مامىلەنى جازباشا بەكىتكەن دۇرىس

/uploads/thumbnail/20170708195739881_small.jpg

شاعىن جانە ورتا كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرىنىڭ نەگىزگى قىزمەتىنىڭ تۇرىنە بايلانىستى كوپتەگەن داۋلى قۇقىقتىق قارىم-قاتىناس تۋىن­دايدى، سونىڭ ىشىندە، قۇرىلىس مەردىگەرلىك كەلىسىم شارتىنان شىعا­تىن، ساۋدا-ساتتىق كەلىسىم شارتى، اقىلى قىزمەت كورسەتۋ جانە تاعى باس­قالارى بار. بۇل تۋرالى قامشى پورتالى ايقىن-اقپاراتقا سىلتەمە جاساي  وتىرىپ حابارلايدى.
سوڭعى ۋاقىتتا سوتقا تۇسەتىن داۋلاردىڭ كەيبىرەۋىنىڭ سانى ارتتى. مۇنىڭ سەبەبى تاۋار ساتۋمەن، قىزمەت كورسەتۋ تۇرىمەن بايلانىستى ءما­ءمى­لەلەردىڭ جازباشا تۇردە رەسىمدەلمەگەنىنە قاتىستى. كورسەتىلگەن سالا­نىڭ ازاماتتىق ءىس ساراپتاماسى كورسەتەدى، تاۋار وتكىزگەندە، كوپتە­گەن ساتۋشىلار مامىلەنىڭ جازباشا ءتۇرىن جاساۋدى جوققا شىعارادى، ساتىپ الۋشىنىڭ تولەمگە بايلانىستى مىندەتتەرىن جاۋاپسىز ورىن­داۋى، قوسىمشا دالەلدەمەلەر تابۋدى قاجەت ەتەدى.
ق ر اك 151 ب. ەرەجەلەرىنە سايكەس، ءمامiلەلەر اۋىزشا جانە جاز­با­-شا نىساندا جاسالادى (جاي نەمەسە نوتاريالدىق). زاڭدارمەن نەمەسە تا­راپتاردىڭ كەلiسiمiمەن جازباشا (جاي، نە نوتاريالدىق) نەمەسە وزگە بەلگiلi بiر نىسان بەلگiلەنبەگەن ءمامiلە، اتاپ ايتقاندا، ولار جاسالعان كەزدە اتقارىلاتىن ءمامiلەلەردiڭ ءبارi اۋىزشا جاسالۋى مۇمكiن. مۇنداي ءمامiلە ادامنىڭ مiنەز-قۇلقىنان ونىڭ ءمامiلە جاساۋ ەركi ايقىن كو­رiنiپ تۇرعان رەتتە دە جاسالعان دەپ سانالادى.
ناقتى ايتار بولساق، كورسەتىلگەن قارىم-قاتىناستاردىڭ ماڭىزدى جانە ەرەكشە وزگەشەلىگى، جازباشا تۇردە مامىلە جاساۋدىڭ كەرەكتىلىگى، ءما­مىلە سوماسى بولىپ تابىلادى.ەگەر ءمامiلەلەردiڭ جەكەلەگەن تۇرلەرi ءۇشiن زاڭداردا وزگەشە ارنايى كوزدەلمەسە نەمەسە iسكەرلiك قىزمەت ءورiسi­نiڭ ادەتتەگi قۇقىنان تۋىنداماسا، ءمامiلەلەردi جاساۋ كەزiنiڭ ءوزiندە ورىندالاتىندارىنان باسقا، كاسiپكەرلiك قىزمەت ءۇردiسiندە جۇزەگە اسى­رىلاتىن؛ ءمامiلەلەردi جاساۋ كەزiنiڭ ءوزiندە ورىندالاتىندارىنان باس­قا، ءجۇز ەسەپتiك كورسەتكiش جوعارى سوماعا؛ زاڭداردا نەمەسە تاراپتاردىڭ كەلiسiمiندە كوزدەلگەن وزگە دە رەتتەردە جازباشا تۇردە جاسالۋعا تيiس (ق ر اك 152 ب.). وسىلايشا، مامىلە سوماسى بويىنشا بەكىتىلگەن ەسەپتى شەك­تەۋدە، كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرىنە كەلتىرىلگەن اسپەكتىلەردى نازارعا اۋدا­رىپ اكسەنتتەۋ قاجەت، سوندىقتان سەرىكتەستىك قارىم-قاتىناستا كور­سەتىلگەن قاعيدالاردى ساقتاماۋ، تاۋار وتكىزۋدە، اقىلى قىزمەت كور­سەتۋدە جانە ت.ب. تيەسىلى سومانى الا الماۋعا اكەپ سوعادى.
ۇزاق ۋاقىتتىق سەرىكتەستىك قارىم-قاتىناستا، تاراپتاردىڭ ەرىك ءبىل­دىرۋىندەگى شىن دالەلدەمە، تاراپتىڭ ۋاكىلەتتى تۇلعاسى قول قويعان، قور­دىڭ ساقتالاتىن جۇكقۇجاتى تۇرىندەگى تاۋار-جارلىق قۇجاتتا، جەكە كۋالىگىندەگى مالىمەتتەر كورسەتىلگەن تاۋاردى الۋ تۋرالى ساتىپ الۋشى­نىڭ سەنىمحاتى، تاۋاردى قابىلداۋ-تابىستاۋ (قىزمەت كورسەتۋ) تۋرالى اكت، شوت-فاكتۋرا. جازباشا كەلىسىمشارت بولماعان جاعدايدا، ق ر اىجك 65 ب. سايكەس، ءار تاراپ ءوزىنىڭ تالاپتارىنىڭ جانە قارسىلىقتارىنىڭ نەگىزى رەتىندە سىلتەمە جاسايتىن ءمان-جايلاردى دالەلدەۋى ءتيىس. 
ايتارلىقتاي قيىنشىلىقتار ءىس بويىنشا دالەلدەمەلەردى تابۋعا بايلانىستى قارىزدى ءوندىرىپ الۋ تۋرالى داۋلاردى شەشۋدە تۋىندايدى، ۇيىمدار اراسىنداعى ەسەپتەسۋ ءتاسىلى ءوزارا تاۋار، قىزمەت كورسەتۋ سوما­سىنان تۋىندايتىن، سايكەسىنشە داۋدىڭ ءار تارابى، وزىندەگى اقپاراتتى (دالەلدەمەنى) ساقتاي وتىرىپ، ءوزىنىڭ كونتراگەنتىنىڭ مىندەتتەرىن قارسى ورىن­داۋدا وسىنداي جاعدايدىڭ سوڭعىسىندا بولماۋى، ءىس جۇزىندە ورىن­داۋشىعا (ساتۋشىعا) تيەسىلى سومامەن اقىسىز تاۋاردى (قىزمەتتى) الادى.
مۇنداي سۋبەكتىلەردىڭ ءىس ارەكەتتەرى نەگiزسiز بايۋ ءمۇلiكتi يەلەنۋ­شi­نiڭ، ءجابiرلەنۋشiنiڭ ءوزiنiڭ نەمەسە ءۇشiنشi تۇلعالاردىڭ پيعىلىنىڭ ناتيجەسi نە وقيعانىڭ سالدارى بولىپ تابىلعانىنا قاراماستان قولدانىلادى، سونىڭ ىشىندە ق ر اك 953 ب.
ق ر اك 10 بابى بەلگىلەيدى، كاسiپكەرلiك – مەنشiك تۇرلەرiنە قارا­ماستان، ازاماتتار مەن زاڭدى تۇلعالاردىڭ، تاۋارلارعا (جۇمىسقا، قىز­مەتكە) سۇرانىمدى قاناعاتتاندىرۋ ارقىلى تازا تابىس تابۋعا باعىت­تالعان، جەكەمەنشiك قۇقىعىنا (جەكە كاسiپكەرلiك) نە مەملەكەتتiك كا­­­سiپورىندى شارۋاشىلىق جۇرگىزۋ نەمەسە ورالىمدى باسقارۋ قۇ­قى­عىنا (مەملەكەتتiك كاسiپكەرلiك) نەگiزدەلگەن ىنتالى قىزمەتi. 
كاسiپكەرلiك قىزمەت كاسiپكەردiڭ اتىنان، ونىڭ تاۋەكەل ەتۋiمەن جانە ءمۇلiكتiك جاۋاپكەرشiلiگiمەن جۇزەگە اسىرىلادى.تاۋەكەلدىلىكتى جويۋ ماقساتىندا، كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرىنە بيزنەستە سەرىكتەستى ەرەك­شە مۇقيات تاڭداۋ كەرەك، سونىڭ ىشىندە شارۋاشىلىق-قارجىلىق قىزمەت جۇرگىزۋدە دۇرىس ساقتىق كەرەك، سونىمەن قاتار سەنىمدى قارىم-قاتىناستى دا جازباشا تۇردە بەكىتكەن ءجون، ازاماتتىق قۇقىقتىق قارىم-قاتىناستىڭ تۇراقتىلىعىنىڭ كەپىلى بولىپ سانالادى.

 

 

 

پىكىر قالدىرۋ

قاتىستى ماقالالار