«Ýáde – qudaı sózi» degendi ustanatyn halyqpyz. Sóz bergen adam salmaǵy zil batpan jaýapkershilik júgin arqalaıdy. Bergen ýádesin oryndasa, azamattyǵy aıshyqtalyp, bedeli artyp, sózi men isiniń qabysatyndyǵyn aıǵaqtary sózsiz. Buny aıtýymyzdyń ózindik sebebi bar. Synaptaı syrǵyǵan ýaqyt kezinde berilgen ýádeniń suralar kúni jaqyndap qalǵanyn eske salyp tur.
Alǵashqy sóz QR Ulttyq bank tóraǵasy Danıar Aqyshevtiń ýádesi týraly bolmaq. Osydan bir jyl buryn, jazdyń alǵashqy kúni Parlamenttiń kezekti otyrysynan keıin jýrnalıserdiń saýalyna jaýap berý sátinde Bas bankırge «bizdiń qazaqsha suraqtarǵa qashan qazaqsha jaýap beresiz?» degen suraq qoıylǵan bolatyn. Sonda Ulttyq bank tóraǵasy saýaldyń óte durystyǵyn aıta kele «kelesi jyly» degeni esimizde. Kúntizbege qarasaq, kún men tún almasyp, aılar jyljyp, sol «kelesi jyl» da taıap qalypty. Endi sózdiń qanshalyqty iske ulasqanyn kóretin kez jetti.
D.Aqyshevtyń kópshilik aldynda sóılegen sózine nazar aýdarsaq, Ulttyq bankke tóraǵa bolǵan bir jarym jyl ishinde birneshe ýáde bergendigin kóremiz. Ol ulttyq bank jumysyn ashyq etý, 2016 jyly ınflásıa deńgeıin 6-8 paıyz deńgeıinde ustaý jáne ulttyq valútany turaqtandyrý týraly bolǵan-dy.
Ashyqtyq máselesinde birshama alǵa jyljý baıqaldy. Oǵan teńgeniń qunsyzdanýyna áser etýi múmkin faktorlardyń aıtylýyn, teńge baǵamyn bir qalypta ustaýǵa jumsalǵan ıntervensıa kóleminiń jarıalanýyn jáne oqys devalvasıanyń oryn almaıtynyn málimdeýin jatqyzýǵa bolady. QR Ulttyq ekonomıka mınıstrligi keltirgen derek boıynsha 2016 jyly ınflásıa deńgeıi 8,5 paıyz shamasynda bolypty. Álbette, tómen emes. Alaıda boljanǵan deńgeıge shamalas. Bul da jas ta bolsa bas bankırdiń aıtqan sózinde turýǵa talpynysyn kórsetedi. Bul oıymyzdy sońǵy kezdegi ulttyq valúta baǵamyndaǵy turaqtylyq bekite túskendeı. Sondyqtan bir jylda qazaqsha erkin suqbat berýdi ýáde etken D.Aqyshevtyń sózinde turatynyna úmitpen qaraımyz. Dúıim jurttyń aldynda uıatqa qalýdy kim de bolsa, qalamasy anyq. Ony bas bankırdiń jaqsy túsinetini aıqyn.
El tarıhyna úńilsek, shendiler tarapynan qandaı ýádeler berilmedi deseńizshi. Alaıda búgingi áńgimege tek qazaq tilin úırenýge qatysty berilgen ýádelerdi ǵana arqaý etýdi jón kórdik. Sondaı sertterdiń birin ústimizdegi jyldyń qańtar aıynda Ulttyq ekonomıka mınıstri Tımýr Súleımenov bergen bolatyn. Óziniń ana tilin umytýyn sońǵy bes jylda Reseı astanasy Máskeýde qyzmet etkenimen baılanystyrǵan ol jarty jylda memlekettik tildi meńgeretinin aıtty. Osy oraıda ómir boıy Qazaqstanda tursa da ana tilderin umyta qoımaǵan dıaspora ókilderine qaıran qalasyń. Qosh, bastysy mınıstr ýáde berdi. Endi nátıjesin kútelik.
Osy joldardy jazý kezinde aqparat quraldarynda Ádilet mınıstri Marat Beketaevtyń qazaq tilin tolyqtaı meńgerýge bir jyl suraǵany týraly habar tarady. Sóıtsek, bul ýáde de qazaq tilinde jaýap berýdi talap etken tilshilerge berilipti. Óz ımıjin oılaǵan mınıstrdiń jyl ótkende ýádesinde turaryna senelik.
Alaıda másele basqada. Qashanǵa deıin osylaı ár shendini túrtpektep, «qazaqshańyz qalaı?» dep suramaqpyz. Qazaq tili memlekettik til ekeni, onyń zańda taıǵa tańba basqandaı jazylǵanyn biletin bizdiń sheneýnikter ony úırenýge nege asyǵar emes? Elbasy aıtqan rýhanı jańǵyrý ıdeıasynyń ózegi de osy tól tamyrymyzben qaıta qaýyshýdy maqsat tutpaı ma? Al tól tamyrǵa qan júgirter tetik ol – halyqtyń tili. Memlekettik tildiń búgingi ahýaly ótpeli kezeńniń sıpaty ǵana ekenine kúnbe-kún kóz jetkizýdemiz.
Qazaqsha oılaıtyn jańa urpaq ósip keledi. San sapaǵa aýysyp, úles salmaǵy 70 paıyzǵa jýyqtaǵan qazaq halqy qoǵamnyń qazaqylanýyn ashyq talap etýde. Al ony baıqaǵysy, moıyndaǵysy kelmegen shendilerge erte me, kesh pe «qashan qazaqsha suraqqa qazaqsha jaýap beresiz?» degen saýaldyń kóldeneń qoıylary haq. Olardyń belgili bir merzimdi atap, jaltarma jaýap berýi ábden yqtımal. Biraq qoǵamnyń búgingi ulttyq kóńil-kúıi jaltarma jaýapty mise tutpaı, naqty isti talap etedi. Sondyqtan shendiler halyqpen altyn kópir qurýǵa asyǵyp, bergen ýádelerinde tursa ıgi.
Melis SEIDAHMETOV
