Asa qurmetti keń-baıtaq qazaq halqyma,
elim degen el azamattaryna,
el basqaryp otyrǵan azamattarǵa
USYNYS
Qazaqtyń jeri — bizge ata-babamyzdan qalǵan mura. Ony bóten elge eshqashan túbegeıli satýǵa nemese jalǵa satýǵa bolmaıdy. Tarıhqa úńileıikshi… Reseı kezinde Aláskany AQSH-qa 100 jylǵa jalǵa satqan bolatyn, ol jerden Reseı túpkilikti aıyryldy. Osy oqıǵany dúnıe júzi biledi. Sondaı-aq Kúrdistan memleketi kezinde jerin kepildikke qoıyp qaryzǵa aqsha alǵan bolatyn. Nátıjesinde qaryzyn qaıtara almaýy sebepti 3 el – Ulybrıtanıa, Fransıa jáne Túrkıa onyń jerin bólip alyp, Kúrdistan eli memleket retinde tarıhtan joıyldy. Sonymen qatar, Palestına memleketi kezinde jer satýdy parlamentke shyǵaryp, jerdi sheteldikterge satý jaıly zań qabyldaǵan bolatyn. Sol zańnyń negizinde olardyń jeriniń bir úlken bóligin evreıler satyp alyp, sol jerge qazirgi Izraıl memleketin qurdy. Demek, qandaı da memleket jerin satsa nemese uzaq jylǵa bóten elge jalǵa berse, onda ol jerden mindetti túrde aıyrylady.
Esterińizge sala keteıin, táýelsizdik alǵan jyldan bastap bizdiń elimiz Qytaı memleketine «ózara daýly» jerlerdi, máselen 1994 jyly Almaty oblysynyń 946 sharshy kılometr, sosyn 1997 jyly 530 sharshy kılometr (jalpy 174 600 gektar, nemese 5 Almaty qalasynyń orny) jerin berdi. 2002 jyly Ózbekstan memleketine 1700 gektar jerin berdi. Bul jerler bizge endi eshqashan qaıtpaıdy. Ókimet sózine sensek, búgingi tańda Qazaqstan memleketiniń kórshi memlekettermen daýly jeri joq. Endi qalǵan jerimizdi kózimizdiń qarashyǵyndaı saqtaýymyz kerek.
Qytaıǵa aýyl sharýashylyq qajettiligine qatysty 1 mln gektar jer ber máselesi 2009 jyldan beri sóz bolyp keledi. Qazir Qytaıǵa berýge daıyndaǵan jerdiń kólemi 1 mln 700 myń gektarǵa ósti. Kezinde kórshimiz Reseı de Qıyr Shyǵysynan Qytaıǵa úlken jer bólýge sheshim qabyldaǵan edi. Olar aldymen kishkentaı jer bólip kórdi. Nátıjesinde qytaı sharýalarynyń jerdi neshe túrli ruqsat etilmegen pestısıdtermen ósirgen ónimderimen halqy ýlandy, jeri isten shyǵyp, ekologıalyq zardap shekkeni anyqtaldy. Reseı bul jobadan bas tartty. Qytaıǵa eshqashan egin egip, sharýashylyq jasaýǵa jer berýge bolmaıtyndyǵyna kózi jetti. Eger de biz Qytaǵa jer bersek, úlken ekonomıkalyq shyǵynǵa, ekologıalyq apatqa tap bolatynymyz sózsiz. Táýelsizdigimizden aıyrylyp qalý qaýpi tur.
Qazirgi kezdegi memleketimizdiń satýǵa nemese jalǵa satýǵa bólip otyrǵan 1 700 000 gektar jerin (52 Almaty qalasynyń orny) halqymyzdyń paıdasyna sheshý týraly meniń usynysym:
Jerdi bóten elge satýǵa da, jalǵa satýǵa da bolmaıdy. Ol – úlken keshirilmes qatelik ári elimizdiń taǵdyry úshin orny tolmas ókinish. Eger de ol jer Qytaıǵa et ónimderi men kókónis ónimderin óndirýge berilse, onda ólgen jerimiz osy. Odan da ol jerdi basqa bireýlerge satqansha táýelsizdigimizdi saqtap qalýǵa qajetti iske aınaldyraıyq:
Biz elimizdiń ekonomıkasyn kótergimiz kelse, bóten eldiń kúshine emes, óz elimizdiń múmkindikterin paıdalanaıyq. Eger jemis-jıdek, kókóniske qatysty aýyl sharýashylyǵyn kótergimiz kelse, Ózbekstan qazaqtaryn shaqyrsaq bolady. Sondaı-aq, túrli óndiris pen ónerkásip, egin sharýashylyǵyn kótergimiz kelse, onda Reseı, Ózbekstan, Túrkmenstan jáne Túrkıa qazaqtaryn shaqyraıyq. Ol elderde qazaqtardyń kásipqoı mamandary jetkilikti.
Eger mal sharýashylyǵan kótergimiz kelse, onda ata-baba kásibinen ajyramaǵan Qytaı qazaqtary men Mońǵolıa qazaqtaryn shaqyraıyq. Osylaısha, bizdiń memleketimizge asa qajetti birneshe máseleni sheship alýǵa bolady. Birinshiden, óz otandastarymyz ata jurtyna qaıta oralady. Ekinshiden, óz ekonomıkamyzdy óz qolymyzben kóteremiz. Úshinshiden, óz jerimiz ózimizde qalyp, ata-babamyzdyń ejelgi kásibi mal sharýashylyǵyn qaıta jańǵyrta alamyz. Sóıtip, tamaq ónerkásibi ózgeniń emes, óz qolymyzda bolǵany jón.
Jumyla kótergen júk jeńil demekshi, osy ispen kezinde Astanamyzdy Saryarqanyń tórine ornatqan uly is sıaqty halqymyzdy bir serpiltip, ulttyq sanasyn ósiretin, demografıasyn tolyqtyratyn osyndaı mańyzy asa zor ekinshi bir iske jumyldyrýǵa bolady.
Qanat Nurseıittiń Facebook paraqshasynan alyndy.
