«Alash jastary» ıntellektýaldyq klýby 2014 jyly qazan aıynyń 6-shy juldyzynda Túrkıanyń Konıa qalasynda quryldy. Klýb aıasynda Qazaqstan, Mońǵolıa, Qytaıdan kelgen Qazaq stýdent jastary jınaldy. Intellektýaldyq klýb negizgi úsh: basqarýshy, baılanys jáne aqparat bólimderinen quralǵan.
Qarashanyń 8-shi juldyzy «Alash jastarynyń» «Qazaq handyǵy jáne Qazaq memlekettiliginiń qalyptasý negizderi» atty alǵashqy shaǵyn konferensıasy bolyp ótti. Klýb aldaǵy ýaqytta Túrkıanyń úlken qalalarynda mańyzdy taqyryptar boıynsha pikir-talas alańyn qalyptastyrýdy josparlaýda.
Aqan Merkit – «Alash jastary» ıntellektýaldyq klýbynyń tóraǵasy (Pavlodar qalasy):
Qazirgi birlik, yntymaq, baýyrlastyq jáne osyǵan uqsas taǵy da basqa uǵymdardyń keń etek jaıǵan zamanynda bizdiń de "Alash" ataýyna biraz kóńil bólgenimiz jaqsy bolar edi.Osy sózdiń etımologıasyn zerttegen ǵalymdarǵa sener bolsaq, Alash - baýyrlastar, qandastar degen maǵynada ejelgi Túrki tilindegi sóz. Sirá, Túrki halyqtarynyń bólinbegen kezinde shyqqan uǵym bolýy kerek. Bizdiń de qıyn-qystaý zamanda atalarymyzǵa san márte uran bolǵan bul sózdi klýbymyzdyń ataýy retinde alýymyz osy sebepten. Shetelde bir-birimizge baýyrmal bolý, bir arada bas qosyp, birlikti saqtaý jáne osy birlikti is-sharalarmen demep, júzege asyrý.
«Alash jastary» ıntellektýaldyq klýby bastapqyda Konıa qalasynda qurylsa da ýaqyt óte kele Túrkıanyń basqa da qalalarynda bilim alyp jatqan jastar tarapynan qoldaý tabady degen úmitimiz bar. Olaı bolsa, aǵaıyn, Alash murasyna birge ıe bolaıyq. Sizder de atsalysyńyzdar!
Eldes Orda-Alash - Klýb tóraǵasynyń orynbasary, klýbtyń qurýshy ıdeology:
Búgingi tańda Alashtyń talaı ul-qyzdary álemniń túkpir-túkpirinde bilim alyp jatyr. Sebepteri de túrlishe. Barǵan eline tastaı batyp, sýdaı sińbesi anyq. Deıturǵanmen de, olar barǵan eliniń ishki saıası urany men fálsafasyna, ártúrli naryqtyq qajetterine jáne tarıhı-tildik yqpaldaryna ushyrap jatady. Sol eldiń ishki saıası jaǵdaıatyn biteý jutyp, tarıhı, tildik aksentterin qymsynbaı qabyldap, ekiniń biri bas qosa qalsa shet jurttyń jarqyl-jurqylyn aıtyp maqtanyp, tilin shubarlaı sóıleı masattanyp, oıy men tarıhı sanasyn ózge jurttyń kózqarasy men tanymyna jyǵyp berip júrgeni bar. Bizdiń Atajurt, týǵan elimiz - Qazaqstan bundaı qyryq quraq shúberekten quralǵan azamattardan Máńgilik memleket qura almaq emes. Ártúrli saıası fálsafada, túrli tarıhı tanym men sana-sezimde, oıy bólek uǵymdarda oqyǵan urpaq, erteńgi kúni, Atajurtty san túrli kózqaras pen saıası ıdeıanyń talas-tartys alańyna aınaldyryp jiberýi ábden múmkin. Shette oqyp júrgen búgingi tańdaǵy Alash ul-qyzdary osyndaı alańdaýshylyq týyp otyr, ony der kezinde sheshý kerek. Bul - «Alash jastary» ıntellektýaldyq klýbynyń basty maqsattarynyń biri.
Túrkıada túrli mamandyqta oqyp jatqan Qazaqstan, Mońǵolıa, Qytaı jáne Túrkıa Qazaqtarynyń basyn Alash uǵymy men Alash ıdeıasyna jınaý. Tarıhı sana men ulttyq tól bolmys-bitimderdi klýb alańynda barynsha ǵylymı talqylap, ártúrli mamandyqta oqyp jatqan Qazaq stýdentterdiń arasyna Alash jáne Alash ıdeıasynda ortaq dıalog qalyptastyrý.
Záýdeǵalam, biz Alash jáne Alash ıdeıasy tóńireginde dıalog quryp, pikir men oryndy kózqaras, jarasymdy oı toptastyra alsaq, jat el, jat jurttyń saıası tarıhı jáne ol eldiń ishki tanym-pikirinen týǵan bógde kózqarastyń búıdasyna, jat uǵymnyń jeteginde ketpegen bolamyz. Alash uǵymy jáne ıdeıasy shette júrgen árbir Qazaqtyń ortaq tanymy, baǵyt silteýshi baǵdary, kókjıek keńistiginiń temirqazyǵy, kókirek kóziniń shamshyraǵy bolýy kerek. Osyndaı ulttyq ıdeıa men tarıhı sana-sezim qalyptastyrý maqsatynda biz qazan aıynyń 6-shy juldyzy Túrkıanyń Konıa qalasynda «Alash jastary» ıntellektýaldyq klýbyn quryp otyrmyz. Bir-birimizdi el-elge, rý-rýǵa bólmeı birtutas «Alash jastary» dep atadyq.
Dúnıeniń saıası, tarıhı oqıǵasynda bolsyn nemese Túrki álemi geosaıası, tarıhı sahnasynda bolsyn «Alash» jáne «Alash ıdeıasy» uǵymy juldyzy bólek týǵan, maqtanyshqa ıe esim. Qolymyzdan kelgenshe Alashqa adal qyzmet etýdi aldymyzǵa maqsat etemiz. Atalmysh ıntellektýaldyq klýb Túrkıanyń basqa da qalalarynda oqyp jatqan Qazaq stýdentterdiń arasynda qulashyn keńge jaıyp, pikir-talas alańy men dıalog ortasyn qalyptastyrýdy josparlaýdamyz.
Hýseın Bılgıch – Ankara ýnıversıteti tarıh doktoranty:
Alty Alashtyń tarıhynda erekshe tulǵalar bar. Eger olardy túsinsek qadymdan qalǵan muramyzdy túsingen bolamyz. Biz qazyna ústinde otyrmyz, keıde onyń qadirin bilmeımiz. Alash – bizdiń tarıhymyz, sanamyz ben mekenimiz turǵysynan bizdi tarıh pen tarıhtyń arǵy jaǵy arasynda geotarıhı alańymyz jáne taǵdyrymyzben baılanystyrady. Osydan áreketpen «Alash jastarynyń» maqsaty: bolmysymyzdyń geotarıhı jaǵdaıatta paıda bolmaǵanyn ǵasyrlar boıy orasan mádenıeti, órkenıeti zor biliginnen óz is tutastyqtaryn kúsheıtip, óz saıası qurylymdaryn ornyqtyryp geosaıası, geomádenı, goeekonomıkalyq ózgeristi geotarıhı alań jáne taǵdyrmen ushtastyryp kórinis berý úderisin tereńdetý.
Konıa qalasynda qurylǵan «Alash jastary» ujymynyń osy múddeleri Qazaqstanda jáne Túrki áleminde bolǵan mańyzdy ózgeris, úderisterdi árbir aımaqtaǵy kórinisi ártúrli bolady. Sondyqtan biz Alash jastary orta Azıanyń jańa jáne ortaq keń-keńistik qajettiligin júzege asyrý jolynda jumys isteý. Qazaqstannyń taǵdyry ortalyq Azıada, orta Azıanyń taǵdyry Qazaqstanda. Baýyrmaldyq negizinde jańa kezeńdi uǵynyp,jańa qalyptasý sharalaryna kirisý. Sanamyz ben qoǵamymyzdy qaıtadan qalyptastyrý bizdiń ótkenimiz ben keleshegimizdiń siltemesi Alash sóziniń maǵynasynda jatqan tarıhı jáne mekendik tereńdiktiń kórinisinde bolǵanyna azamat retinde úles qosý. Qadymnan toǵysqan búgingi Alash maǵynasynda jatqanyn aıqyndaý Alash azamattarynyń uly tulǵalarynyń aldynda mindetti dep esepteımin.
Aıgerim Sarpekova – jýrnalısıka, klýbtyń aqparat bólimi múshesi (Almaty oblysy).
Qazaq halqynyń ótkeni men búgini týraly syr shertip, MÁŃGİLİK eldiń bolashaǵyna teńizge tamǵan tamshydaı bolsa da úles qosý maqsatynda Túrkıanyń Konıa qalasynda bilim alyp jatqan Qazaq jastarynyń tarapynan «Alash jastary» ıntellektýaldyq klýby quryldy. Klýbtyń basty maqsaty shetelde oqyp jatqan Qazaq jastarynyń basyn Alash uǵymynyń astyna biriktire otyryp, túbi tereń tarıhymyzdyń tylsym syrlary men búginimizdiń ashshy shyndyqtarynan sóz qozǵaý. «Alash jastarynyń» qurylýy tek qana klýb músheleri úshin ǵana emes Konıadaǵy Qazaq qoǵamy úshin, Túrkıa Qazaq jastary úshin mańyzdy dep oılaımyn. Alashtyń jolyn jalǵaý, jastardy bir maqsatta, Qazaq halqynyń múddesi jolynda biriktirý, táýelsiz elimizdiń damý jolynda kómegi tıeri sózsiz. «Jastaryńdy kórset, elińniń erteńin aıtaıyn» degen eken bir ǵulama oıshyl. Tek óz salasynda ǵana bilim alyp qoımaı, ultynyń tarıhyn jetik biletin, halqynyń erteńine alańdaıtyn ultshyl jastar kerek táýelsiz Qazaq eline.
Arystandaı aıbatty,
Jolbarystaı qaıratty,
Qyrandaı kúshti qanatty,
Men jastarǵa senemin,- dep Maǵjan atamyz aıtpaqshy biz, táýelsiz eldiń jastary, bizge halqymyzdyń, Alashtyń artqan úlken senimin aqtaı bilýimiz kerek.
Ozat Shamshıev – dintanýshy, klýbtyń baılanys bólimi jetekshisi (Taraz qalasy).
Elimizdiń úmit artyp, Qazaqstanǵa joǵary dárejede ilim alyp keledi degen maqsatta jiberilgen birqatar Alash jastary ózderine artylǵan mindetti oryndaý úshin aıanbaı eńbek etýde. Olar din salasynda, medısına, jýrnalısıka, týrızm, ekonomıka jáne taǵy da basqa túrli salalarda bilim alýda. İshinde Alash oty alaýlaǵan Qazaq jastary tek óz salasynda ilim úırenip qoımaı, bunymen qosa bir isshara atqarýǵa sheshim qabyldady. Túrkıada oqyp júrgen Alash jastary birqatar mańyzdy sebepten bir ortaǵa jınalyp, bas qosýdy uıǵardy.
Birinshiden: sheteldikterge aýyzbirshilimizdiń myǵym ekendigin kórsetý úshin.
Ekinshiden: ózara tanysyp, elimizge oralǵan kezde aýyzbirshilikpen jumys jasaýymyz úshin.
Úshinshiden: bizden keıin Qazaqstannan keletin ilim izdenýshilerge úlgi-ónege qaldyrý úshin.
Alty Alashtyń ul-qyzdary atsalysqan bul bastamamyz óz jalǵasyn tabady degen úmittemin.
Áskerhan Shaýa – jýrnalıs, klýbtyń aqparat bólimi múshesi (Mońǵolıa, Baıan-Ólgı).
Túrik eliniń Konıa qalasynda bilim alyp jatqan Qazaq jastyrynyń, tarıhtyń tereń tamyrlarynan nár ala otyryp, bereke-birlik ishinde qurǵan «Alash jastary» ıntellektýaldyq klýbynyń aldaǵy kúnderde Qazaq halqynyń bolashaǵy úshin atqarar qyzmeti zor dep oılaımyn. Tarıhyn bilmegen halyqtyń bolashaǵynyń jarqyn bolýy múmkin emes. Sondyqtan, ár Qazaq balasy tarıhyn tereńnen bilýi shart. Mine osylaı, pikirler túrtpeginen, qıly kezeńderge ata-babamyzǵa rýh bergen Alash urany astynda bas qostyq. Ata jolyn jańǵyrtý ár Qazaqtyń mindeti. Olaı bolsa, qandastar, yntymaq, birlik ishinde Alash murasyna ıe bolaıyq.
Lázzát Raıymhan – medısına, klýb hatshysy (Túrkistan qalasy).
Tarıh – ulttyń tiregi, mádenıetimizdiń asyl dińgegi. Qazaq halqynyń zamandar saryny men tarıh tolqynynda oryn alǵan oqıǵalar, uly tulǵalar eshqashan mańyzyn joǵaltqan emes. Osy oraıda, Qazaq tarıhy men mádenıetin ulyqtap, pikir almasý maqsatynda qurylǵan «Alash jastary» ıntellektýaldyq klýby táýelsizdik týymyzdyń joǵary jelbireýi jolynda úmit pen talpynysty qatar alyp kúresken halqymyzdyń halqymyzdyń tarıhyn tereńdete úırenip, baǵalaı bilýimiz úshin óte mańyzdy bastama dep sanaımyn. Tamyry tereńde jatqan Qazaq eliniń qaharmandy tarıhyn jan-jaqty úırený men pikir almasý keleshekke jol bastaǵan jastardy ulttyq rýhqa bóleri anyq.
Dastan Súleımenov – dintanýshy (Shymkent qalasy).
Zaman aqyr jastary,
Qosylmas eshbir bastary.
Birine biri qastyqtan,
Qoınyna tyqqan tastary,- dep Abaı atamyz aıtqandaı jastarymyz birigip el bolýdy, aǵa býyndy qurmettep, ini býyndy izetteýden shyǵyp barady. Qoǵamda paraqorlyq, aldaý, tonaý taǵy da basqa soraqy ister beleń alyp barady. «Alash jastarynyń» maqsaty Qazaq eliniń bolashaǵyna úles tıgizer azamattar retinde shaǵyn da bolsa aýyzbirshilikti nyǵaıtý maqsatynda tilimizdi, dinimizdi, tarıhı, ulttyq qundylyqtarymyzdy úırenip, saqtaı otyryp keleshek urpaqqa laıyqty túrde jetkizý. Bul isimizdiń bereketin Alladan suraı otyryp, ózimizge ári qandas baýyrlarymyzǵa da paıdasy tıer degen úmittimiz.
Myrzabek Isabek – din fálsafasy magıstranty (Ońtústik Qazaqstan oblysy).
Esimi - Alash jastary - Túrkıanyń Konıa qalasynda oqyp júrgen ultjandy, patrıot stýdentterdiń qurǵan pikir-saıys, ıntellektýaldyq klýby. Maqsatymyz Qazaqstan tarıhyn jáne basqa da bilim salalaryn jaqsy ıgerip, otanymyz Qazaqstan úshin bolashaqta jaqsylap qyzmet etý. Qıyn jáne qıly kezeńderdi ótkergen Qazaq memleketiniń táýelsizdikke qol jetkizgenine ne bári 20 jyldan astam ýaqyt ótti. Osy jas memleketimizdiń kúsheıýine kishkene bolsa da úles qosý maqsatymen sheteldegi Qazaq stýdentteri osyndaı uıym qurýǵa bel baıladyq.
«Alash jastary» ıntellektýaldyq klýb ujymy
