Kim deısiz ǵoı? Jol-kólik apaty. (JKA) Sumdyq emes pe? Bulaı kete berse bizge alystan jaý izdeýdiń qajeti joq, astymyzdaǵy kóligimizden-aq qurımyz. Bizden halqy da, kóligi de ondaǵan ese kóp Japonıa, Germanıa, Ulybrıtanıa sıaqty elderde jyl saıyn jol apatynan kóp degende 5-6 adam ǵana óledi eken. Al bizdiń jaǵdaıymyz mynadaı. «Jaý mynda» dep aıǵaılap, attan salǵyń keledi, tipti.
Keıbireýler úshin jol júrý tártibi oryndaýdy qajet etpeıtin oıynshyq sıaqty. Sonyń bir mysaly M.Úsenov ekenin kózimiz kórip otyr. Byltyr alty adamdy soǵyp, sonyń bireýin óltirgen edi. Esi bar el bolsa osydan keıin mundaı beıbastaqqa ról bermese kerek edi. Qaıdaǵy... Dál bir jyl ótpeı jatyp taǵy bir áıeldi soqty. Áı der áje, qoı der qoja joq. Shyǵýǵa múlde bolmaıtyn qos jolaqtyń syrtyna shyǵyp alyp, qarsy kólikke súziserdeı bolyp júıtkı beretin beıbastaqtar tipti jol bergisi kelmegender bolsa kinálap, ótkize salsań neń ketedi dep dabylyn soǵyp turyp alatynyn qaıtersiń...
Osynyń bári tártiptiń bos belbeýliginen. Esersoqtardyń emin-erkin oıqastaýyna erik berip qoıǵan bassyzdyqtan. JKA jasaǵandardy adam ómirin úzýge áreket jasaǵan qaýipti qylmysker retinde sottaıtyn bolsa... Eshkim de jol tártibin buzbas edi.
2013 jyly Qazaqstan joldarynda barlyǵy 23359 jol-kólik apaty tirkelipti, sonyń kesirinen 3 myń 37 adam kóz jumǵan, 29872 adam jaraqat alǵan. 2012 jylmen salystyrǵanda bul san 65 paıyzǵa artqan... Onda tirkelgen barlyq JKA 14168 bolǵan edi.
Árıne, el dep, jer dep janashyrlyqpen shyryldaıtyn azamattarymyz bar. Sonyń biri Májilis depýtaty Tursynbek Ómirzaqov. Ol osy atalǵan faktilerdi keltire otyryp, Úkimet basshysy Kárim Másimovtyń atyna depýtattyq saýal joldady. Onda depýtat 2012-2014 jyldarǵa arnalǵan jol qaýipsizdigin qamtamasyz etýge baǵyttalǵan baǵdarlama nege oryndalmady degen suraq qoıady.
İs júzinde mıllıard teńgeden artyq qarajatty jutqan bul baǵdarlama shıki bolyp shyǵyp, joldan úzilgen. Jyldamdyqty, qyzyl jaryqqa ótip ketkenderdi baqylap, jazyp alýǵa tıisti qurylǵylar beretin derekterdi bir ortalyqqa jınaqtaýǵa tıesili júıe de jasalmaǵan eken. Máselen, Shymkent, Temirtaý qalalarynda 76 mln. teńgege ornatylǵan sondaı qurylǵylar baqqa qoıylǵan qaraqshy sıaqty ǵana bolypty-aý...
Osyndaı faktilerden JKA-ny tıyp, oǵan qarsy áreket etýge tıisti arnaýly qyzmetterdiń jumys tıimdiligi óte tómen ekeni kórinip tur. Depýtat budan basqa da soraqy faktilerdi keltire otyryp, Úkimet basshysynan osyndaı oqıǵalardy azaıtý jolynda aldaǵy ýaqytta qandaı sharalar jasalatynyn suraıdy. Eger eshqandaı shara josparlanbaǵan bolsa mynadaı súmdyqtardy tyıý úshin dereý tıimdi shara josparlaýdy talap etipti. Árıne, bul óte oryndy talap, depýtat aıtpasa kóshege shyǵyp, halyqtyń ózi talap etetindeı sumdyq, mynaý. Aıdyń-kúnniń amanynda álpeshtep otyrǵan ul-qyzdarymyzdan aırylyp qalǵymyz kelmese, bul talapty qoldaýymyz kerek.
Serik ELEÝ, sarapshy
