Úkimet byltyrǵy jasaǵan josparlaryn qaıta qarap, birqatar boljamdarǵa ózgeris engizgenin jazǵan bolatynbyz. Respýblıkalyq búdjetke munaı baǵasy men dollar baǵamyn ózderinshe belgilegenimen Úkimettiń esebi qate bolyp shyqty. Qate eseptelgen qarajat eshqaıda jetpeı qalyp, jaǵdaı odan ári ýshyqpaı turǵanda úkimet ol boljamdaryn birshama ózgertti. Atap aıtqanda, byltyr qarasha aıynda 300 teńge dep belgilengen dollar baǵamyn 360-qa kóterip, 40 dollar bolady delingen munaı barreliniń baǵasyn 30 dollarǵa túsirdi.

Saqtyq oılaǵan úkimet músheleri İshki jalpy ónim ósýin de 2,1 paıyzdan 0,5 paıyzǵa deıin tómen belgilep otyr. Osy mejeni baǵyndyratyndaryna senimdi sekildi. Birneshe esege kem josparlanyp otyrǵan ósimge qol jetkize almasa úkimette bálenbaı sheneýnik nesine otyr, shynymen?

Ekonomıs Marat Qaıyrlanov úkimet músheleriniń bul senimdiligin memlekettik qarajat pen qytaı ınvestısıasyna arqa súıeýimen túsindiredi.

«Bul ósim (0,5 paıyz) Ulttyq qor qarajatyn jumsaý jáne qytaılyq ınvestısıanyń arqasynda múmkin bolmaq», - deıdi ol.

Ekonomısiń aıtýynsha Qazaqstan ekonomıkasynyń quldyraýy men kapıtaldyń syrtqa ketýi ázirshe tolastar emes. Biraq, bılik te ınvestısıalyq klımatty jaqsartýǵa baryn salyp jatyr. Munaı men metal baǵasynyń tómendeýine oraı ekonomıka nomınaldy turǵyda taryla beretin sıaqty. Alaıda, Marat Qaıyrlanov ekonomıkanyń bulaı quldyraı bermeıtinin, jaǵdaıǵa qaraı beıimdeletinin aıtady.

Qazaqstan ónimderin Qytaıǵa eksporttaý máseleleri buǵan deıin de kóterilgen edi. Mysaly Premer-mınıstrdiń birinshi orynbasary Baqytjan Saǵyntaev Qytaıdyń Qazaqstan ne satsa da satyp alýǵa, aýyl sharýashylyǵyna ınvestısıa quıýǵa ázir ekenin aıtqan bolatyn.

«Olar (Qytaı – red.): «Biz astyq, et, bal, ósimdik maıy, sút ónimderi, bárin satyp alamyz» dep otyr. Sonymen qatar, olar tek satyp alyp qana qoımaı, Qazaqstanǵa ınvestısıa quıatyndaryn aıtýda. Birge kásiporyndar quryp, jańa jumys oryndaryn ashpaq, salyq tólemek jáne barlyq daıyn ónimderdi satyp almaq. Bizge budan artyq ne kerek? Tek qoldaý bildirip, ary qaraı jumys isteýlerine qajet jaǵdaı jasaý kerekpiz», - degen edi B. Saǵyntaev myrza.

Al, aýylsharýashylyǵy mınıstri Asyljan Mamytbekov Qytaıǵa astyq satýdy 4,9 mıllıon tonnaǵa arttyrýdy josparlap otyrǵandaryn málimdedi.

«Qazaqstandyq astyqqa kvotany kóbeıtý boıynsha Qytaı úkimetimen kelisim jasaldy. Bastapqyda jylyna 500 myń tonnaǵa deıin ruqsat etilse, keıin 1 mln jáne odan da kóp tonnaǵa kvota berile bastaıdy. Demek, bizge jańa eksporttyq baǵyt ashylyp otyr, sondyqtan fıtosanıtarlyq qyzmet ónimdi jiti baqylap, onyń karantınǵa túsip qalmaýyn, óz mindettemelerimizdi oryndaý úshin úlken jumystar atqarýy tıis», - dep atap ótti A. Mamytbekov.

Astyqtan basqa Qytaı men Qazaqstan arasynda et saýdasy da qyzatyn sıyqty. 2015 jyly shyǵystaǵy kórshimizge 16 myń tonnadan astam et eksporttappyz. Bul kórsetkish aldaǵy ýaqytta tek arta bermek dep otyr Úkimet basyndaǵylar.

Osylaısha, buǵan deıin munaı men basqa da shıkizatqa senip, jeńil ónerkásipke atústi qaraǵan bılik jan alqymǵa kelgende azyq-túlik eksportyn jandandyrý arqyly tyǵyryqtan shyǵýdyń jolyn izdeýde. Tamaq baǵasynyń ishki naryqta ońyp turmaǵanyn eskersek, astyq pen et ónimderiniń syrtqa shyǵarylýy bazardaǵy baǵaǵa taǵy da birshama ózgeris engizetin sıaqty.

Darhan Muqan