كوفە – سۇرانىسقا يە سۋسىنداردىڭ بىرەگەيى. سۋ مەن شايدان كەيىن ەڭ كوپ ىشىلەتىن سۋسىن. بۇگىنگى حالىقارالىق كوفە كۇنىنە وراي كوفەنىڭ تاريحى، پايداسى مەن زيانى تۋرالى شاعىن اقپارات ۇسىنامىز.
كوفە مۇنايدان كەيىنگى ەڭ كوپ ساتىلاتىن ءونىم. جىلىنا شامامەن جارتى تريلليون شىناياق كوفە ىشىلەدى ەكەن. كوفە كەي سۋسىندارعا (مىسالى كولا) كوفەين رەتىندە، فارماسيەۆتيكالىق پرەپاراتتاردا، كوسمەتيكادا جانە ت.ب سالالاردا قولدانىلادى.
كوفە تاريحى
كوفەنىڭ سەرگىتەتىن اسەرىن العاش ەفيوپيالىقتار بايقاعان دەلىنەدى. الايدا وعان ناقتى دالەل جوق. تاراعان اڭىزعا ساي، XIV عاسىرعا دەيىن ەفيوپيادا كوفە اعاشى جابايى تۇردە وسكەن. ەفيوپيالىقتار كوفەنى مىسىر مەن يەمەنگە اپارتىپ، ارتىنشا تۇتاس تاياۋ شىعىس سەرگىتكىش ءدام جايلى بىلە باستادى دەلىنەدى. XVI عاسىردا كوفە وسمان يمپەرياسىندا ەتەك جايادى. ادامدار بىرتىندەپ كوفەحانالاردا كوفە ءىشىپ، اڭگىمەلەسۋدى، شاحمات جانە ناردى ويناۋدى، ەلدەگى جاڭالىقتاردى تالقىلاۋدى ادەتكە اينالدىرادى. اڭىزدارعا سۇيەنسەك، XVI عاسىردا اراب كوفە اعاشىن وڭتۇستىك ءۇندىستانعا جاسىرىن تۇردە الىپ كەلىپ، وسىرە باستاعان. XVIءى عاسىردا گوللانديالىق ساۋداگەرلەر ول جەردەن كوفەنى جاسىرىن تۇردە ياۆا مەن سۋماترا ارالدارىنا جەتكىزىپ، وسىرە باستايدى. وسىلايشا، كوفە بۇكىل الەمگە تانىلعان.
كوفەنىڭ تانىمال تۇرلەرىنىڭ دايىندالۋ ادىستەرى
امەريكانو ەسپرەسسوعا ىستىق سۋ قوسۋ ارقىلى دايىندالادى. 100-120 مل سۋعا 14-16 گ ۇنتاقتالعان كوفە داندەرىن ەرىتەدى. ارتىنان 1:1 قاتىناسىندا سۋمەن ارالاستىرادى. دەمەك ول ەسپرەسسو سياقتى قويۋ بولمايدى.
تانىمال كاپۋچينو كوفەسى بىلاي ازىرلەنەدى. ونىڭ 1/3 بولىگى ەسپرەسسو، 1/3 بولىگى ىستىق ءسۇت، 1/3 بولىگى ءسۇت كوبىگىنەن تۇرادى. كاپۋچينونىڭ ادەتتەگى كولەمى – 150 مل. بۇل كوفە يتاليادا تەك تاڭەرتەڭگى سۋسىن بولىپ سانالادى.
كوفەنىڭ لاتتە دەگەن تۇرىنە 1 بولىك ەسپرەسسو مەن 3 بولىك ءسۇت قوسىلادى. ادەتتە ۇستىندە كىشكەنە ءسۇت كوبىگى بولادى. ءبىر قىزىعى لاتتەنى جاساعاندا كوفە مەن ءسۇتتى قاباتتاپ قۇيىپ، ارالاستىرمايدى. بۇل – ەڭ كالوريالى كوفە ءتۇرى.
موككو كوفەسى 1/3 بولىك ەسپرەسسو، 1/3 بولىك ىستىق شوكولادتان تۇرادى. كاكاونىڭ اسەرىنەن قۇرامىنداعى كوفەين شاماسى كوبىرەك بولادى. سوندىقتان موككونى قاتتى شارشاپ تۇرعاندا ىشكەن جاقسى.
ماكياتو كوفەسىندە ەسپرەسسو مەن ءسۇت بىردەي قاتىناستا بولادى، ياعني 1:1. ءسۇتتى ادەتتە كوبىكتەندىرىپ قۇيادى.
ەسپرەسسوعا كىلەگەي قوسىلادى جانە ۇگىتىلگەن شوكولاد سەبىلەدى.
عالىمدار كوفەنىڭ سەرگىتەتىن اسەرىنەن بولەك پايداسى مەن زيانى قاتار جۇرەتىننى ايتادى.
پايداسى:
- سەرگىتەدى جانە جۇمىس ونىمدىلىگىن ارتتىرادى؛
- جاتتىعۋدان كەيىنگى بۇلشىق ەت اۋرۋىن باسادى؛
- كۇيزەلىستەن قۇتقاراتىن اسەرى بار؛
- باۋىر، اسقازان اۋرۋلارىنىڭ الدىن الۋعا كومەكتەسەدى؛
- ديابەت، السگەيمەر مەن پاركينسون اۋرۋلارىنا شالدىعۋدان ساقتايدى.
زيانى:
- ۇيقىسىزدىققا شالدىقتىرادى؛
- كوفە ءدارى قابىلداپ جۇرگەندە كەرى اسەر ەتۋى مۇمكىن؛
- انا بولۋ مۇمكىندىگىن ازايتادى؛
- كوفە كوپ ىشەتىن ادام تاتتىگە ۇيىرسەك بولادى؛
- كوفە تۇسىك تاستاۋ ءقاۋپىن ارتتىرادى؛
- قان قىسىمىن كوتەرەدى.
پىكىر قالدىرۋ