Qazaqstan úshin eń bir ózekti másele at tóbelindeı qazaqtyń úshten birin quraıtyn sheteldegi qazaqtyń elge oralýy men ornalasýy. Osy rette kóldeneńdep shyǵatyn basty problema qandastarymyzdyń qujattyq qıynshylyqtary. Olar ádette elge kelip, turǵylyqty tirkeýge otyrý men azamattyq alý úshin jyldar sabyltyp jatady. Alaıda bul olar kóretin qujattyq sarsańnyń soǵy ǵana. Sebebi olar turatyn basqa elder qandastarymyzdyń pasport jasatýy men vıza alýy úshin myń bir mashaqat qaǵaz ótkelder tosyp qoıǵan. Osyndaı máselelerdiń birin kóterip, «Azattyq radıosy» kóldeı maqala jazdy. Bizdiń túsingenimiz eki mıllıonǵa taıaý qazaq qonys tepken Qytaı qazaqtaryna elge kelý úshin ruqsatnama beretin Úrimjidegi qazaq elshiliginde bar-joǵy úsh-aq adam tek tórt-aq kún kisi qabyldaıdy eken. Ondaǵy uzyn sonar kisi kezek pen jemqorlyq máselesi buǵan deıin de jazylǵan, aıtylǵan, biraq toqtaý túsetin, másele oń sátimen sheshiletin mezet jetken joq pa? Úrimjidegi elshilik etnıkalyq qazaqtarǵa barynsha jeńildetip vıza berýi durys bolsa kerek-ti. Nazarlaryńyzǵa Azattyq jazǵan maqalany usynamyz:
*** *** ***
Úrimjide vıza alý qıyndyǵy taǵy aıtyla bastady
Úrimji qalasynda turatyn Aqytbek esimdi etnıkalyq qazaq – on shaqty jyl boıy Qytaıdaǵy Qazaqstannyń dıplomatıalyq ókildiginen vıza alý mashaqatyn kórip júrgenin aıtyp shaǵymdanýshylardyń biri. Ol bıyl ózi tarıhı otanym dep sanaıtyn elge barýǵa erterek qamdanyp, Úrimjidegi Qazaqstannyń tólqujat-vızalyq qyzmetine birneshe aı buryn vıza alýǵa ótinish bergen.
Aqytbek sıaqty saparǵa jaz aıyndaǵy demalys kezinde shyǵatyndar kóp. Olardyń kópshiligi – jaz shyǵa qoly bosaıtyn malshy-dıqandar men muǵalimder. Vıza alýshylardyń aıtýynsha, mamyr aıynan bastap Qazaqstanǵa barýshylar sany birden ósip ketedi de, vıza alý kezinde uzaq-sonar kezek paıda bolady.
«Úrimjidegi Qazaqstannyń tólqujat-vızalyq qyzmetinde bar-joǵy eki-úsh adam ǵana jumys isteıdi. Jazda barsań da, qysta barsań da sol eki-úsh adam otyrady. Iaǵnı jumys isteý júıesi durys qurylmaǵan. Al aldyn-ala qamdanýdy bilmeıtin jergilikti etnıkalyq qazaqtar vıza alý kezinde deldaldarǵa urynady» deıdi Aqytbek.
«DAT AITSAQ, «SHYQ» DEIDİ»
Azattyq tilshisine ózin Ońal dep tanystyrǵan Úrimji qalasynyń taǵy bir turǵyny ásirese, alys aımaqtardan kelgender úshin «vıza alýdyń qasiret ekenin» aıtty.
«Meniń týystarym Altaı aımaǵynda turady. Úrimji men Altaıdyń arasy 600 shaqyrym. Keıde sonshalyqty alys jerden kelip aptalap jatyp qalady. Buǵan qosa osy vıza berý mekemesinde isteıtin qyzmetkerlerdiń adammen qarym-qatynasy, sóılesý mádenıeti óte tómen. Keıde datyńdy aıtsań «shyq» deıdi, bolmasa qaraýyl shaqyrady. Qazaqstanda týysymyz, tamyr-tanysymyz turady. Keıde toı-tomalaqqa, keıde ólim-jitimge barýǵa týra keledi. Biraq bizde eń jyldam berilgen vızanyń ózine bir aıda áreń qolyń jetedi» deıdi Ońal.
Qazaqstan vızasyna ótinish tapsyrýshy úrimjilikter tólqujat-vızalyq qyzmet bólimshesin Altaı men Qulja qalalarynan da ashyp qoısa dep suraıdy. Úrimji - Qytaıdyń batysyndaǵy Shyńjań-Uıǵyr avtonomıalyq aýdanynyń ortalyǵy. Etnıkalyq qazaqtardyń kópshiligi osy aýdanǵa kiretin Qaramaı qalasynda jáne İle-Qazaq avtonomıalyq oblysynda (Qulja jáne Altaı qalalary) turady.
«SHESHİMİN TAPQANSHA QARASTYRYLA BEREDİ»
Azattyq tilshisi Úrimji qalasyndaǵy Qazaqstannyń tólqujat-vızalyq qyzmetine qońyraý shalǵan edi. Aty-jónin aıtpaǵan dıplomat: «Ótinish bergen soń 15 kúnniń ishinde vıza daıyn bolady. Ótinish bergen azamat óziniń meken-jaıyn qaldyrady. Biz vızany poshta arqyly tıisti meken-jaıǵa jiberemiz» dep jaýap berdi.
Al Qazaqstan syrtqy ister mınıstri baspasóz qyzmetiniń ókili Nurjan Aıtmahanov vıza alý kezindegi qıyndyqtardy sheshý úshin «tıisti sharalar atqarylyp jatqanyn» aıtady.
«Jalpy mundaı máseleler (vıza alý qıyndyǵy – red.) bar. Jaz aılarynda tek Qytaıdaǵy qazaqtar emes, qazaqstandyq azamattar da sondaı qıynshylyqtarǵa tap bolady. Bul másele boıynsha, bir emes, birneshe kezdesý ótkizildi, áli de ótkiziledi. Sheshimin tapqansha qarastyrylady. Ótken jyldyń nátıjesi boıynsha Úrimjidegi Qazaqstan azamattaryn qabyldaý kúni arttyryldy. Buryn úsh kún qabyldaıtyn bolsa, endi tórt kún qabyldaıtyn bolady. Sosyn qyzmetkerler sany bir kisige kóbeıtildi. Buryn eki tereze jumys istep kelse, endi úsh tereze arqyly azamattarǵa qyzmet kórsetiledi» dedi Nurjan Aıtmahanov.
Azattyq tilshisiniń «Altaı men Qulja qalasynan «tólqujat-vızalyq mekeme ashý týraly másele buǵan deıin syrtqy ister mınıstrliginde qarastyryldy ma?» degen saýalyna baspasóz qyzmetiniń ókili «anyq jaýap bere almaıtynyn» aıtty.
Úrimjidegi Qazaqstannyń tólqujat-vıza qyzmeti buǵan deıin de daýǵa ilingen. 2011 jyly Azattyq qytaılyq qazaqtardyń vıza alý qıyndyǵy týraly, myńdaǵan adamnyń bir ýaqytta aptalap kezek kútýge májbúr bolǵany jaıynda jazǵan edi. Shyńjań qazaqtary vıza rásimdeý kezinde sybaılas jemqorlyq pen retsizdikke kýá bolǵandaryn aıtqan. Kóp uzamaı bul máselege qazaqstandyq BAQ ta nazar aýdaryp, keıin syrtqy ister mınıstrligi jemqorlyq týraly shaǵymdardy joqqa shyǵarsa da, Úrimjige qosymsha bir dıplomat jibergen bolatyn.
azattyq.org
