Kúndegideı taǵy da bir qońyraý shalyndy...
Qarasam naǵashy aǵam eken, bul kisi qońyraý shalsa mańyzdy bir iske baılanysty habarlasatyn. Sebebi, ol kisi ımamdyq is atqaratyn. Telefondy alyp sóılese bastadyq, sodan ol menen qala syrtyndaǵy bir aýylǵa baryp qaıtýdy ótindi. Ýaqyt belgilestik, mine endi soǵan shyǵyp naǵashymdy alýǵa bara jatyrmyn.
Kezdeskende mán-jaıdy surasam, qala syrtyndaǵy bir aýylda qart ájeı dúnıeden ozǵan eken. Jol boıy adam ómiri qamshynyń sabyndaı qanshalyqty qysqa da mańyzdylyǵy týraly áńgime qylyp kelemiz. Mine, dittegen jerimizge de kelip jettik.
Qaraly úıge kirip keldik, qystyń qaqaǵan aıazdy kúnderiniń biri bolatyn. Aýladaǵy qardy týystary kúresip, qalǵandary janaza máselesine baılanysty abdyrap júrgenderi bilinip tur. Úı ishinde qazaly bolǵan kisiniń áıel týystary qaz-qatar tizilip otyr eken. Tór bólmede er kisiler jınalyp, sońǵy saparǵa shyǵaryp salatyn apalarynyń máselesin talqylap jatqan syńaıly. Solardyń ortalaryna kelip qosyldyq. Naǵashym qaıtqan kisiniń týystaryna suraqtar qoıyp surastyryp jatty. Sálden soń araǵa alys-jaqynnan jınalǵan týystaryna daıyndalǵan as ta kelip jetti. Tamaq barysynda erteńgi kúnniń josparyn talqylap, janazanyń tártibi men reti týraly naǵashym túsindirip otyr. Men jaı ǵana moldany alyp kelgen adam bolmaı, paıdaly iske aralastyrýyn surandym. Sonda naǵashym "Sen aýyl ımamymen kebin daıyndaýǵa kómektes",- dep meni qosyp jiberdi.
Aýyl ımamy ekeýmiz ǵımaraty eski bir meshittiń ishine keldik. Dalanyń sýyǵynan tońǵanym sondaı "meshittiń ishi jyly bolsa eken" degen oı alǵa tartyp tur. İshke kirsek, meshit ishi baǵanaǵy úıden de jyly bolyp shyqty. Álgi úıdiń adamdary berip jibergen aq matany kólikten alyp túsip, ishtegi úlken bólmede kıim pishe bastadyq. Buǵan deıin qansha estisek te alǵash kózimmen kórip turǵanym osy. Ózime de qyzyq boldy, sońǵy saparǵa adamnyń kıip ketetin kıimi qalaı jasalady eken degen másele óz sheshimin tabatyndaı bolyp kórindi. Osy sátti paıdalanyp "úırenip alatyn boldym" dep turmyn. Aýyl ımamy maǵan "tek aıtqan jerden ustap tursań boldy, qalǵanyn ózim jasaımyn" dedi. Ár matany jyrtqan saıyn suraqtardy jaýdyryp jatyrmyn:
- Mynaý ne?
- Bul - ish kıimi.
-Al, myna jasap jatqanymyz she?
- Syrt kıimi.
Matalardy bir-biriniń ústine qoıyp jerge jaıyp jatyrmyz. Ólgen adamǵa daıyndap jatqan kıimdi álgi molda ara-arasynda óz ústine ólshep qoıady. Bul da men úshin qyzyq bolyp tur. Mine, osylaısha biraz matany jyrtyp daıyndadyq. Osy sátte molda basyna bir matany alyp ólshep jatyr eken. Men odan:
- Al, bul ne? - dep suradym.
- Bul - áıeldiń kishi oramaly, - dedi. Sonan soń dál sondaı etip ekinshi matany ólshep jatyr, biraq buny aldyńǵysy sıaqty kishi emes, úlkendeý etip jyrtty da qaıtadan basyna salyp kórdi. Men tańyrqaǵan kúımen:
- Bul she? - dep suraımyn.
- Bul úlken oramaly, - dedi.
Buryn-sońdy eki oramal kıgendi tek namaz oqıtyn áıelderden kórgen bolatynmyn. Taǵy da moldaǵa qarap:
- Sonda bul hıdjab sıaqty bolady ma? Nege eki oramal? – dep edim.
- Iá, qaıtqan áıel adamnyń kıiminde osylaı bolýy kerek, - degen jaýap alǵanda. - Mássaǵan, sonda áıel ómir boıy oramal taqpasa da, ólgennen soń báribir taǵady eken ǵoı, ıá? ... – dep uzaq oıǵa kirip kettim. Aýyl moldasy meniń túrime qarap, qysyńqy kózin jymıtyp sál ǵana jymyńdap kúldi de, basyn eki ret tómen ızedi.
Osy sátte Alla meniń kózimdi taǵy bir aqıqatqa jetkizgendeı boldy. Oı, qudireti sheksiz Alla! Sodan beri osy bir maqalany jazǵanǵa deıin meni bir oı mazalap tynyshtyq bermedi. Búgingi kúni qoǵamda qyzý talqyǵa salynyp, osy bir qyz balasynyń basyna japqan oramalǵa ashyq qarsy bolyp júrgender oramal áıeldiń eki ómirlik kıimi ekenin biledi me eken?
Qarasam naǵashy aǵam eken, bul kisi qońyraý shalsa mańyzdy bir iske baılanysty habarlasatyn. Sebebi, ol kisi ımamdyq is atqaratyn. Telefondy alyp sóılese bastadyq, sodan ol menen qala syrtyndaǵy bir aýylǵa baryp qaıtýdy ótindi. Ýaqyt belgilestik, mine endi soǵan shyǵyp naǵashymdy alýǵa bara jatyrmyn.
Kezdeskende mán-jaıdy surasam, qala syrtyndaǵy bir aýylda qart ájeı dúnıeden ozǵan eken. Jol boıy adam ómiri qamshynyń sabyndaı qanshalyqty qysqa da mańyzdylyǵy týraly áńgime qylyp kelemiz. Mine, dittegen jerimizge de kelip jettik.
Qaraly úıge kirip keldik, qystyń qaqaǵan aıazdy kúnderiniń biri bolatyn. Aýladaǵy qardy týystary kúresip, qalǵandary janaza máselesine baılanysty abdyrap júrgenderi bilinip tur. Úı ishinde qazaly bolǵan kisiniń áıel týystary qaz-qatar tizilip otyr eken. Tór bólmede er kisiler jınalyp, sońǵy saparǵa shyǵaryp salatyn apalarynyń máselesin talqylap jatqan syńaıly. Solardyń ortalaryna kelip qosyldyq. Naǵashym qaıtqan kisiniń týystaryna suraqtar qoıyp surastyryp jatty. Sálden soń araǵa alys-jaqynnan jınalǵan týystaryna daıyndalǵan as ta kelip jetti. Tamaq barysynda erteńgi kúnniń josparyn talqylap, janazanyń tártibi men reti týraly naǵashym túsindirip otyr. Men jaı ǵana moldany alyp kelgen adam bolmaı, paıdaly iske aralastyrýyn surandym. Sonda naǵashym "Sen aýyl ımamymen kebin daıyndaýǵa kómektes",- dep meni qosyp jiberdi.
Aýyl ımamy ekeýmiz ǵımaraty eski bir meshittiń ishine keldik. Dalanyń sýyǵynan tońǵanym sondaı "meshittiń ishi jyly bolsa eken" degen oı alǵa tartyp tur. İshke kirsek, meshit ishi baǵanaǵy úıden de jyly bolyp shyqty. Álgi úıdiń adamdary berip jibergen aq matany kólikten alyp túsip, ishtegi úlken bólmede kıim pishe bastadyq. Buǵan deıin qansha estisek te alǵash kózimmen kórip turǵanym osy. Ózime de qyzyq boldy, sońǵy saparǵa adamnyń kıip ketetin kıimi qalaı jasalady eken degen másele óz sheshimin tabatyndaı bolyp kórindi. Osy sátti paıdalanyp "úırenip alatyn boldym" dep turmyn. Aýyl ımamy maǵan "tek aıtqan jerden ustap tursań boldy, qalǵanyn ózim jasaımyn" dedi. Ár matany jyrtqan saıyn suraqtardy jaýdyryp jatyrmyn:
- Mynaý ne?
- Bul - ish kıimi.
-Al, myna jasap jatqanymyz she?
- Syrt kıimi.
Matalardy bir-biriniń ústine qoıyp jerge jaıyp jatyrmyz. Ólgen adamǵa daıyndap jatqan kıimdi álgi molda ara-arasynda óz ústine ólshep qoıady. Bul da men úshin qyzyq bolyp tur. Mine, osylaısha biraz matany jyrtyp daıyndadyq. Osy sátte molda basyna bir matany alyp ólshep jatyr eken. Men odan:
- Al, bul ne? - dep suradym.
- Bul - áıeldiń kishi oramaly, - dedi. Sonan soń dál sondaı etip ekinshi matany ólshep jatyr, biraq buny aldyńǵysy sıaqty kishi emes, úlkendeý etip jyrtty da qaıtadan basyna salyp kórdi. Men tańyrqaǵan kúımen:
- Bul she? - dep suraımyn.
- Bul úlken oramaly, - dedi.
Buryn-sońdy eki oramal kıgendi tek namaz oqıtyn áıelderden kórgen bolatynmyn. Taǵy da moldaǵa qarap:
- Sonda bul hıdjab sıaqty bolady ma? Nege eki oramal? – dep edim.
- Iá, qaıtqan áıel adamnyń kıiminde osylaı bolýy kerek, - degen jaýap alǵanda. - Mássaǵan, sonda áıel ómir boıy oramal taqpasa da, ólgennen soń báribir taǵady eken ǵoı, ıá? ... – dep uzaq oıǵa kirip kettim. Aýyl moldasy meniń túrime qarap, qysyńqy kózin jymıtyp sál ǵana jymyńdap kúldi de, basyn eki ret tómen ızedi.
Osy sátte Alla meniń kózimdi taǵy bir aqıqatqa jetkizgendeı boldy. Oı, qudireti sheksiz Alla! Sodan beri osy bir maqalany jazǵanǵa deıin meni bir oı mazalap tynyshtyq bermedi. Búgingi kúni qoǵamda qyzý talqyǵa salynyp, osy bir qyz balasynyń basyna japqan oramalǵa ashyq qarsy bolyp júrgender oramal áıeldiń eki ómirlik kıimi ekenin biledi me eken?
Jandos Qonyspaev (bolǵan oqıǵa jelisimen)
Daıyndaǵan: Ásel Óteshova