Jańa jyl merekesi kelse halyq dúkenderge júgiredi. Sebetin toltyryp azyq-túlik alady. Syńǵyrlatyp úıine qaraı bótelke súıreıtini de az emes. Byltyrǵy 2015 jyldyń aıaǵynda jańa jyldyq Aqqaınar satylymy álemde 4,7 mlrd. evrony quraǵan. Bul ótken jyldardaǵydan 4,4 paıyz artyq bolypty.
Jańa jyl qarsańynda elimizdegi ishimdikti tutynýshy adamdardyń sany, maskúnemdilik dertiniń ótken jyldarmen salystyrǵandaǵy kórsetkishi jáne alkogóldy ónimderdiń satylymyna «Qamshy» portaly sholý jasap kórdi.
Ár ekinshi adamnyń ishkilikke salynǵan kórshisi, týysy, tanysy bolýy múmkin. Bizdiń elimizde spırttik sýsyndardyń satylymyna jáne qoǵamdyq oryndarda ishimdik ishýge shekteý qoıylýynyń sebebi bar. Demek, másele de joq emes. BAQ-ta jaqynda ǵana elimizdegi eń kóp ishimdik ishetin qalany jarıalady. Ol – Pavlodar eken. Jergilikti aıyqtyrǵysh mekemelerine táýligine 50 adamǵa deıin jetkiziledi. Bul – respýblıka boıynsha eń úlken kórsetkish.
Ulybrıtanıalyq IWSR (halyqaralyq sharap pen spırttik ishimdikter naryǵyn zertteý uıymy – red.) uıymynyń saraptamasy boıynsha araq ishý jóninen Qazaqstan besinshi orynǵa shyqqan. Sol ýaqyttyń resmı málimeti boıynsha Qazaqstanda 200 myńnan astam adam maskúnemdilikke shaldyqqan. Bul – 2013 jyldyń deregi.
Qazaqstanda 2015 jyldyń qańtary men mamyry aralyǵynda 11 mıllıon 793,2 myń lıtr araq óndirilgen. Statısıka agenttiginiń málimeti boıynsha, osy ýaqyt aralǵynda 185 mıllıon 354,7 myń lıtr syra óndiripti. Resmı derek boıynsha respýblıkamyzda maskúnemdik dertimen 300 myńnan astam adam esepte turǵanyn aıtady.
Al, 2015 jylǵy málimetke súıensek, QR-nyń 17 iri qalasynda ishimdikti úı jaǵdaıynda jylyna 17,7 mln. lıtr qoldanady. Al, Qazaqstan boıynsha jylyna 44,2 mln. lıtr qoldanylady. Úıde emes, syrtta, demalys oryndarynda qoldanylǵan ishimdiktiń mólsheri 80 mln. lıtr bolady eken. Jan basyna shaqqanda 4,7 lıtr ishimdik. Bul syranyń qoldanysyn eseptemegendegi kórsetkish.
Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymynyń málimetinshe, árbir tórtinshi qazaqstandyq jylyna 11 lıtr ishimdik ishedi.
Quqyqtyq statısıka jáne arnaıy esepke alý jónindegi komıtetiniń esepteri boıynsha ishimdiktiń saldarynan bolatyn jol apattarynyń sany da artpasa, kemıtin emes. Jylyna 6219 kólik apatynyń 200-i mas kúıinde kólik aıdaǵan júrgizýshiniń kinásinen bolady eken.
Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymy jan basyna shaqqanda 8 lıtrden kóp alkogól ónimin tutynatyn elderdiń ulttyq genofondy degradasıaǵa ushyraıdy degen aqparat taratqan. Qazaqstannyń statısıka agenttiginiń málimeti boıynsha, araqtan bólek, el turǵyndary jan basyna shaqqanda jylyna 31 lıtr syra ishedi. Bul da álemdegi joǵary kórsetkishterdiń biri.
Al, 2014 jyldyń kókteminde QR Premer- Mınıstriniń orynbasary - Qarjy mınıstri Baqyt Sultanov: «Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymynyń júrgizgen zertteýlerine sáıkes spırt ishimdikterin tutyný deńgeıi jónindegi reıtıńte Qazaqstan 188 eldiń arasynda 34 oryndy ıelenip otyr. Elimizdiń árbir azamaty jylyna orta eseppen shamamen 5,5 lıtr taza etıl spırtin nemese 11 lıtr araq tutynady eken. Nátıjesinde Qazaqstan Ortalyq Azıa óńirindegi araqty eń kóp ishetin el retinde tanylyp otyr», - dep málimdeme jasady.
Sankt-Peterbýrgtegi medısına ǵylymdarynyń doktory Vladımır Leonıdovıch Kozlovskııı sózinde: «İshimdik ishý jaǵynan Qazaqstan men Reseıdiń kórsetkishi birdeı» depti. 130 mıllıon halqy bar Reseı men 17 mıllıon halqy bar Qazaqstan araq pen esirtki tutyný jaǵynan teńesýi qanshalyqty qaýipti ekenin oılaı berińiz!» – depti. Álemdegi eń áıgili alkogól ónimi araq bolsa, ony kóp ishetin – burynǵy komýnıstik elderdiń turǵyndary. Keńes dáýirindegideı adamdardy ishimdik qoıyp syılaý degen túsinik birte-birte joıylyp keledi.
Al, 2015 jyly qazan aıynda qazaqstandyqtar alkogól ónimderin kúndiz saǵat 12-den keshki 21-ge deıin ǵana satyp ala alatyn zań qabyldaǵan. Alaıda bir qýantarlyǵy, bul kórsetkish ótken jyldarmen salystyrǵanda áldeqaıda jaqsarǵan. «QalAlko» qaýymdastyǵynyń prezıdenti Ámirjan Qalıev bergen suhbatynda: «Sońǵy bes jylda alkogóldy ónimderge suranys 52-den 13-ke deıin tómendegen. İshimdik saýdasy jyl saıyn 5%-ǵa tómendep keledi» degen bolatyn. Elimizdiń ishimdik ishýge shekteý qoıyp, jarnamasyn da dáripteýdi qolǵa alýy – adamdardyń da ishimdikti az ishýine áser etti. Taǵy bir sebebi, kóp jastar ıslam dinine bet buryp keledi. Bul, árıne, kóz qýantarlyq jaǵdaı. İshimdik tutynýshy adamdardyń sanyn azaıtpaı elimizdiń damýy, órkendeýi múmkin emes.
Maral Shaıhy
