Qazaqstannyń strategıalyq zertteýler ınstıtýty ótkizetin Ortalyq Azıadaǵy qaýipsizdik jónindegi dástúrli konferensıaǵa qatysqan Qytaı halyq respýblıkasynyń Qazaqstandaǵy elshisi Hanhýeı Chjan Qytaıdyń Ortalyq Azıadaǵy múddeleri eshqandaı da paıdakúnemdikke negizdelmegenin, ortaq maqsattarǵa birlesip jetýdi ǵana kózdeıtinin aıtqan.

Atap aıtqanda, shyǵystaǵy kórshimiz terorızmmen kúreste aımaq elderine tıgizer kómegimiz kóp dep sanaıtyn kórinedi.

«Terorızm – adamzattyń ortaq jaýy jáne oǵan eki túrli standarttar qoldanýǵa bolmaıdy. Terrorrızmmen kúresti múddeli eldiń ishki isine aralaspaı, egemendigine nuqsan keltirmeı júrgizý qajet. Bizdiń (Ortalyq Azıada) yqpal etý aımaǵyn qurý nıetimiz joq. Biz bul aımaqqa yqpal etýge talaspaımyz. Biz paıda qýmaımyz. Barlyq áriptestik ózara tıimdi negizde, osy elderdiń múddelerin saqtaı otyryp jasalady. Biz osy aımaqqa qatysty beıbitshilik saıasatyn da osylaı júrgizetin bolamyz», - deıdi Hanhýeı Chjan.

Ortalyq Azıadaǵy qaýipsizdik, terorızmmen kúres máselelerin sóz ete otyryp Qytaı elshisiniń óz elin aqtaı sóıleýi tegin emes. Osy kúnge deıin jer reformasyna narazylyq sharalary barysynda Qytaı ekspansıasy, shyǵystan tóngen qaýip jaıy óte kóp aıtyldy. Jer shetelge beriledi degen bastama dereý qytaıǵa beriledi dep túsinildi jáne ol negizsiz de emes edi. El ishindegi saıası-qoǵamdyq ahýaldy muqıat qadaǵalap otyrǵan Qytaı tarapy osy rette resmı minberdi paıdalanyp aqtalyp qalýdy, qazaqstandyqtar arasyndaǵy úreıli kúdikti seıiltýge tyrysyp qalatyny túsinikti.

Jıyndy uıymdastyrýshy Qazaqstan strategıalyq zertteýler ınstıtýtynyń basshysy Erlan Qarın de Qytaı elshisiniń sózine dem berip, Qazaqstan halqynyń shyǵystaǵy kórshisinen qorqaýyena negiz joq degendeı sózder aıtypty.

«Uzaq ýaqyt boıy bizdiń elderimiz energetıka jáne resýrstar óndirý salasynda áriptestik ornatyp keldi. Qazir qytaılyq kásiporyndardy Qazaqstan aýmaǵyna kóshirý baǵdarlamasy aıasynda 51 jobany júzege asyrý josparlanýda. Bulardyń deni ekonomıkanyń óńdeýshi salalaryna qatysty», - degen E. Qarın Qytaıdan «kóshiriletin» kásiporyndardyń shyn máninde jańadan iske qosylatyn jobalar ekenin aıtady.

«Eki jaqty áriptestiktiń artýyna baılanysty qytaı bıznesiniń bizdiń respýblıka aýmaǵyna enýi ulǵaıýda. Biraq, onyń kólemi qaýiptenetindeı nemese qandaı da bir ekspansıa týraly aıtatyndaı deńgeıde emes», - deıdi Erlan Qarın.

Odan ári saıasattanýshy qazir Qazaqstanda 2016 jyldyń basynda Qytaıdyń qatysy bar 2500 kompanıanyń bolǵanyn, onyń 500-i qazaq-qytaı birikken kásiporyndary ekenin, jalpy shyǵys kórshimizdiń eldegi qyzmet etetin sheteldik kompanıalar ishinde besinshi oryn alatynyn aıtqan.

Qarınniń paıymdaýynsha, Qytaıǵa qatysty el arasyndaǵy kóńil-kúı kóp maǵlumat bilmegendikten qalyptasyp otyrǵan kórinedi.

«Ortalyq Azıa elderinde aımaqtanýdy damytýdyń mańyzy zor. Kóp sarapshylar Qytaıdyń Ortalyq Azıadaǵy róli týraly aıta kele onyń ekonomıkalyq pozısıasy jańa aktıvter tartý, energetıka salasynda iri jobalardy júzege asyrý nátıjesinde nyǵaıyp kele jatqanyn aıtady. Biz bul prosesti «Ortalyq Azıadaǵy eńbekti bólisý senarıi» dep atadyq. Munda Reseı qaýipsizdikti qamtamasyz etý boıynsha mindettemeler alsa, Qytaı qarjylyq donor jáne ınvestor rólinde kórinedi. Bul – aımaqtaǵy geosaıası trenterdi barynsha qarapaıym túsindirý», - depti E. Qarın.

Qazaqstannyń bas strategıalyq zertteýler ınstıtýty basshysynyń bul sózderi otan múddesi turǵysynan áldebir saıası maqsat kózdep aıtylǵan bolsa eshteńe emes. Al, eger bıliktiń jer reformasy, qytaılyq kompanıalardyń el ishine dendep enip, óz zańdaryn ornatýy syndy birqatar ózekti máseleler ózegin órtegen halyqqa kezekti «túsindirý» jumysynyń kórinisi bolsa, qaıtemiz?