قازاقستان رەسپۋب­ليكا­سىنىڭ پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ تاراز قالا­سىنداعى «قازاق حاندىعى» مونۋمەنتىنىڭ اشىلۋ سالتاناتىندا سويلەگەن سوزىنەن قازاق تاريحى مەن رۋحانياتىنا ەلباسىنداي قامقورلىق جاساپ، جاناشىر بولعان ابزال دەگەن وي تۇيدىك.
ءبارى دە قايىرىمەن، ءبارى دە ءوزىنىڭ رەتىمەن بولىپ جاتىر. شيرەك عاسىرعا جەتەر-جەتپەس كەزەڭدەردە ءوز تاۋەلسىزدىگىمىزدى العانىمىزدا اپتىققان دا، اسىققان دا كوڭىلىمىزبەن قازاقتىڭ جوق-جىتىگىن، سونىڭ ىشىندە ءتىلىمىز دە بار، ايتىلماي دا، جازىلماي كەلگەن تاريحىمىزدى دا بىردەن ورنىنا كەلتىرمەك ءۇشىن تالپىندىق. كەيدە سول تالپىنىسىمىز بوس داۋرىعۋعا ۇلاسقاندىعىن دا جاسىرمايىق. سونداي ساتتە ەلباسى «اسىق­­پايىق، اپتىقپايىق، بىزگە ۋاقىت كەرەك، ءبارى دە ءوزىنىڭ ورنىنا كەلەدى» دەپ قالىڭ ەلىن سابىر­عا شاقىرعانى دا ءالى ەستە.
ءيا، ءبارى دە ەلباسى ايت­قان­داي ءوزىنىڭ ورنىنا كەلىپ جاتىر. قازاقتىڭ ءتىلى دەيسىز بە، ول دا كۇنى كەشە نازاربايەۆتىڭ سوزىمەن بىرىككەن ۇلتتار ۇيى­مىنىڭ مىنبەرىنەن الەم اسپانىندا جاڭعىردى. جانە دە تۇڭعىش رەت! قازاق قازاق بولىپ جارالعالى ءبىزدىڭ ۇلت ءوزىنىڭ انا تىلىمەن الەمدىك ساحنادا تۇڭعىش رەت جارقىلداسا، سول ءمار­تەبەگە تۋعان ەلىن دە، تۋعان ءتىلىن دە ەلباسى جەتكىزدى!
ەندى، مىنە، كونە تاراز جەرىندە قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىنا ارنالعان ءىس-شارالارعا قاتىسىپ، وسى ءبىر ۇلى تاريحي وقيعانى كورۋگە، تاماشالاۋعا ىنتىققان حالىق­تىڭ كولدەي بولىپ تاسىعان قۋانىشتى جۇزدەرىمەن سول كونە تارازدىڭ كوشە-كوشەلەرىنە سىيماي تولقىعان حالىقتىڭ اقجارقىن كوڭىلدەرى مەن بىرىنە ءبىرى قۇتتى بولسىن ايتىسقان اقجارما تىلەكتەرىن ەستىگەندە، كوڭىلدىڭ تولقىعانى تاعى راس.
بۇل ءبىر قايىرلى شارا بولدى. بۇل ءبىر قازاق بولىپ قالىپتاسقان كەزەڭدەردىڭ ۇلى جيىندارىنىڭ ءبىرى ەدى. بۇل ءبىزدىڭ قازاق ەلىنىڭ ءوزىنىڭ اڭسارلى ازاتتىعى مەن ءتاۋ ەتەر تاۋەلسىزدىگىنىڭ قايىرلى كوشىنىڭ الەمدىك وركەنيەت كوشىنىڭ الدىڭعى قاتارىنا تۇسكەندىگىن ايداي الەمگە پاش ەتكەن ەل جاسامپازدىعىنىڭ جارقىن ءساتى بولاتىن.
قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىنا ارنالىپ اۋەلى استانادا وتكىزىلگەن جيىندا ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ «بۇگىنگى توي، ەڭ الدىمەن، قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىق تويى. اتاقتى مۇحاممەد حايدار ءدۋلاتيدىڭ دەرەكتەرى بويىنشا، 1465 جىلى قوزىباسى تاۋىنىڭ ەتەگىندە تاريحي وقيعا بولدى. بۇل – ءبىزدىڭ ەلدىگىمىزدىڭ تامىرى تەرەڭدە جاتقانىن تانىتاتىن اسا ماڭىزدى تاريحي دەرەك.
كەرەي مەن جانىبەك حاندار ءابىلقايىر ۇلىسىنان ءبولىنىپ، شۋ مەن تالاستىڭ اراسىندا قازاق حاندىعىنىڭ شاڭىراعىن كوتەردى. التى الاش انتتاسىپ، ايىرىلماسقا ءسوز بايلاسىپ، ۇلىتاۋعا تاڭبالارىن قاشاپ جازدى. وسىلايشا، تاريح ساحناسىنا قازاق دەگەن حالىق شىعىپ، ۇلان-عايىر ولكە قازاق جەرى دەپ اتالا باستادى»، دەپ اتاپ كورسەتىپ، قازاق حاندىعى مەن قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگى تۇتاس ءبىر تاريح ەكەندىگىن ايتقان بولاتىن.
كوك بايراعى جەلبىرەگەن بۇگىنگى قازاقستان تاۋەلسىزدىگىنىڭ تاريحى مەن قازاق حاندىعى تاريحىنىڭ اراسىنداعى ساباقتاستىقتى تۇتاس ءبىر ۇلتتىڭ تاريحى دەپ بىلگەنىمىز ءجون. ەجەلدەن ازات ەل بولۋ، ءوز حالقىن ەشكىمگە تاۋەلسىز ەتپەۋ جانە بار اعايىنمەن دە، جات جۇرتپەن دە تاتۋ بىرلىكتە ءومىر ءسۇرۋ قاعيداسىن ۇستانىپ كەلە جاتقان حالقىمىز بابالارىمىزدىڭ ۇلى ارمانىنا ەندى قول جەتكىزگەندىگىن دە ايتقان ءلازىم. بۇل جايىندا ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ۇلىتاۋ ساپارى بارىسىنداعى تەرەڭ تولعامدى سۇحباتىندا كەڭىنەن اتاپ كورسەتكەن ەدى. جالپى، قازاق حاندىعى مەن قازاق تاريحىنىڭ تىڭ ماسەلەلەرى وسى ۇلىتاۋدا ايتىلدى. ءسويتىپ، ەلباسى ۇلىتاۋدى ۇلىقتاۋ ارقىلى بۇكىل قازاق تاريحىن، بۇكىل قازاق حاندىعىنىڭ حاندارى مەن بي-سۇلتاندارىن ۇلىقتاۋعا جول اشتى. بۇگىنگى كۇنى قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىنىڭ حالىقارالىق دەڭگەيدە اتالۋىن دا وسى ۇلىتاۋدان ەلباسىنىڭ ءوزى باستاپ بەردى. سوعان قاراپ، قازاق تاريحى مەن رۋحانياتىنا ەلباسىنداي قامقورلىق جاساپ، جاناشىر بولعان ابزال دەگەن ويدىڭ دا كوكەيگە كەلەرى بار.
قازاق حاندىعى مەن قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگى تۇتاس ءبىر تاريح جانە ۇلت مۇددەسى ساباقتاسىپ جاتىر دەگەن ويعا تەگىن كەلمەيتىنىمىز انىق. 2012 جىلدىڭ 10 تامىزىندا ەلباسى كوكشەتاۋعا كەلگەن ساپارىندا وبلىس ورتالىعىنىڭ باس الاڭىنا قويىلعان ۇلى حان – ابىلايدىڭ ەسكەرتكىشىنىڭ قولا ءمۇسىندى ايبارلى جۇزىنە قاراپ تۇرىپ: «مەن ابىلايدىڭ ارمانىن ورىندادىم!» دەگەن تەبىرەنىستى ءساتىنىڭ كۋاسى بولعان ەدىم. كوكشەتاۋداعى ابىلاي حان الاڭىندا ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ ايتقان وسى ءبىر اۋىز ءسوزى سان عاسىرلار بويى قازاق اۋزىمەن ايتىلماعان ءسوز ەدى. سول ايتىلدى! مۇنى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ايتتى! ويتكەنى، نۇرسۇلتان نازاربايەۆ حانىنىڭ دا، حالقىنىڭ دا ارمانىن، اماناتىن ورىندادى!..
«مەن ابىلايدىڭ ارمانىن ورىندادىم!». ءيا، مارتەبەلى ەلباسى، ءسىز ابىلايدىڭ دا، ابىلاي حانعا دەيىن دە، ودان كەيىن دە وتكەن اتا-بابالارىمىزدىڭ بار ءۇمىتى مەن زار ءۇمىتىن دە، اڭسارلى بار ارمانى مەن مۇددەلى بار ماقساتتارىن دا ورىندادىڭىز! بۇعان تالاس جوق! بۇعان كۇدىك پەن كۇمان دە جوق! ەلباسىنىڭ ەرلىگىمەن، ەرىك-جىگەرىمەن، ەل بولاشاعىن كەڭىنەن ويلاپ پىشە بىلگەن كەمەل كەمەڭگەرلىگىمەن جانە دە دارا دانالىعىمەن ىرگەتاسى قالانىپ، وسى كۇندەرى ەۋرازيا كەڭىستىگىنىڭ رۋحاني استاناسىنا اينالىپ وتىرعان قازاق ەلىنىڭ استاناسى سول ابىلاي حان مەن بۇدان وزگە دە حان، سۇلتانداردىڭ جۇزدەگەن، ءتىپتى، مىڭداعان جىلدار بويعى اسىل ارماندارىن اينالاسى جيىرما جىلعا جەتەر-جەتپەس ۋاقىتتا ءوز اقىل-پاراساتىمەن نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ جۇزەگە اسىرعاندىعى.
ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ ءوز حالقىنىڭ عانا ەمەس، تاعدىردىڭ جازۋىمەن قازاق ەلىن مەكەندەپ وتىرعان ءتۇرلى ۇلتتار مەن ۇلىستاردىڭ ىنتىماعى مەن بىرلىگىن، تاتۋلىعى مەن دوستىعىن ساقتاپ، بارشا قازاقستاندىقتاردى ورتاق مۇددە مەن ورتاق ماقساتقا جۇمىلدىرىپ، بىرىكتىرە وتىرىپ، كوپ ۇلتتى جانە كوپ ءدىندى مەملەكەت قۇرۋدىڭ تاماشا ۇلگىسىن ايداي الەمگە كورسەتىپ بەرىپ، سۇيسىندىرە دە ءبىلدى. سوندىقتان دا بۇگىنگى تاۋەلسىز قازاق ەلىنىڭ تاريحى سول ەلدىڭ ەكى تىزگىن، ءبىر شىلبىرىن ءوز قولىنا ۇستاعان نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ تاعدىرى، بۇعان كەرىسىنشە، ەلباسىنىڭ تاعدىرى قازاق ەلىنىڭ تاعدىرى مەن تاريحى بولىپ قالىپتاستى. بۇل قوس تاعدىر – تۇتاس ءبىر حالىقتىڭ تاعدىرى!
…قورىتا ايتقاندا، ءبىز ەڭ اۋەلى تاريحىن جيناقتاپ، وتكەنىن اسپەتتەپ تە قۇرمەتتەپ، حاندارىن ۇلىقتاپ، بۇگىنگى سان ۇلتتىڭ بىرلىگىن جاراستىرىپ، الەمگە ۇلگى بولا الارلىق جاڭا تۇرپاتتاعى مەملەكەت قۇرا بىلگەن ءوزىمىزدىڭ ەلباسىمىزعا تاعى دا ريزا بولىپ، ماقتاندىق! ءبىز ۇلى دالا ەلىنىڭ مۇراگەرى – قازاقستاننىڭ بۇگىنگى سالتاناتىنا قۋاندىق، قازاق بولعانىمىزعا شاتتاندىق! ماڭگىلىك ەل بولۋعا جازسىن دەگەن ادال نيەتپەن ورالدىق تارازدان!

"قامشى "سىلتەيدى

دەرەككوز: ەگەمەن قازاقستان