پارلامەنتتىڭ V شاقىرى­لى­مىنىڭ بەسىنشى سەسسياسى وتە قار­قىندى باستالدى. قىركۇيەك-قازان ايلارى­نىڭ ىشىندە مۇنداي جەدەل ءجا­نە ناتيجەلى جۇمىس جاساۋ پار­لامەنتتە بولعان ەمەس. 40 كۇنگە جۋىق ۋا­قىتتىڭ ىشىندە 55 زاڭ جو­باسى ما­قۇل­دانىپ، سەناتتىڭ قاراۋ­ىنا جىبە­ءرىلىپ وتىر. مۇنىڭ ءبارى قا­زاق­ستان پرەزيدەنتى ن.ءا.نا­زار­­بايەۆ­تىڭ ۇلت جوسپارى – بەس ينس­تي­تۋتتىق رەفورمانى ىسكە اسىرۋ ءجو­نىندەگى 100 ناقتى قادامدا كوز­دەلگەن ماقساتتاردى ىسكە اسى­رۋعا باعىتتالعان. سوندىقتان دە­پۋ­تاتتار بۇل ماسەلەگە ۇلكەن جاۋاپ­كەر­شىلىكپەن قاراپ، زاڭ جوبالارىنىڭ ساپالى شىعۋى ءۇشىن ەڭبەك ەتتى.
اتاپ ايتقاندا، «قازاقستان رەس­پۋب­ليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ءرامiز­­دەرi تۋرالى» قازاقستان رەسپۋب­لي­كاسىنىڭ كونستيتۋسيالىق زاڭىنا وزگەرiستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگi­زۋ تۋرالى» كونستيتۋسيالىق زاڭ جو­باسى ماقۇلداندى. ول ەلباسى ن.ءا.نازاربايەۆتىڭ «نۇر وتان» پار­تياسىنىڭ XVI سەزىندە «بار­شاعا بىردەي وسى زامانعى مەم­لەكەت: بەس ينستيتۋتتىق رەفورما» جانە قازاقستان حالقى اسسام­بلەياسىنىڭ ححII سەسسياسىندا سويلەگەن سوزدەرىندە ايتىلعان تاپسىرمالارىن ىسكە اسىرۋ ماقساتىندا ازىرلەنگەن بولاتىن. زاڭ جوباسىمەن مەم­لەكەتتىك ءرامiزدەردi ءمىن­دەتتى تۇردە پايدالانۋ ورىندارىن كەڭ­ەي­تەتىن تولىقتىرۋلار، مەملە­كەتتىك ءرا­مiزدەردi پايدالانۋ ءتارتى­ءبىن رەگلا­مەنت­تەيتىن، سونداي-اق، ۇكى­مەت­ءتىڭ وسى ماسەلە بويىنشا قۇزى­رە­ءتىن ناق­تى­لايتىن وزگەرiستەر ەنگiزىلەدى.
سونداي-اق، ەڭبەك كودەكسىنىڭ جوباسى جاڭا رەداكسيادا ماقۇلداندى. سوعان وراي، ەلىمىزدىڭ كەيبiر زاڭ­نامالىق اكتiلەرiنە ەڭبەكتى رەتتەۋ ماسەلەلەرi بويىنشا تۇزەتۋلەر ەنگىزىلدى. زاڭ جوباسىنىڭ نەگىزگى ماقساتى ءبىر جاعىنان، الەۋمەتتىك قور­عاۋ، ادىلەتتىلىك جانە ەكىنشى جاعى­نان، ەكونوميكالىق تيىمدىلىك ارا­سىنداعى ءتيىمدى تەپە-تەڭدىكتى ۇيلەس­تىرەتىن جاڭا ەڭبەك كودەكسىنىڭ تۇجى­رىمدامالىق ەرەجەلەرىن ىسكە اسىرۋ بولىپ تابىلادى.
«قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبiر زاڭنامالىق اكتiلەرiنە مادە­نيەت جانە تاريحي-مادەني مۇرا ءما­سە­لەلەرi بويىنشا وزگەرiستەر مەن تو­لىقتىرۋلار ەنگiزۋ تۋرالى» زاڭ جوباسى دا پرەزيدەنت ن.ءا.نازار­بايەۆتىڭ «نۇر وتان» پار­تيا­سىنىڭ XVI سەزىندە «بارشا­عا بىردەي وسى زامانعى مەملەكەت: بەس ينستيتۋتتىق رەفورما» تاقى­رى­بىندا سويلەگەن سوزىندە ايتىل­عان تاپسىرمالارىن ىسكە اسىرۋ ماق­ساتىندا جانە پرەزيدەنتتىڭ 2014 جىلعى 4 قاراشاداعى جارلى­عى­مەن بەكىتىلگەن قازاقستان رەس­پۋب­ليكاسى­نىڭ مادەني ساياساتىنىڭ تۇجى­رىم­داماسىنا سايكەس ازىرلەنگەن.
قوعامدىق ءتارتىپتى ساقتاۋ ماق­ساتىندا ازىرلەنگەن «قازاقستان رەس­پۋبليكاسىنىڭ كەيبiر زاڭنا­مالىق اكتiلەرiنە جەرگىلىكتى پوليسيا قىزمەتىنىڭ جۇمىسى ماسە­لەلەرi بويىنشا وزگەرiستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگiزۋ تۋرالى» زاڭ جوباسى، ناقتى ايتقاندا، ۇلت جوس­پارى – بەس ينستيتۋتتىق رەفورمانى ىسكە اسىرۋ جونىندەگى 100 ناقتى قادامنىڭ 30-جانە 31-قادامدارىن ورىنداۋعا باعىتتالعان. زاڭ جوباسىندا جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانداردا ەسەپ بەرەتىن جەرگىلىكتى پوليسيا قىزمەتىن قۇرۋ، سونداي-اق، ىشكى ىستەر مينيسترلىگى مەن اۋماقتىق ىشكى ىستەر ورگاندارى جانىنداعى قوعامدىق كەڭەستەردىڭ قىزمەتىن زاڭ جۇزىندە بەكىتۋ كوزدەلەدى. جەرگىلىكتى پوليسيا قىزمەتىنىڭ جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانعا ەسەپتىلىگى جانە قو­عامدىق كەڭەستەردىڭ قىزمەتى پو­ليسيا قىزمەتى جۇمىسىنىڭ اشىق­تىعىنا جانە ازاماتتاردىڭ سەنىم­دىلىك دەڭگەيىن ارتتىرۋعا ىقپال ەتەتىن بولادى.
«ءوزىن ءوزى رەتتەۋ تۋرالى» زاڭ جوباسى العاش رەت قارالىپ، ماقۇل­داندى. بۇل جوبا بويىنشا دا كەلىپ تۇسكەن ۇسىنىستار وتە كوپ بولدى. ال ءماجىلىس ماقۇلداعان «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنا­مالىق اكتىلەرىنە وڭالتۋ جانە بانكروتتىق ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭ جوباسى قولدانىستاعى زاڭنامانى جەتىلدىرۋدى كوزدەيدى. جاڭا وزگەرىستەر كاسىپورىنداردى ساقتاۋعا مۇمكىندىك بەرۋ جولىمەن بيز­نەس سۋبەكتىلەرىنىڭ قىزمەتىن رەت­تەۋ­دە وڭالتۋ جانە بانكروتتىق ءجۇي­ە­ءسى­ءنىڭ ءرولىن ارتتىرۋعا ىقپال ەتەدى.
اۋىل شارۋاشىلىعىن دامى­تۋعا بايلانىستى جاڭا زاڭدار قابىل­داندى جانە قولدانىستاعى زاڭنا­مالىق اكتىلەرگە جاڭا تۇزەتۋلەر ەنگىزىلدى. ايتالىق، «اۋىل شارۋا­شى­لىعى كووپەراسياسى تۋرالى» جاڭا زاڭ جوباسى ماقۇلداندى. بۇل اتالعان سالادا ەڭبەك ەتىپ ءجۇر­گەن وتانداستارىمىزدىڭ كوپتەن بەرى كۇتىپ جۇرگەن زاڭى ەكەنى بەل­گىلى. زاڭ جوباسىنىڭ نەگىزگى ماق­ساتى اۋىلداعى شاعىن-شاعىن شا­رۋا­شىلىقتاردىڭ باسىن بىرىكتىرۋدى كوزدەيدى. ويتكەنى، نارىق زامانىندا ورىن الىپ جاتقان كەدەرگىلەر شاعىن شارۋاشىلىقتارعا وتە اۋىر تيەدى. ولارعا مەملەكەتتىك تۇرعىدان قولداۋ كورسەتۋ ءۇشىن وسى سالانى زاڭمەن رەتتەۋ قاجەتتىگى تۋىپ وتىر. ءارى باسەكەگە قابىلەتتى ءونىم ءون­ءدى­رۋدە دە ءىرى شارۋاشىلىقتاردىڭ ءرولى جوعارى، سونداي-اق، بانكتەن نەسيە الۋدا دا ىرگەلى ءوندىرىس ورىن­دارىنىڭ مۇمكىندىگى مول.
سونداي-اق، «قازاقستان رەس­پۋب­ليكاسىنىڭ جەر كودەكسىنە وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭ جوباسى ماقۇلداندى. مۇندا اۋىل شارۋاشىلىعى ماقساتىنداعى جەرلەردى جەكەمەنشىككە، ونىڭ ىشىندە ولاردى جەكەشەلەندىرۋ جانە ۇتىمدى ءارى ءتيىمدى پايدالانۋدى قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا كودەكستىڭ باپتارىن جەتىلدىرۋ قاراستىرىلعان.
«مەملەكەتتىك -جەكەشەلىك ءارىپ­­تەس­تىك تۋرالى» زاڭ جوباسى دا جان-جاقتى تالقىلاۋدان ءوتىپ، ماقۇلدانعان بولاتىن.
وسى زاڭ جوبالارىن قاراۋ بارىسىندا بۇرىنعى سەسسيادان بەرى قارالىپ كەلە جاتقان زاڭدار دا قولداۋعا يە بولدى. ايتالىق، قازاق ەلىنىڭ تۇڭعىش رەت كاسىپكەرلىك كودەكسى ومىرگە كەلدى. بۇل دا كاسىپكەرلىكپەن اينالىساتىن ازاماتتار ءۇشىن جاڭا مۇمكىندىكتەر اشىپ وتىر. وسى سالانى رەتتەۋگە قاتىستى بارلىق ماسەلەلەر ءبىر كودەكسكە بىرىكتىرىلدى.
ەلىمىزدىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ماسەلەلەرى بويىنشا تو­لىق­تىرۋلار ەنگىزىلدى. بۇل زاڭ جۇمىسقا ورنالاسۋدى ىنتالاندىرۋعا با­عىتتالعان جانە تابىسى از ازاماتتاردى مەملەكەتتىك قولداۋ جۇيەسىن رەفورمالاۋدى كوزدەيدى.
سونىمەن قاتار، قولدانىستاعى زاڭدارعا ءبىلىم بەرۋ ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزىلدى. وسى زاڭ جوباسى اتالعان سالانى زاڭ تۇرعىسىندا رەتتەۋدى كوزدەيدى. جالپى، جوعارىدا اتالعان زاڭ جوبالارىنان باسقا دا ءبىرقاتار ەلگە كەرەكتى زاڭنامالىق قۇجاتتار ومىرگە جولداما الدى.
وسى كەزەڭ ىشىندە قارالعان زاڭ جوبالارى قوعامنىڭ بارلىق سا­لاسىن قامتيدى. سول سەبەپتى اۋ­قىمدى جۇمىستار اتقارىلدى. كۇن سايىن جۇمىس توبىنىڭ بىرنەشە وتى­رىسى ءوتتى. سەنبى-جەكسەنبى كۇندەرى دە جۇمىستار جالعاستى. جۇ­مىس توبىنىڭ وتىرىستارى بىرنە­شە ساعاتقا سوزىلعان كەزدەرى دە بول­عانىن جاسىرمايمىز.
ەلباسىنىڭ «100 ناقتى قادام» ۇلت جوسپارىندا اتاپ كورسەتكەن ماڭىزدى ماسەلەلەردى زاڭ تۇر­عى­سىنان ىسكە اسىرۋ ءۇشىن دەپۋتاتتار ءوز ۇلەستەرىن قوستى. بۇل ىستە مينيسترلىكتەر دە، ءماجىلىس اپپا­راتىنىڭ قىزمەتكەرلەرى دە اتسالىسقانىن ايتا كەتكەن ءجون. جاڭادان كەلىپ تۇسكەن تۇزەتۋلەردى مەملەكەتتىك تىلگە اۋدارۋ، زاڭ نورمالارىنا سايكەس كەلتىرۋدە زاڭگەرلەر مەن اۋدارماشىلاردىڭ دا ەڭبەگى مول بولدى.
ءماجىلىستىڭ الدىندا زاڭ جوبالارىن تەز-تەز قاراپ ماقۇلداۋ ەمەس، ەرتەڭگى كۇنى حالىققا قىزمەت جاسايتىن ساپالى زاڭنامالىق اكت بولۋى ءۇشىن جان-جاقتى زەردەلەۋ ماقساتى تۇردى. كەيبىر ساياسي جانە قارجىعا قاتىستى باپ­تار بويىنشا ۇسىنىلعان تۇزە­تۋلەر ۇكىمەتكە جىبەرىلىپ، وڭ قورى­تىندىسى الىندى. ۇكىمەتپەن، ءمۇد­دەلى مينيسترلىكتەرمەن بىرلە­ءسىپ اتقارىلعان جۇمىستاردىڭ ناتيجەسىندە سەنىم ۇدەسىنەن شىعا بىلدىك دەپ ويلايمىن. ەندى بۇل زاڭ جوبالارىن سەنات قابىلداپ، مەملەكەت باسشىسى قول قويعان سوڭ، قولدانىسقا ەنەدى. وسى زاڭدار پرەزيدەنت تاپسىرماسىن ورىنداۋدا جانە قوعامداعى كوپتەگەن ماسەلەلەردى زاڭ جولىمەن رەتتەۋدە ۇلكەن سەپتىگىن تيگىزەتىنى ءسوزسىز. بۇرىنعى زاڭداردا بولعان قايشىلىقتار مەن ولقىلىقتار جويىلدى. حالىقتىڭ كۇتىپ وتىرعان زاڭدارى ومىرگە كەلۋدە.

دەرەككوز: ەگەمەن قازاقستان