ش. ەرگوبەك: قازاقستانداعى جوعارى ونەر ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىنىڭ الەۋمەتتىك جاۋاپكەرشىلىگى

/uploads/thumbnail/20251014151920358_big.webp

قازاقستان – ۇلى دالانىڭ جانى، تامىرى تەرەڭدە جاتقان وركەنيەت پەن بۇگىنگى زاماننىڭ توعىسىندا تۇرعان رۋحاني كەڭىستىك. مۇندا ونەر – ۋاقىت پەن كەڭىستىكتى، اتا-بابا مۇراسى مەن بولاشاقتىڭ ءۇمىتىن بايلانىستىراتىن كيەلى كوپىر. سول سەبەپتى ەلىمىزدەگى جوعارى ونەر ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىنىڭ ءرولى تەك كاسىبي ماماندار دايارلاۋ شەڭبەرىمەن شەكتەلمەيدى. بۇل مەكەمەلەردىڭ الەۋمەتتىك جاۋاپكەرشىلىگى – قوعامنىڭ رۋحاني تىنىسىن تانۋ، ۇلتتىق بولمىسقا قىزمەت ەتۋ، شىعارماشىلىق ارقىلى ادام مەن الەم اراسىنداعى ۇندەستىكتى قالىپتاستىرۋ.

ۇلتتىق مادەنيەت: رۋحاني كود پەن جاۋاپكەرشىلىك نەگىزى

مادەنيەت – حالىقتىڭ جادى، ءۇنى، جانى. ال ونەر – سول رۋحتىڭ كورىنىسى. قازاقستانداعى جوعارى ونەر وقۋ ورىندارى ۇلتتىڭ رۋحاني تامىرىن تانۋعا، ونى ساقتاپ، جاڭا فورمادا وربىتۋگە مىندەتتى. بۇل جاۋاپكەرشىلىك تەك ءداستۇردى قايتالاۋدا ەمەس، ونى قازىرگى الەمنىڭ تىلىمەن سويلەتۋگە، جاڭا بۋىنعا جەتكىزۋگە، سول ارقىلى ۇلتتىق بىرەگەيلىكتى جانداندىرۋعا باعىتتالعان.

ءاربىر ورنەك، كۇي، بوياۋ – حالىقتىڭ رۋحاني تاجىريبەسىنىڭ كورىنىسى. ونەر ءبىلىم وردالارى وسى مادەني كودتى زەرتتەپ، تەرەڭ ۇعىندىرىپ، ونى ستۋدەنتتەردىڭ جۇرەگىندە قايتا تىرىلتەتىن ورتاعا اينالۋى ءتيىس. بۇل – ۇلتتىڭ مادەني جادىن ساقتاپ قانا قويماي، ونى جاھاندىق وركەنيەتپەن ۇندەستىرۋ جولىنداعى شىعارماشىلىق ميسسيا.

جەرگىلىكتى قاۋىمداستىق: ونەردىڭ تامىرى مەن تىڭداۋشىسى
 
جوعارى وقۋ ورىندارى ءوز قىزمەتىن تەك اكادەميالىق شەڭبەردە ەمەس، جەرگىلىكتى قاۋىمداستىقپەن تىعىز بايلانىستا جۇزەگە اسىرۋى قاجەت. قالا، اۋىل، اۋدان — بۇل تەك گەوگرافيالىق مەكەن ەمەس، ءومىر، ەموسيا، تاريح، ءۇمىت پەن كۇرەس ورنى. ونەر وقۋ ورىندارى سول كەڭىستىكتەگى ادامداردىڭ سەزىمىن ەستي الۋى كەرەك.
 
قوعامعا اشىق كورمەلەر، كوشپەلى دارىستەر، قوعامدىق ارت-ينستاللياسيالار، مەكتەپتەر مەن مادەنيەت ۇيلەرىمەن سەرىكتەستىك — بۇلار حالىق پەن ونەر اراسىنداعى شىنايى بايلانىستى قالىپتاستىرادى. بۇل ديالوگ ءبىرجاقتى ەمەس، ءوزارا بايىتۋشى پروسەسس. ونەر ادامداردى شابىتتاندىرسا، حالىق – ونەردى مازمۇنمەن، شىنايىلىقپەن نارلەندىرەدى.
 
ينكليۋزيا: ارتۇرلىلىك – ادامگەرشىلىك پەن سۇلۋلىقتىڭ باستاۋى
 
بۇگىنگى قوعامدا ينكليۋزيۆتىلىك – ارتىقشىلىق ەمەس، قاجەتتىلىك. ونەر – شەكارالاردى بۇزاتىن، ايىرماشىلىقتاردى كوركەم قابىلداۋعا ۇيرەتەتىن تەتىك. جوعارى وقۋ ورىندارى ەرەكشە قاجەتتىلىكتەرى بار ادامدارعا، الەۋمەتتىك وسال توپتارعا، ەتنيكالىق جانە تىلدىك ازشىلىقتارعا اشىق بولۋى ءتيىس. سەبەبى ونەر – بارشاعا ورتاق ءتىل، ال ونىڭ ەسىگى ەشكىمگە جابىق بولماۋى كەرەك.
 
ينكليۋزيا — شىعارماشىلىق ەركىندىكتىڭ نەگىزى. ءارتۇرلى كوزقاراستار، تاجىريبەلەر مەن سەزىمدەر بىرىگىپ، ونەردىڭ كەڭىستىگىن بايىتادى. ەرەكشە قاجەتتىلىكتەرى بار ستۋدەنتتەردىڭ تۋىندىلارى جاڭا ەستەتيكا مەن دۇنيەتانىمنىڭ باستاۋى بولۋى مۇمكىن. سوندىقتان ينكليۋزيۆتى ورتا قۇرۋ – تەك الەۋمەتتىك تالاپ ەمەس، ەتيكالىق جانە شىعارماشىلىق جاۋاپكەرشىلىك.
 
تۇلعا جانە شىعارماشىلىق ەركىندىگى
 
ونەر – ادامنىڭ ىشكى الەمىنىڭ كورىنىسى. شىنايى شىعارماشىلىق — تەك قابىلەت ەمەس، بۇل – ەركىندىككە، ءوز-وزىڭدى ىزدەۋگە، تانۋعا جول. ونەر وقۋ ورىندارى ستۋدەنتتەرگە ءوز بولمىسىن تابۋعا، ونى ەركىن ءارى تەرەڭ جەتكىزۋگە جاعداي جاساۋعا مىندەتتى. ءاربىر جاس سۋرەتشى، مۋزىكانت، ديزاينەر – ۇلتتىڭ جاڭا رۋحاني الەمىن قالىپتاستىرۋشىلار.
 
الەۋمەتتىك جاۋاپكەرشىلىك دەگەنىمىز – وسى شىعارماشىلىق ەركىندىككە كەڭىستىك بەرۋ، ءار تالانتتى جەكە تۇلعا رەتىندە قابىلداپ، ونىڭ بولمىسىن اشۋعا مۇمكىندىك جاساۋ. بۇل – قوعامعا بەرىلەتىن ەڭ شىنايى ءارى ۇزاقمەرزىمدى ينۆەستيسيا.
 
جاھاندانۋ جانە ۇلتتىق ونەردىڭ جاڭعىرۋى
 
جاھاندانۋ داۋىرىندە الەم مادەنيەتتەرى توعىسىپ، جوعالىپ كەتۋ ءقاۋپى دە، ءوزارا بايىتۋ مۇمكىندىگى دە قاتار كەلەدى. قازاقستاننىڭ ونەر مەكەمەلەرى وسى ەكى ۇشتى پروسەستە ۇلتتىق ونەردىڭ اۋتەنتيكاسىن ساقتاپ، ونى جاڭاشا تىلمەن جەتكىزۋ جولدارىن ىزدەۋى كەرەك.
 
ماقسات – وقشاۋلانۋ ەمەس، ءوز ءۇنىن جوعالتپاي، الەممەن تىلدەسۋ. قازاق ونەرىنىڭ ءۇنى – دالا سارىنى، جىردىڭ ءۇنى، قوبىزدىڭ سىرى. وسى ءۇن جاھاندىق كەڭىستىكتە ەستىلىپ، باعالانۋى ءۇشىن ونى تۇسىنىكتى، ءبىراق ءوز بولمىسىنان ايىرىلماعان تىلمەن ۇسىنۋ قاجەت. بۇل – شىعارماشىلىق پەن ستراتەگيانىڭ، جۇرەك پەن پاراساتتىڭ ۇندەستىگى.
 
قازاقستانداعى جوعارى ونەر ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىنىڭ الەۋمەتتىك جاۋاپكەرشىلىگى — ۇلت بولمىسىن ساقتاۋ، ونى قازىرگى زامانمەن ۇيلەستىرۋ، ارتۇرلىلىكتى مويىنداۋ، تۇلعانى ەركىن شىعارماشىلىققا جەتەلەۋ، جەرگىلىكتى قاۋىمداستىقپەن ۇندەسۋ جانە بۇكىل الەممەن رۋحاني ديالوگ ورناتۋ ارقىلى كورىنىس تابادى.
 
بۇل ميسسيا — شىنايى ماعىنادا رۋحاني كوشباسشىلىقتىڭ ءبىر فورماسى. ونەر ارقىلى قوعام ءوزىن تانيدى، وتكەنىن ۇعىنادى، بولاشاعىنا ۇمىتپەن قارايدى. سوندىقتان ونەر مەكەمەسى — جاي وقۋ ورنى ەمەس، ۇلتتىڭ جۇرەگى سوعاتىن رۋحاني كەڭىستىك.
 

شىڭعىس ەرگوبەك

تەمىربەك جۇرگەنوۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ونەر اكادەمياسىنىڭ وقۋ جانە وقۋ-ادىستەمەلىك جۇمىستار جونىندەگى پرورەكتورى

قاتىستى ماقالالار