قازىرگى بازارلارداعى كوكونىستەردىڭ قايدان، قالاي  اكەلىنىپ  جاتقاندىعى جونىندە، ولاردىڭ قۇرامى جايىندا ءبىرىمىز ەستىسەك ەكىنشىمىز بىلە  بەرمەيتىن شىعارمىز. ءاربىر وتباسىنىڭ داستارحانىندا سىرتى جىلتىراپ تۇراتىن الما، شيە نە باسقا دا جەمىستەردىڭ ىشىندە قانداي سىر ساقتالعانىن ەشكىم ويىنا دا الماسا كەرەك. جاڭا زامان تەحنولوگياسى ارقاسىندا  بۇگىندە كەز كەلگەن  زاتتى جاساپ شىعارۋعا مۇمكىندىك بار، تىپتەن وسىمدىكتەر مەن جانۋارلاردىڭ قۇداي تاعالا جاراتپاعان جاڭا تۇرلەرىن ءوسىرىپ جاتقاندىعىنا تاڭدانۋعا بولمايدى. جاز مەزگىلى ءالى شىعا قويماعان    شاقتا ساۋدا قاتارىنا جايعاسقان قاۋىن – قاربىزدىڭ، كادۋىلگىدەي ەمەس، كەلساپتاي  بولعان قيار  مەن  قىزاناقتىڭ قۇرامىنا بيوتەحنولوگ عالىمدار نە ارالاستىرىپ وتىر؟  مۇنداي جولمەن تەز ءوسىپ، لەزدە جەتىلگەن كوكونىستەر مەن جەمىستەر ادام ومىرىنە قانشالىقتى ءقاۋىپتى؟

جالپى، ساۋداعا شىعارىلعان مۇنداي تاۋاردىڭ حالىق شوشىناتىن ەكى ءتۇرلى ءقاۋپى بار. ءبىرىنشىسى گەندىك موديفيكاسيالاۋ بولسا، ەكىنشىسى قىتايدان اكەلىنگەن  كوكونىستەر. گەندىك موديفيكاسيالاۋ ۇعىمىنا وسىمدىك ءتۇرىن بيوتەحنولوگيالىق جولمەن كەزدەسەتىن ءتۇرلى كەدەرگىلەرگە، ياعني سۋىققا، ىستىققا ءتوزىمدى، كەمىرگىشتەرگە قارسى ۋلى زاتتار قوسىپ تەز ءوسىپ شىعاتىنداي ەتىپ جاساۋ. اتالمىش تەرميننىڭ عىلىم سالاسىنا ەنگەنىنە ءبىراز ۋاقىت بولىپ قالسا دا، ونىڭ اينالاسىنداعى داۋلى ماسەلەلەر ءالى كۇنگە دەيىن شەشىمىن تاپپاي كەلەدى. عىلىمنىڭ بۇل سالاسى بۇگىندە تەك جانۋارلارعا قاتىستى ەمەمس، ادامدارعا ازىق-تۇلىكتى دە جاساپ شىعارۋدى قولعا الدى.  ماسەلەن، ءاربىر وسىمدىككە، ونىڭ ساقتالۋ مەرزىمىنە بايلانىستى ءارتۇرلى جاندىكتەر مەن جان-جانۋارلاردىڭ گەندەرىن قوسادى: توپ-تومپاق كوزدىڭ جاۋىن الار قىپ-قىزىل قىزاناققا   اكۋلانىڭ ازۋ ءتىسىن، ال كارتوپقا مۇسىلماندار حارام سانايتىن دوڭىزدىڭ،  جالتىراعان قاپ  - قاتتى الماعا شاياننىڭ گەنى ەنەدى.  الەمدىك تاجىريبەگە سۇيەنسەك، مۇنداي جولمەن الىنعان ازىق- تۇلىكتەردىڭ ادام اعزاسىنا زياندىعى جونىندە رەسەي عالىمدارى دالەلدەگەن. ال گەندىك وزگەرىسەك ۇشىراعان بۇل ازىقتى ساۋداعا شىعارۋدى ءوز كەزەگىندە جۇڭگو مىقتاپ قولعا العان.  9،2 ميلليون شارشى شاقىرىم جەردە ەكى ميللياردتاي حالقىمەن نىعىزدالىپ وتىرعان جۇڭگو حالقى ەركىن ەگىن سالىپ، جاعاسىن جايلاۋعا جىبەرىپ قويۋىنا مۇمكىندىگى جوق ەكەنىن ەسكەرسەك، وندا جاسالعان جەمىستەردىڭ ساپاسى تۋرالى ءسوز قوزعاۋدىڭ ءوزى ارتىق سياقتى بولىپ كورىنەدى. الەمدە جەتى  ميلليارد حالىق بولسا، سونىڭ ءبىر ميللياردقا جۋىعى اشىعىپ وتىر. الدى ازىق- تۇلىكپەن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن جەر شارىنىڭ عالىمدارى، امەريكا، انگليا ەلدەرىنىڭ عالىمدارى گەندىك موديفيكاسيانىڭ كومەگىمەن، افريكا، ينديا، كەنيا سياقتى ءبىرقاتار ەلدەرگە تاماق جەتكىزۋدى قولعا العانمەن، ءوز ەلىنە مۇنداي جولمەن وسىرىلگەن ونىمدەردى مەملەكەت دەڭگەيىنە جەتكىزبەگەن.

جەمىستەرگە جاسالاتىن گەندىك موديفيكاسياعا بايلانىستى  ماماندار مەن قاراپايىم حالىقتىڭ پىكىرىن ءبىلۋ ءۇشىن ءبىز كوك بازارداعى ادامدار مەن ازىق-تۇلىكتى تەك سەنىمدى ساۋدا ورتالىقتارىنان الاتىن قازاق تاعامتانۋ ينستيتۋتىنىڭ پرەزيدەنتى تورەگەلدى شارمانوۆپەن اڭگىمەلەسىپ قايتتىق.  ونىڭ پىكىرىنشە، گەندىك موديفيكاسيا ادام اعزاسى ءۇشىن ەشقانداي دا زيانىن تيگىزبەيدى ەكەن. «ءا» دەگەننەن بۇل جولمەن ءپىسىپ جەتىلەتىن وسىمدىكتەر مەن ونى جاساپ وتىرعان عالىمداردى جاقتاي كەتتى. ءوز سوزىندە ول: «حالىق سانى ارتتى، جەردىڭ قۇنارلىلىعى ازايىپ بارادى. گەندىك موديفيكاسيا جاساۋ ارقاسىندا ونىمدەردىڭ سانى ارتادى، ادامنىڭ ءومىرىن ساقتاپ قالۋ ءۇشىن ونىڭ دەنەسىندەگى ينسۋليندى دا قوسىلىس رەتىندە پايدالانادى»، -دەدى. دەمەك، جان-جانۋارلار تۇرماق ادامنىڭ ءوز گەنى دە قوسىلاتىن بولىپ وتىر. وسىدان بىرەر جىل بۇرىنعى «كوكا-كولاعا» جاندىكتى قوسادى ەكەن دەگەن مۇسىلمان حالىقتى داۋرىقتىرعان ماسەلە بۇنىڭ قاسىندا ەلەمەس دۇنيە بولىپ قالعانداي.  بازاردىڭ سىرتىندا ساتىلىپ جاتقان كوكونىستەر مەن ونىڭ ىشىندە ساۋداعا قويىلعان، ياكي بارشانىڭ قالتاسى كوتەرە بەرمەيتىن ساۋدا ورىندارىنداعى جەمىستەردىڭ باعاسى  ءارقالاي.  كوك بازاردىڭ سىرتىندا ءناپاقا تاۋىپ وتىرعان ورتا جاستارداعى ساتۋشى بىزبەن اڭگىمەلەسۋگە كەلىستى. ول: «مىنا ساتىلىپ جاتقانداردىڭ بارلىعى قىتايدان كەلەدى. حيميالىق تىڭايتقىشتاردىڭ كومەگى شىعار، ۇزاق ساقتالادى. بۇل بىزگە ءتيىمدى. ال دەنساۋلىققا قانشالىقتى زيان ەكەنىن باعامداپ كورمەدىك»، - دەيدى.

زاميرا پۋلاتوۆا