Massaget.kz پورتالى اباي قۇنانباي ۇلىنىڭ 175 جىلدىعىنا وراي مۇحتار اۋەزوۆتىڭ "اباي جولى" رومان-ەپوپەياسىنىڭ قىسقاشا مازمۇنىنا doodle انيماسيالى ۆيدەوسامماري دايىندادى. ۆيدەوجوبا ق ر اقپارات جانە قوعامدىق دامۋ مينيسترلىگىنىڭ قولداۋىمەن جارىق كورىپ وتىر.

نازارىڭىزعا I تومداعى "شىتىرماندا" تاراۋىن ۇسىنامىز.

شىتىرماندا

اباي قارقارالىدان قايتقان سوڭ اتقا ءمىنىپ، ەل ارالاعان جوق. جيدەبايداعى اۋىلدا شەشەلەرىنىڭ ۇيىندە جاتىپ، كۇندىز-تۇنى كىتاپ وقۋعا سالىندى. وعان وسى ۋاقىتتا جولداس بولعان — عابيتحان. قىس بىتكەنشە ەكەۋى وقىپ-بىلگەندەرىن ءۇي ىشىنە اڭگىمە قىپ ايتۋدى ادەتكە اينالدىردى. كوپشىلىك اسىرەسە ابايدىڭ اڭگىمەلەرىن تەلمىرە تىڭدايتىن. نەمەرەسىنىڭ كىتاپقا بەرگەن ىقىلاسىنا زەرە قاتتى قۋانعان. كامشات كەتكەلى جۇدەۋ بوپ جۇرگەن ايعىز دا اراتۇرا ابايدى ەستۋ ءۇشىن ۇلكەن ۇيگە كەلىپ تۇراتىن. ول كەلگەن كەشتەردە اباي اڭگىمەسىن ەرەكشە قىلىپ بايانداۋعا تىرىساتىن.

كوكتەم بولعاندا ۇيدەگى كىتاپ تەگىس وقىلىپ، بار اڭگىمە ايتىلىپ ءبىتتى. عابيتحان مەن اباي ەندى ماڭايداعى مولدا سۇرەي، كارىدەن، شالا سوپىلاردان بىرەن-ساران كىتاپ تاپقىزىپ الىستى. عابيتحان، ءتىپتى، قاراشوقىداعى كۇنكەنىڭ اۋلىنا بارىپ، ەكى قورجىن باسى كىتاپ اكەلدى.

ءبىراق بۇل كىتاپتاردى اباي وقىپ ۇلگەرمەدى، ويتكەنى ول اكەسىنىڭ شاقىرتۋىمەن جولعا شىعىپ كەتكەن بولاتىن.
قۇنانباي بالاسىن تورعاي رۋىنىڭ قۇلىنشاق ەسىمدى بەدەلدى ادامىنا ارنايى سالەممەن اتتاندىردى. جانىنا قاراباستى قوسىپ جىبەردى.

بۇل جولى اباي قاراباس اتشاباردى جاڭا قىرىنان تانىعان ەدى. ول اي-ايدىڭ اتىن، كۇن رايىن بولجاۋعا قاتىستى كوپ دەرەك، اڭىز بىلەدى ەكەن.

قۇلىنشاق ابايدى بالا كورگەنمەن، قۇنانباي جىبەرگەنىن ەسكەرىپ، ۇلكەن كىسىدەي كۇتىپ الدى. ۇيدە ماناس دەگەن بالاسى بار ەكەن. ەڭگەزەردەي، بالۋان تۇلعالى جاس جىگىت قۇلىنشاقتىڭ ەل اراسىندا "بەس قاسقا" دەپ اتالىپ كەتكەن بەس ۇلىنىڭ ءبىرى.

اباي اكەسىنىڭ ايتقان سوزدەرىن تولىق جەتكىزدى. ول جەر ماسەلەسى بولاتىن. قۇنانباي توبى بورساق رۋىنىڭ جەرىن الىپ، ونى بولىسكە سالعاندا وسى ماڭداعى بەتقۇدىق دەگەن قونىسقا اقپەردى ەسىمدى كىسى يەلىك ەتىپتى. سول اعا سۇلتانعا "مەن كۇزدىگۇنى پىشەنىن شاۋىپ الايىن دەپ ەم. قۇلىنشاق بەتقۇدىققا قونباسا ەكەن" دەپ ءوتىنىش ايتىپتى. ال قۇلىنشاق وسى جەرگە بۇرىننان بورساقپەن كەزەك قونىستانىپ ءجۇر ەكەن. ىشتەي قارسى بولسا دا، ول مىرزانىڭ ايتقانىن ورىنداۋعا كەلىستى. ءسويتتى دە:

"قايتپەك كەرەك؟ اقپەردى! اقپەردى! اقپەردىگە قۇداي ب ا ق بەردى" - دەپ اششى مىسقىلمەن كۇلىپ قويدى. اباي ونىڭ سابىرلى سىقاعىنا قىزىعىپ: "ب ا ق بەرگەن ەمەي نەمەنە، بورساقتان قالعان از جەردى، مەنىكى دەپ تاپ بەردى دەڭىز" - دەدى. ءۇي ءىشى بالانىڭ بۇل مىنەزىنە ىرزا بولىپ، تەگىس كۇلدى.

سودان بەتقۇدىق اڭگىمەسىن بىلاي قويىپ، قۇلىنشاق ابايدان كامشات جايىن سۇرادى. ءوزىنىڭ ەستۋى بويىنشا، كىشكەنتايدىڭ كۇتىمى كەلىستى ەمەس ەكەنىن دە ايتتى. ءبىراق اباي بۇل تاقىرىپتى قوزعاعىسى كەلمەي اڭگىمەنى باسقا جاققا بۇرۋعا تىرىسىپ، "بەس قاسقا" دەگەننىڭ ءمانىن سۇرادى. "قاسقا دەگەنى - باتىر دەگەنى" دەي كەلە، قۇلىنشاق قۇنانبايعا بورساق پەن بوكەنشىگە قارسى ارەكەت ەتكەندە كومەكتەسكەنىن، سوندا دا جەر ولجا قىلماعانىن، سوعان وكپەلەپ جۇرگەنىن ءبىلدىردى.

اباي قاراشوقىعا كەلىپ، اكەسىنە قۇلىنشاقتىڭ كونگەنىن ايتسا دا، ونىڭ وكپەسىن ايتقان جوق. قاراباس بولەك جەردە اعا سۇلتانعا ابايدىڭ ۇلكەندەرمەن تەڭ سويلەسكەنىن، سوزگە ىسىلىپ قالعانىن جەتكىزدى. وسىنىڭ ەرتەڭىندە قۇنانباي بالاسىن تاعى جۇمسادى. العان باعىت سۇيىندىك اۋلى ەدى.

بۇل ۋاقىتتا ءوز قىستاۋىنان ايىرىلعان سۇيىندىكتەر تۇيەوركەش دەگەن جەرگە قونىستانعان. ءقازىر تامدا ەمەس، كيىز ۇيدە وتىر ەكەن. ول اۋىلعا ابايلار ەل ورىنعا وتىرا كەلدى. سۇيىندىك پەن بايبىشەسى، ەكى ۇلى اسىلبەك پەن ادىلبەك — ءبارى دە قوناقتاردى جىلى قارسى الدى. بۇل ۇيگە اسىرەسە وزگەشە كوكتەم نۇرىن ەنگىزگەن ءبىر جان بار. ول سۇيىندىكتىڭ قىزى - توعجان.

اباي سۇيىندىككە اكەسى جىبەرگەن سالەمدى بىردەن ايتقان جوق. اڭگىمەنى الىستان باستاپ، ۇلكەندەرشە سويلەپ، جەر-سۋ اتاۋلارى جايىندا بىلەتىنىمەن ءبولىستى. اسىرەسە، ءۇي ىشىنە ونىڭ شىڭعىس حان تۋرالى ايتىپ بەرگەن دەرەكتەرى قىزىق كورىنگەن. سونىمەن قاتار، بالا ءسوز اراسىندا سۇيىندىككە دە سۇراق قويىپ وتىردى. ونىڭ بىلگىسى كەلگەنى سۇيىندىك پەن قۇنانباي اراسىنىڭ سۋىسقان تۇسىنا بايلانىستى ەدى. اباي ەل ايتىپ جۇرگەن اڭگىمەلەردىڭ اقيقاتىنا جەتۋ ءۇشىن، ەكى تاراپتىڭ دا پىكىرىن ەستىگەن دۇرىس دەپ ەسەپتەيتىن. سۇيىندىك بالانىڭ سۇراقتارىن ىڭعايسىز دەپ بىلسە دە، جاۋاپ بەرۋدەن باسقا امالى بولمادى. بۇل كەشتە اباي ءوزى ءۇشىن كوپ جاڭالىق اشتى. ءبىراق ونىڭ بار ويى داۋلى ماسەلەلەردە ەمەس، توعجاندا ەدى. قىزدى ويلاعان سايىن كەۋدەسى مول سەزىمگە تولىپ، توقتاۋسىز قۇبىلىپ، بويىنا توڭازىعانداي ءبىر ءدىرىل پايدا بولىپ، اباي تاڭعا دەيىن كوز ىلمەدى. وسى ۋاقىتتا ول "اق ەتىڭ اپپاق ەكەن اتقان تاڭداي" دەپ، العاشقى عاشىعىنا ارنالعان تۇڭعىش جولىن دا شىعاردى.

ەرتەسىندە تاڭعى شايعا توعجان كەلگەن جوق. اباي اكەسى تاپسىرعان الىق-بەرىك جونىندەگى سالەمدى سۇيىندىككە جەتكىزگەننەن كەيىن كەتۋگە ىڭعايلاندى. قالعىسى كەلگەن، ءبىراق وعان سىلتاۋ دا، سەبەپ تە تابىلمادى. ۇيدەن شىعار ۋاقىتتا سۇيىندىك پەن بايبىشەسى زەرە مەن ۇلجانعا سالەم جولداي وتىرىپ، اڭگىمە اعىمىن كامشاتقا بۇردى. ولار كامشاتتى ايايتىنىن، بوجەيدىڭ ايەلى قاتىباس ەكەنىن، كىشكەنتاي قىزعا دۇرىس كۇتىم كورسەتپەي جۇرگەنىن ايتتى. اباي بۇل سوزدەردى ءبىر ەمەس، ەكى ۇيدەن ەستىگەنىن ەسكەرىپ، جيدەبايعا بارا سالا شەشەلەرىمە كامشات جايىن جەتكىزەمىن دەپ ۇيعاردى.

تۇيەوركەشتەن قاراشوقى اراسىنداعى جولدا اباي مەن قاراباسقا ەربول ەسىمدى جاس جىگىت جولىقتى. ول دا سۇيىندىك اۋىلىنىڭ ادامى ەكەن. بارار جەرى - كولقاينار. اسا كوڭىلدى جىگىت ابايمەن تەز ءتىل تابىسىپ كەتتى. ەكەۋى اڭشىلىق، اڭعا سالاتىن قۇس توڭىرەگىندە ءبىرازعا دەيىن اڭگىمە ايتىپ، جولايرىققا جەتكەندە قيماي قوشتاستى.

ابايلار قاراشوقىعا جەتكەندە كۇنكەنىڭ ۇلكەن ۇيىندە مول جيىن بارىن بايقادى. قاراباس بۇل جيىننىڭ الىس ەل ەمەس، وسى ماڭنىڭ ءوز ادامدارى ەكەنىن ايتتى. اباي كامشاتتى بوجەيگە بەرۋمەن ءبارى ءبىتتى، تىندى دەپ ويلاۋشى ەدى، ونىسى قاتە ەكەن. جاۋلىق ءالى دە جالعاسىپ جاتقان ءتارىزدى. ونى ۇيگە كىرىپ، اڭگىمە تىڭداعاندا ءتۇسىندى: قۇنانباي ەلدى ءبىر نارسەگە قامداپ، سەرتتەسۋ ءۇشىن شاقىرعان سياقتى. اباي اكەسى شارۋالارىن بىتىرگەندە وعان سۇيىندىك جايىندا ەسەپ بەرىپ، جيدەبايعا قايتسام دەپ ويلاعان ەدى. ءبىراق ول ويى جۇزەگە اسپادى. قۇنانباي "شەشەڭنىڭ قاسىنان شىقپايتىن قۋىرشاق وينايتىن قىز با ەدىڭ؟" دەدى. اباي "بيىل قۇس مول ەكەن. جيدەبايعا بارىپ قارشىعا سالايىن دەپ ەم" - دەپ اقتالدى. اكەسى تۇسىنىستىك تانىتسا دا، ونى جىبەرمەي، تاعى ءبىر شارۋا تاپسىردى.

بۇل جولى اباي بوجەيگە تىزە قوسىپ، جاۋلىقتى مىقتى ۇستاپ جۇرگەن جىگىتەك رۋىنىڭ بەدەلدىسى بايدالىعا اتتاندى. جانىندا سول قاراباس بار. قۇلىنشاق پەن سۇيىندىك سياقتى ەمەس، بايدالى بۇلارعا جىلى شىراي بەرمەدى. قوناقتار وتىرا سالا وعان قۇنانبايدىڭ سالەمىن ايتتى. اعا سۇلتان بىلتىر ءوزى قاراشوقىدان كوشىرگەن بوكەنشى مەن بورساققا جىگىتەك جەرىنىڭ جاپسارىنان جايلاۋ بەرگەن بولاتىن. سول رەتتە وسى بايدالىنىڭ قارشىعالى، قوپا دەگەن قونىستارىنا "سۇيىندىك پەن سۇگىردىڭ اۋىلدارى قوسا قونسىن" دەپتى. بايدالى بۇل ءسوزدى ەسىتكەندە قاباعىن قاتتى ءتۇيدى دە ءۇنسىز وتىرىپ، "قۇپ بولسىن! نە دەۋشى ەدىم" دەدى. جاقتىرماسا دا ەزبەدى. اباي قىمىز ءىشىپ بولىپ، ەندى جۇرگىسى كەلگەندەي اجار بىلدىرگەندە بايدالى ونى توقتاتىپ، "اكەڭە سالەمىم بار، سونى جەتكىز" دەپ، قۇنانبايدىڭ سوڭعى ۋاقىتتاعى ىستەرىن قاتتى سىنعا الدى. ونىڭ كەشىرىمى، مەيىرىمى جوق دەدى. ءسوز اراسىندا كوكشەدەن شىققان قاراتايدىڭ ايتقان سوزدەرىن مىسال رەتىندە كەلتىرىپ، بۇل ءوزىنىڭ عانا ەمەس، سۇيىندىك، بوجەيلەردىڭ دە اشۋى ەكەنىن تۇسىندىرگەندەي بولدى.

اباي بايدالىنىڭ ۇيىنەن شىعىسىمەن، جول بويىندا ۇزاق ايالداعىسى كەلمەي، قاراباسقا جارىسايىق دەپ، ەكەۋى قاراشوقىعا جەتكەنشە شاۋىپ باردى. قۇنانباي مەن مايباسار اۋىل سىرتىنداعى توبەدە وتىر ەكەن. اباي ولاردى كورە سالا، اتىنان ءتۇسىپ، اكەسىنە جاقىندادى. قۇنانباي بالاسىنىڭ كوڭىلىن بىردەن تانىدى دا، "نەدەن شيرىقتىڭ، بالام" دەپ ءجون سۇرادى. اباي بايدالىنىڭ سالەمىن تولىق جەتكىزدى. اعا سۇلتان ونىڭ سوزدەرىن العاشىندا اسا سالقىن تىڭداۋعا تىرىسسا دا اشۋلانعانىن جاسىرا المادى. بالا ءبىر جاۋاپ كۇتكەن. قۇنانباي سونى سەزىپ، "ءوز توپشىلاۋىم بويىنشا، ادامنىڭ قاي مىنەزى قاسيەتتى بولسا، سول مىنەزى ءمىنى دە بولادى. ادام پەندە عوي. پەندەنىڭ جوق جىتىگى تولعان با؟" دەيدى. اباي بۇل جاۋاپتى وڭ كورگەنىمەن، كوڭىلىندەگى ءتۇيىنىن اياقتاتا الماپ ەدى. قۇنانباي وعان قابات-قابات شىڭداي كورىندى.

وسى اڭگىمەدەن كەيىن اباي جيدەبايعا اتتانىپ، شەشەلەرىنە كامشات تۋرالى ەستىگەن اڭگىمەلەرىن جەتكىزدى. بۇل - ەل جايلاۋعا كوشەتىن قاربالاس شاق ەدى. شەشەلەرى "شىڭعىس تاۋعا جەتكەننەن كەيىن بوجەيدىڭ اۋلىنا ءوزىڭ بارىپ، كامشاتتىڭ جاعدايىن كورىپ قايتاسىڭ. سودان كەيىن اكەڭمەن شىنداپ سويلەسەمىز" دەگەن بايلاۋعا توقتادى.

سول ۋادە بويىنشا، اراعا ۋاقىت سالىپ اباي قاسىنا عابيتحاندى ەرتىپ، ساركول دەگەن كولدىڭ باسىندا جاتقان بوجەي اۋلىنا كەلدى. كامشات راسىمەن اۋىرىپ جاتىر ەكەن. بوجەيدىڭ بايبىشەسى مەن ەكى قىزى "باسقا بالا ساپ-ساۋ، جالعىز وسى بالا باقىرعا ءبىر جامان ءىش اۋرۋ ءتيىپ، تولاس تاپپاي قويعانى" دەپ وزدەرىن اقتاماق بولدى. عابيتحان كامشاتتىڭ جاعدايىن كورىپ، جىلاپ جىبەردى. اباي ءبىر ءسات باۋىرىن قۇشاقتاپ، زار جىلاپ، ءۇي ءىشىن ۇرىسىپ كەتۋدى دە ويلاعان. ءبىراق ول مىنەزى كامشات ءۇشىن پايدا ەمەس ەكەنىن ءتۇسىنىپ، ءىشى ورتەنىپ، قاتتى ىزالانىپ، بايبىشە ۇسىنعان قىمىزدى ىشپەستەن ءوز اۋلىنا اتتاندى.

اباي اۋىلعا كەلە سالىپ، ۇلكەندەرگە كورگەنىنىڭ ءبارىن ايتتى. تۇسىنە اشۋ، كوزىنە جاس تولعان ايعىز جىلاي باستاپ ەدى، قۇنانباي ونى سول قولىن كوتەرىپ تىيىپ تاستادى. ۇلجان دا ۇندەمەي وتىرا المادى. ءبىراق كۇيەۋى "ءجا، ءبىرىڭ باستاپ، ءبىرىڭ قوستاماي" دەپ ونىڭ دا ءسوزىن توقتاتتى. ءۇي ىشىندە اعا سۇلتانعا قاتتى سويلەگەن تەك قارت انا زەرە بولدى. ول اشۋلانىپ، قۇنانبايدىڭ وزىنە زەكىپ، جۇزىنە اسا سۋىق قاراعان. شەشەسىنىڭ اجارىن سەزگەن بالاسى جۋاسي ءتۇستى. ايتقان سوزدەرىن تىڭداپ، ءوزارا كەلىسكەن بايلاۋ سولاي دەپ اقتالدى. وسى ساتتە اڭگىمەگە اباي ارالاسىپ، بۇل بايلاۋدى ايتقان ادامداردى كىنالادى. قۇنانباي ۇلىنىڭ سوزىنە دە قۇلاق اسىپ، "مەن بالامدى بالا ەتسىن دەپ بەردىم. وسىنى قاتىن-قالاش، اۋىل-ايماعىنا تۇسىندىرە الماعان بوجەيگە سىن" دەپ ءسوزىن اياقتادى.

ۇيدەگى جيىننان كەيىن قۇنانباي بوجەي اۋلىنا جۇمابايدى جىبەردى. بوجەي ونى سۋىق قارسى الىپ، "شاشىراعان ۇرىعىنا سۇراۋ سالماي، مازامدى الماي تەك ءجۇرسىن" دەپ قايتارىپ جىبەردى. بۇل جاۋاپتان قۇنانباي دا، اباي دا قاتتى تۇڭىلگەن ەدى. ارادا از كۇن وتكەن سوڭ بوجەي اۋلىنان جامان حابار كەلدى. كامشات ءولىپتى. جانە تاڭەرتەڭ ولگەن بالانى، سول كۇنى ءتۇس اۋا قويىپ تا ءبىتىرىپتى. حاباردى قۇنانباي اۋلى ءبىر قويشىدان ەستىگەن. ەندى ءۇي ءىشى تەگىس بوجەيدىڭ بۇل مىنەزىنە اسا قاتتى رەنجىدى.

رەنىشتى جەتكىزىپ بوجەي اۋلىنا ەندى ىزعۇتتى مەن جاقىپ دەگەن كىسىلەر باردى. بوجەي جالعىز ەمەس، جانىندا بايدالى مەن ءتۇسىپ بار، ۇشەۋى بىرىگىپ وتىرىپ "قۇنانباي سىنىققا سىلتاۋ ىزدەمەسىن. قارشاداي قىز ءولدى دەپ اس بەرەمىز بە؟" دەپ جاۋاپ قايتاردى. بۇل الداعى جازدى نە قىلسا دا ۇلكەن ىلاڭنىڭ، زور بالەنىڭ جازى ەتۋگە اينالعان سوزدەر ەدى. ىزعۇتتى مەن جاقىپ جونەلىسىمەن بوجەيلەر وزدەرىنە قاراعان بار اعايىندى باتالاسۋعا شاقىرادى. قۇنانباي دا ءوز توبىن دايىنداۋعا كىرىسەدى.

ءبىراق ەل جايلاۋعا جەتكەندە تاعى ءبىر جامان حابار كەلدى. بوجەي قايتىس بولىپتى. بۇل حاباردى ەستىگەندە قۇنانبايدىڭ ءجۇزى سۇرلانىپ، اڭتارىلىپ قالدى. زەرە زور كۇيىنىشپەن كۇرسىنىپ، كەسەك-كەسەك جاس ىرشىتتى. ابايدىڭ ەكى وكپەسى اۋزىنا تىعىلعانداي بوپ، تىنىسى ءبىتىپ، جۇرەگى قاتتى سوعىپ كەتتى.

ادەتتە قانشالىق اراز بولسا دا "تورقالى توي، توپىراقتى ءولىم" دەگەنگە كەلگەندە ارازدىق ۇمىتىلا تۇراتىن. سونى ەسەپكە الىپ ىرعىزباي اۋىلدارى ارنايى حابارشىنىڭ كەلگەنىن كۇتكەن. جانازاعا دەپ سابا، سويىس، ءۇي قامداپ، ءوز جولىمەن بارۋدىڭ جايىن دا ويلاستىرىپ قويعان. ءبىراق ەشكىم كەلمەدى. بۇل جايتقا زەرە مەن ۇلجان اسا داعدارسا، قۇنانباي قاتتى قينالىپ، اقىر اياعى ىزاعا كەتتى. "ولىگە شارا جوق. ال وسىنىڭ ىستەپ وتىرعان بايسال مەن بايدالىدا كىنا كوپ" دەپ ويلادى ول. راسىندا، بوجەي قايتقان كۇنى حاباردى كىمگە بەرىپ، كىمگە بەرمەۋدى بايدالى ءوزى اتاعان. سول رەتتە قۇنانباي اۋىلدارىن قاتاردان ادەيى شىعارىپ تاستاعان-دى.

اعايىنى بوجەيدىڭ ءوز ۇيىنە سالماق تۇسىرگەن جوق. قاجەت شىعىننىڭ ءبارىن كوتەردى. سۇيەگىن جايلاۋعا ەمەس، قىستاۋىنىڭ ۇستىنە اپارىپ، توقپامبەتكە قويدى. ونىڭ جانازاسىن شىعارۋعا قالىڭ توبىقتىنىڭ عانا ەمەس، كورشىلەس كەرەي، ماتايدىڭ، ءتىپتى، سوناۋ قارقارالىداعى شور مەن بوشاننىڭ دا ادامدارى كەلدى. بوجەيدەي جۇرت جوقتاعان جانعا توپىراق سالماي قالعان جالعىز قۇنانباي اينالاسى بولدى.

اقپارات دەرەككوزى: https://massaget.kz/layfstayl/debiet/abay_jolyi/63096/