭ ونسىز دا قامشى سالدىرمايتىن ديحاننىڭ جۇيرىك بولماسقا شاراسى بار ما؟!
ايتپاقشى، ديحانمەن تۇيدەي قۇرداس، قازاق ونەرىنىڭ قايتالانباس حاس تۇلعاسى بەكبولات تىلەۋحان دا – ون ءتورت قۇرساق كوتەرگەن ارداقتى انانىڭ ونىنشى پەرزەنتى.
ءسىزدىڭ دە ونىنشى بالاڭىز وسى ەكەۋىندەي كۇللى قازاق جۇرتىنا تانىمال ازامات بولسىن دەگەن يگى تىلەك قوي بىزدىكى...
* * *
شال ىشىندە بالا ءجۇر...
جىلقى ىشىندە الا ءجۇر،
شال ىشىندە بالا ءجۇر.
شال ىشىندە جۇرسەڭ دە،
ءبىزدى ەسىڭە الا ءجۇر...
(تاقىرىپتىڭ تۇزدىعى)
سارى اۋىز بالاپان كەزىنەن قولىنا قالام ۇستادى. 7-سىنىپ شاماسىندا العاشقى ماقالالارى جاريالانا باستاپتى. بىردە اۋداندىق گازەتتەن 3 سوم 50 تيىن قالاماقى الىپتى. ول كەز ءۇشىن بۇل دەگەنىڭ كول-كوسىر اقشا. سول تۇستاعى جازۋعا تالاسى بار بۇكىل بالا سەكىلدى ديحان دا «قازاقستان پيونەرى» گازەتىنە ءوز ماقالالارىن جولداپ تۇردى. ءار ماقالاسى شىققان سايىن قاپتاپ حات كەلەدى. حاتتاردىڭ مازمۇنى ءبىر سارىندى. «سەندەردىڭ كلاستارىڭدا قانشا بالا بار؟ ونىڭ نەشەۋى پيونەر؟ ءبىزدىڭ پيونەر درۋجيناسى اركاديي گايدار اتىندا. سەندەردىكى شە؟ كومسومولعا قاشان وتەيىن دەپ جاتىرسىڭدار؟ ايتپاقشى، مەكتەپتەرىڭدە ينتەرناسيونالدىق دوستىق كلۋبى بار ما؟ بىزدە بار. ويتكەندە لۋيس كورۆالان مەن اندجەلا ديەۆيستى قولداپ، جيىن وتكىزدىك» دەپ اڭىراتىپ تارتا بەرەدى. سونىڭ بارىنە بۇل ەرىنبەي وتىرىپ جاۋاپ جازادى. كەيبىرەۋلەرى سۋرەت سۇرايدى. سۋرەتتى كورۋگە قۇمار بولاتىندار – نەگىزىنەن قىزدار. ولاردىڭ ءوتىنىشىن ورىنداماۋعا نامىسى جىبەرمەيدى. ءبىراق اياداي اۋىلدان ءتاۋىر فوتوگرافتى قايدان تابارسىڭ؟ ونىڭ ۇستىنە كەلتەماشاتتىڭ كەلتە قايىراتىن اۋەسقوي فوتوگرافتارى تۇسىرگەن سولعىن سۋرەتتەر جەر تۇبىنەن اسەرلى حات جازعان ءايبات قىزدارعا جىبەرۋگە جارامايدى. سول ءۇشىن اۋدان ورتالىعىنا باراسىڭ. بىردە نوسەر قۇيىپ كەتىپ، ۆاننوۆكانىڭ جولىندا ۆانناعا تۇسكەندەي مالشىندى. سوعان قاراماي سۋ بولعان شاشىن ءبىر سيپاپ جىبەرىپ، قاسقايىپ تۇرىپ، وبەكتيۆكە ماڭدايىن توسقان. شىنىن ايتۋ كەرەك، سۋرەت بىرتۇرلىلەۋ بولىپ شىقتى. «نۋ، پوگودي!» مۋلتفيلمىندەگى قاسقىردىڭ شاشى سياقتى ءبىر تۇسى ءۇرپيىپ، ەكىنشى تۇسى جىلميىپ تۇر. قىسىلسا دا جىبەردى سونى قىزدارعا. ءسىرا، باسقا قاراماي، شاشقا قارايتىن جەڭىلتەك قىزداردىڭ قولىنا تۇسسە كەرەك، كوبىسى حابارسىز كەتتى. سودان بەرى ءبىزدىڭ كەيىپكەرىمىز سۋرەت ماسەلەسىنە قاتتى ءمان بەرەدى. ءتىپتى مۇراعاتتان تابىلعان سيرەك سۋرەتتەردىڭ وزىنەن سىر ىزدەپ، ۇزاق ءۇڭىلىپ وتىرادى.
جاس كۇنىنەن اقساقالدارعا ءۇيىر بولدى. قازاق ادەبيەتتانۋ عىلىمىنىڭ ابىزى، اكادەميك سەرىك اعا قيرابايەۆ جاس تۇلپاردى ۇكىلەپ بايگەگە قوستى. ءسوزى ءۋالى، اۋزى دۋالى اكادەميك-جازۋشى زەينوللا اعا قابدولوۆ: «بىزگە ديحاندار كەرەك!»، – دەپ ادەبيەتتانۋ الەمىنە تاعى ءبىر تالانتتىڭ كەلگەنىن ەل الدىندا جاريا ەتتى. سۇلۋ ءسوزدىڭ ساردارى زەكەڭنىڭ بۇل تولعامى «عىلىمعا وسىنداي قابىلەتتى جاستار كەرەك»، – دەگەن ءسوزدىڭ بالاماسىنداي بولىپ جۇرتتىڭ جۇرەگىندە جاتتالىپ قالدى. الاشتىڭ ارداقتىسى ايتقانداي، اقتاڭداقتاردى زەرتتەۋگە ديحان سەكىلدى تاباندى زەرتتەۋشىلەردىڭ قاجەت ەكەندىگى داۋ تۋدىرمايتىن ەدى. ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتىنداعى العاشقى ءبولىم مەڭگەرۋشىسى، كورنەكتى مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى، سىمباتتى دا سىرباز ءمۇسىلىم اعا بازاربايەۆتان كوپ نارسە ۇيرەندى. ول كىسى ءبىر نارسەگە ريزا بولعاندا، «جىگىت-اق ەكەن!»، – دەپ سۇيسىنەتىن. كورشى بولىمدە ۇلتىمىزدىڭ ۇلاعاتتى اقساقالى، اۋەزوۆتىڭ مۋزەي-ۇيىندەگى حالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ اقى-پۇلسىز قىزمەت ىستەيتىن رەكتورى راحمانقۇل اعا بەردىباي وتىرار ەدى. وسىلاردىڭ ءبارىنىڭ ونەگەسىن كوردى ديحان. ءبىر عاجابى، قازاق عىلىمىنىڭ مارعاسقالارى بۇعان بالا دەپ قارامايدى. وزدەرىمەن تەڭ ساناپ، ەركىن اڭگىمەلەسەدى. «ديحان – بالا!» دەگەندى شىعارىپ جۇرگەن بەرتىندەگى جاس «شالدار». ال بۇرىنعىلارى ويتپەيدى. قايتا وعان قۇرمەت كورسەتەدى.
جاسىنان شال كورىپ وسكەن ديحان ءقازىر دە ابىرويلى اقساقالداردىڭ اراسىندا جۇرەدى. ءوزى قىزمەت ىستەيتىن ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ اعا بۋىنى ۇنەمى پرورەكتور قامزابەك ۇلىنىڭ بولمەسىندە باس قوسادى. سۇيەگىنە ءسوز سىڭگەن رەكتوردىڭ ۇعىمتال ورىنباسارى اعالاردىڭ بابىن تابا بىلەدى. ولار دا اڭگىمەسىن ءسوز ءقادىرىن تۇسىنەتىن ادامعا ايتادى. ايتەۋىر، ءبىزدىڭ ديحان ابىرويلى اقساقاليتەتتىڭ مارتەبەلى مەنتاليتەتىن كەرەمەت مەڭگەرگەن.
جيىن-تويداعى داستارحان باسىندا ءبىزدىڭ جانىمىزعا جايعاسقان ونى توردە وتىرعان اعالار اتتاي قالاپ، وزدەرىنىڭ توبىنا شاقىرىپ الادى. قالمايىن دەسە، ءبىزدى قيماي، بارمايىن دەسە، ولاردى قيماي، جىلى جىميىپ، تومپيىپ كەتىپ بارا جاتادى. ول اقساقالداردىڭ قاسىنا ابدەن ورنىعىپ العاننان كەيىن سالفەتكاعا جازىپ، ءبىر شۋماق ولەڭ جولدايمىز: «جىلقى ىشىندە الا ءجۇر، شال ىشىندە بالا ءجۇر. شال ىشىندە جۇرسەڭ دە، ءبىزدى ەسىڭە الا ءجۇر!». سونى وقىعان ديحان راحاتتانىپ تۇرىپ كۇلەدى. ونى الاقانعا سالىپ، ۇكىلەپ وتىرعان ءبىر توپ شال قوسىلا كۇلەدى...
سەرگەكتىكتى سەرىك ەتكەن ديحاننىڭ ەلگە ۇلگى بولارلىق ءبىر جاقسى ادەتى بار. ول كەشكە ءبىر مەزگىل جاياۋ ءجۇرىپ، سەرۋەندەپ قايتادى. بوران سوعىپ، جەل ۇيتقىپ تۇرسا دا، وسى داعدىسىنان جاڭىلمايدى. ادەتتە، سول جاياۋ سەرۋەنگە عالىمدار ۇيىندە تۇراتىن ارداقتى اقساقالدارمەن بىرگە شىعادى. ءبىراق جىل وتكەن سايىن جاسى ۇلعايعان اعالار سەرۋەنگە سيرەك بارادى. سەبەبى، ولار ۇلكەيدى، ال بۇل جىگىت اعاسى جاسىنا ەندى عانا جەتتى. ديحاننىڭ داناگوي دوستارى بۇگىندە جاس پەرىگە باتاسىن بەرىپ، كەشكى سەيىل كەزىندە كوبىنە ۇيدە وتىرادى.
ديحاننىڭ اتاسى مىقتىبەك قايراتتى ادام بولىپتى. ول، ارينە، اتاسى سەكىلدى كوكپار تارتىپ، قاسقىر سوققان جوق. قاسقىر سوققاندى ايتاسىڭ، ۇناتپاعان ادامدارىن مىقاڭ سەكىلدى ات ۇستىندە وتىرىپ، ءبىر ۇرىپ قۇلاتىپ تا كورگەن جوق. ويتپەك تۇگىلى ستۋدەنت كەزىندە ۇلكەندىگىن مالدانىپ، جاتاقحانادا تۇرۋدىڭ وزىندىك ەرەجەلەرىنە پىسقىرا قويماعان ەڭگەزەردەي تورەعالي تاشەنوۆتى دوسى باسقار ەكەۋى جابىلىپ ساباۋ جونىندەگى يدەياسى دا تەوريا جۇزىندە قالىپ قويعان. اتاسى كەزىندە كەلىنىنىڭ قويىن ۇرلاپ كەتكەن ۇرىنى ۇستاپ، قولىن بۇراپ، اۋىلعا الىپ كەلىپتى. ال ءبىزدىڭ ديحان شاماسى كەلسە، قويدى ۇرلاتپاۋعا تىرىسادى. ۇرلانعان كۇندە ۇرىنى ىزدەپ جۇرۋگە ۋاقىتى جوق. ەسەسىنە مىقتىبەكتىڭ نەمەرەسى مىقتى عالىم بولدى. جاسىنان عىلىمي ويلاۋعا بەيىم-دى. وزگەشە ويلاپ، وزىنشە توپشىلاۋعا داعدىلاندى. ماسەلەن، «مىقاڭ (اتاسى) قايتقان ءتۇنى ماعان ۇلكەندەر ەرسىلى-قارسىلى ءجۇرىپ جىلاعانداي كورىندى»، – دەيدى. ول وسىنداي بايلام-بايىپتامالاردى كوڭىلگە ءتۇيىپ ەرجەتتى. ادەپكىدە جۋرناليست بولعىسى كەلگەن. كەيىن اعاسى دارحان وسى ماماندىقتى قالاعان سوڭ ءبىر ۇيگە ءبىر جۋرناليست جەتەر دەپ، قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ماماندىعىن تاڭدادى. ساليقالى دا سالماقتى وقۋ ورداسى – قازپي-گە ءتۇستى. ۇستازدارى ونىڭ عىلىمعا قابىلەتتى ەكەنىن سالعاننان-اق اڭعاردى. ولار ديحاندى ءتىل ءبىلىمى سالاسىنا بەيىمدەگىسى كەلگەن. ءبىراق ادەبيەتتانۋدان ب ا ق بۇيىرىپ تۇر ەكەن. بۇگىندە ول سالانىڭ بەتكە ۇستار وكىلىنىڭ بىرىنە اينالدى.
* * *
بۇگىن – بارشاعا بەلگىلى الاشتانۋشى عالىم، ق ر ۇعا اكادەميگى ديحان قامزابەك ۇلىنىڭ تۋعان كۇنى. قۇتتىقتايمىز! قۋانامىز! قۇپتايمىز! ەردىڭ جاسى – ەلۋ تورتكە تولدى ءبىزدىڭ ديحان دوسىمىز. كەلەر جىلى جەتەتىن ەلەۋلى ەلۋ بەسىڭدى ىندەتى جوق شىبىنسىز ءارى شىعىنسىز جازدا اتاپ وتۋگە جازسىن!
ەستەلىك اۆتورى باۋىرجان ومار ۇلى
پىكىر قالدىرۋ