قازاقستانداعى جاستار اراسىندا ۆەيپكە قاتىستى قىزىعۋشىلىق كۇن ساناپ ارتىپ كەلەدى. وسىعان قاتىستى ساراپشىلار مەن دارىگەرلەر مۇنىڭ دەنساۋلىققا زيان ەكەنىن ايتىپ، دابىل قاعۋدا.

ۆەيپ دەگەنىمىز نە؟

نيكوتيندى جەتكىزۋدىڭ ەلەكتروندىق جۇيەلەرى (ەسدن، ەلەكتروندىق تەمەكى، ۆەيپ، اعىلش. vapor - "بۋ") - قىزدىرعىش ەلەمەنتى قۇرامىندا نيكوتين مەن حوش ءيىستى قوسپالار بار ارنايى سۇيىقتىقتى اەروزولگە اينالدىراتىن ەلەكتروندىق ينگالياسيالىق قۇرىلعىلار.

الەمدە ەلەكتروندى تەمەكىنى جاپپاي ءوندىرۋ جانە ساتۋ 2000-شى جىلداردىڭ ەكىنشى جارتىسىندا قوعامدىق ورىنداردا تەمەكى شەگۋدىڭ شەكتەۋلەرىنە جاۋاپ رەتىندە باستالدى. جارنامادا قاعازدى كادىمگى تەمەكىگە جاعۋ كەزىندە پايدا بولاتىن ەڭ ءقاۋىپتى جانە كانسەروگەندى شايىرلار دەنەگە ەنبەيدى دەپ مالىمدەيدى.

2021 جىلى نيكوتيندى ەلەكتروندى جەتكىزۋ جۇيەلەرى تۋرالى دەرەكتەر العاش رەت ددۇ-نىڭ "جاھاندىق تەمەكى ەپيدەمياسى تۋرالى"بايانداماسىنا ەنگىزىلدى. بۇگىندە 40-تان استام ەل (حالقى 2،5 ميلليارد ادامدى قامتىعان) ۆاپالارعا تىيىم سالدى. تاعى 79 ەل (3،2 ملرد ادام) شەكتەۋلى زاڭنامالىق شارالار قابىلدادى: جابىق قوعامدىق ورىنداردا، قوعامدىق كولىكتەردە ۆەيپتەردى پايدالانۋعا تىيىم سالۋ، جارناماعا تىيىم سالۋ.

ۆەيپتىڭ دەنساۋلىققا ءقاۋىپى قانداي؟

قازاقستاندىق ناركولوگ-دارىگەر كاميللا ىدىرىسوۆانىڭ پىكىرىنشە، سۇيىق قوسپالار تۇرىندەگى نيكوتين الدەقايدا ءقاۋىپتى، سەبەبى ول وكپەنىڭ قان اعىمىنا تىكەلەي ەنەدى. ۆەيپتەردەگى اەروزول، ادەتتە، الدەگيدتەردى، گليكولدەردى جانە باسقا ەلەمەنتتەردى قامتيدى، ولاردىڭ كوپشىلىگى ۋلى. ولار، ارينە، ءجاسوسپىرىمنىڭ ميىنىڭ دامۋى مەن قىزمەتىنە، سونداي-اق جۇرەك-تامىر جۇيەسىنە تەرىس اسەر ەتەدى. سونىمەن قاتار، ەستۋ، كورۋ قابىلەتىنىڭ ناشارلاۋى، قالقانشا بەزىنىڭ قىزمەتى، تەرى اۋرۋلارى جانە وجج دەپرەسسياسى ءقاۋپى بار.

"سونىمەن قاتار، ۋلى زاتتار ۆاپەرلەردىڭ وزدەرى ءۇشىن عانا ەمەس، اينالاسىنداعىلار ءۇشىن دە ءقاۋىپتى، ويتكەنى ۆاپالاردىڭ 75-80% - ى قورشاعان ورتاعا كەتەدى. ال اينالاسىنداعىلار دەم الادى. ەگەر ءبىز جاسوسپىرىمدەردىڭ ءساندى قۇرىلعىلارىنا تىيىم سالماساق، ءبىز 10 جىلدان كەيىن وكپە اۋرۋى بار جانە ميى زاقىمدالعان ادامداردىڭ ۇرپاعىن الار ەدىك"، دەيدى كاميللا ىدىرىسوۆا.

قازاقستاندا ۆەيپپەن قالاي كۇرەسىپ كەلەدى؟

قازاقستاندا ۆەيپتەرگە تىيىم سالۋ تۋرالى العاش رەت 2021 جىلدىڭ كۇزىندە ايتىلدى. ءماجىلىستىڭ ءبىرقاتار دەپۋتاتتارى وسىنداي باستاما كوتەردى. ۆەيپتەرگە قارسى العاشقى كۇرەسكەرلەردىڭ ءبىرى اتاقتى ءماجىلىسشى ءمادي احمەتوۆ بولدى.

"زاڭسىز جانە ەشقانداي تەحنيكالىق رەگلامەنتتەرگە سايكەس كەلمەيتىن ءبىر رەتتىك ۆاپالار ءالى كۇنگە دەيىن وتاندىق نارىققا كەدەن ارقىلى ۇنەمى ءتۇسىپ تۇرادى؟ بۇل پروسەسكە تىكەلەي جاۋاپتى قۇزىرەتتى ورگاندار قايدا؟"، دەيدى ءمادي احمەتوۆ.

ايتا كەتۋ كەرەك، بۇل باستاما سول كەزدە كەڭىنەن ماقۇلدانباعان. 2023 جىلعى 10 مامىردا ءماجىلىس دەپۋتاتى، Respublica پارتياسىنىڭ فراكسيا مۇشەسى نۇرگۇل تاۋ ەل پرەمەر-مينيسترىنە دەپۋتاتتىق ساۋال جولدادى. سۇراۋ سالۋ قازاقستاندىقتاردىڭ بالالار، جاسوسپىرىمدەر مەن جاستار اراسىندا ۆەيپتەردىڭ تارالۋىن توقتاتۋدى تالاپ ەتكەن وتىنىشتەرىنە نەگىزدەلگەن.

ۆەيپتان باس تارتۋ ۇلت دەنساۋلىعىنا قالاي اسەر ەتەدى؟

قازاقستاندا 2018 جىلى HBSC (Health Behaviour in School-Aged Children – بۇل ددۇ-نىڭ زەرتتەۋى، وعان الەم ەلدەرىنىڭ ۇلكەن توبى قاتىسادى) جۇرگىزگەن زەرتتەۋىنە سايكەس، 15 جاستان اسقان ۇلداردىڭ 14% - ى جانە قىزداردىڭ 6% - ى ۆەيپتەردى قولدانىپ كوردى. 2022 جىلى ۆاپ سانى 3،6% - عا ءوستى.

ددۇ قازاقستانداعى جاسوسپىرىمدەردىڭ دەنساۋلىعىنا وتە الاڭداۋلى. وتكەن جىلى ددۇ-نىڭ قر-داعى كەڭسەسىنىڭ باسشىسى سكەندەر سىلا جاي عانا ەل ۇكىمەتىنە شاقىردى.

"ءبىز جەرگىلىكتى ينستيتۋتتار مەن ۇيىمدارعا جاسوسپىرىمدەردىڭ ماسەلەلەرىن انىقتاۋ ءۇشىن جەرگىلىكتى زەرتتەۋلەر جۇرگىزۋدى ۇسىنامىز. زياندى ادەتتەرسىز سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ناسيحاتتاۋدىڭ اۋقىمدى جۇيەسى قاجەت".

سوڭىندا حالىق دەنساۋلىعىنىڭ جاي – كۇيى ەكونوميكالىق ءوسۋدىڭ قۋاتتى فاكتورى ەكەنىن اتاپ وتەمىز. امەريكاندىق ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، تىكەلەي ەكونوميكالىق شىعىندار اۋرۋعا بايلانىستى جالپى ەكونوميكالىق شىعىننىڭ شامامەن 10% قۇرايدى.

فينليانديادان كەلگەن ەكونوميستەردىڭ ايتۋىنشا، جامان ادەتتەردەن باس تارتۋ ادامنىڭ ونىمدىلىگىن 30% - عا ارتتىرا الادى. سەبەبى قىزمەتكەر اۋرۋعا بەيىم ەمەس جانە اۋرۋحانا قىزمەتكەرلەرىن از قابىلدايدى.