2016  jyly jumyssyzdardyń sany eki esege artqan, qańtar aıyndaǵy statısıka málimetinshe aǵymdaǵy jyl jumyssyzdardyń sany 457,6 myń– 5,1% quraıdy. Jumyspen qamtý organdarynda jumyssyzdar retinde tirkelgender sany 2015 jylǵy qazannyń sońyna 62,2 myń adamdy quraǵan, ekonomıkalyq belsendi halyq sanyna shaqqanda  0,7%.  2016 jyly respýblıkalyq búdjetten jańa jumys oryndaryn ashý úshin   225 mlrd. teńge somasynda arnaıy rezerv qarastyrylǵan. Biraq, jumyssyzdar sany qazir kún sanap ósip jatyr.  

Bıyl ǵana magıstratýrany támamdaǵan Quralaı qos qyzyl dıplomy bar bola turyp, jumys taba almaı júrgenine  jarty jyldan asqanyn aıtady.

  – «Qaıda barsań Qorqyttyń kóri» – degen,  jumys izdep júrgen alty aı ishinde  moraldy turǵydan sharshap kettim. Qaı esikti qaqsam da orys jáne aǵylshyn tilderin suraıdy. Ol azdaı qalalyq propıskań kerek deıdi. Shynyn aıtsam, mektep pen Ýnıversıtetti qazaq tilinde oqyǵanym úshin qatty ókindim.  Barǵan jerde negizgi jumys tili – orys tili,  aǵylshyn tili qaı deńgeıde degen suraqty  estigen saıyn, ózimdi ózge bir memlekette júrgendeı sezindim. Túsinemisiz, qazaq tilin saýatty bilgeniń eshkimge de kerek emes. Qazaq tili qosymsha til deıdi. Men Shymkent jaqtyń týmasymyn. Men sıaqty orys tilin taza bilmeıtin qanshama qazaq bar?! Dıplomdy qolǵa endi alǵan menen jumys tájirbıeń kerek, bolmasa almaımyz deıdi. Meniń jas maman ekenime eshkim qarap jatqan joq. Ne joǵary jaqta aǵa-kókelerim joq. Qazir páter men jol-puldy shyǵarý úshin meıramhanada daıashy bolyp jumys istep júrmin. Ras aıtamyn, qazaq bolyp týǵanyma ókindim!» – deıdi jumys taba almaı ábden áýre sarsańǵa túsken Quralaı. 

Ekinshi jarty jyldyq ta jumyssyzdyq deńgeıi elimizde kúrt ósip ketti. Dollar baǵamy qymbattap,  azyq-túlik baǵasy sharyqtaǵan shaq ta dıplomy bar jumyssyz qazaq azamattary Altyn Orda bazary mańyndaǵy «Qara bazardy» jaǵalaýǵa májbúr bolyp júr.  Otbasyn baǵý úshin sonaý Qyzylordanyń Aralqumynan 4 balasyn tastap, Almatyǵa  kelgen Nurbolda alysta nan tabý, bala –shaǵanyń qamy dep júrgenin aıtady.

Nurbol Tórehanov:

- Elý memleket, elý memleket deıdi, elý memlekettiń bizge paıdasy joq. Qanshama halyq júr myna jerde qańǵyryp, bala-shaǵa dep. Ekspo degen bálesi ol shyqty. Men ǵana deısiń ba, áne anaý shal Leńgirden kelgen. Jasy 70-ke taıap qalsa da, osynda stroıkada isteıdi. Amal joq júrmiz bárimiz. Myna jerdi «Qul bazary» dep ataıdy. Ózi de quldan ne aıyrmashylyǵymyz qaldy.  Alǵabas jaqtan  adam basyna kúnine 500-700 teńgege kvartıra jaldap jatamyz. Baratyn jerde joq.

Jappaı jumyssyzdyq halyqty áleýmettik jaǵdaıynyń tómendigimen  qosa rýhanı da quldyratatyny sózsiz. Dıplommen jumys taba almaı júrgen jastardyń máselesin qalaı sheshý kerek,  bolmasa bunyń sońy nege ákelýi múmkin degen suraqqa zıaly qaýymnyń jaýaby bylaı boldy:

Ázimbaı Ǵalı, saıasattanýshy, tarıh ǵylymdarynyń doktory:

- Bul problema Qyrǵyzstandaǵy jaǵdaıǵa alyp kelýi múmkin. Basqa bir jaǵdaıda Qazaqstan reforma jasady. Qazaqstannyń munaıynyń rentta aqshasy bar, sol aqshany jeńil ıpotekaǵa berýge jumsaý kerek.  Sonan keıin syrttan eńbek qolyn ishke kirgizbeý kerek. Óıtkeni zań boıynsha eń aldymen biz óz azamattarymyzǵa jumys taýyp berýimiz kerek.   Buryn tájik jumys istemeıtin,qazir jol salyp jatyr. Kerek emes! Aldymen ózimizdi qamtamasyz etýimiz kerek.  Erteń bizge revolıýsıa nemese basqa da bir tynyshsyzdyq kerek emes.   Bizdiń elde «Lobbılar» kóp. Bizdiń shendilerge de  shet eldik jumysshylardy jaldaǵan tıimdirek. Olardy eki júz dollarǵa jumys istetip, kózin alartsa boldy artynan biraq tebedi.

Osy oraıda áleýmettaný men saıasattaný ortalyǵynyń mamandary ózin –ózi  jumyspen qamtıtyn halyqtyń birazy qazynaǵa salyq tólemeıdi. memleket báribir zeınetaqy beredi degen oımen  salyq tóleıtin bylaıǵy jurtty aqymaq sanaıtyndaryn aıtady.

Gúlmıra İleýova, «Strategıa» áleýmettik jáne saıası zertteý ortalyǵynyń dırektory:  

- Ózindik jumys isteıtinder tek ózderine ǵana jumys jasaıdy.  Kıim-keshek pen tamaqqa, basqa da turmystyq  zattardy erkin ala alady. 01,52,49 Sońǵy jıyrma jylda bul toptyń ózindik bir dástúri de qalyptasyp qalǵan.  Áleýmettik mektep , balabaqsha, aýrýhana syndy uıymdardy salyq quıýshylarmen birdeı-aq paıdalanady. Baıqus qazaq, kólik turaqshy bolyp jumys isteıdi dep tańqalyp jatady. Ol Almatyǵa keldi, bir jerde turady jáne belgili bir jalaqy alady. Demek, ol adamdy óz jumysy qanaǵattandyrady.

2016 jáne 2017 jyldary álemde jumyssyzdyq óse túsedi. "Naryǵy endi qalyptasyp kele jatqanda, shıkizattyq taýarlardyń, atap aıtqanda energıa tasýshylardyń baǵasynyń kúrt tómendep, ekonomıkalyq ósimniń anaǵurlym baıaýlaýy eńbek salasyna óte kúshti áser etýde", - dep málimdedi Halyqaralyq eńbek uıymynyń Bas dırektory Gaı Raıder (GuyRyder). Kezekti demalystan kelgen bılik osy  máselege qatysty naqty  bir sheshim shyǵarar dep senemiz.