Qazaq válsiniń koroli Shámshi Qaldaıaqovtyń qaryndasy Raıhan Qaldaıaqov Reıtıń gazetine suhbat berdi, — dep habarlaıdy Qamshy.kz aqparat agenttigi. Raıhan hanym óz suhbatynda Qaldybek Qurmanálige qatysty synı pikir bildirgen.
— Shámshi Qaldaıaqov týraly shyǵyp jatqan fılmderden habardar bolarsyz? Solardyń biri — «Án aǵa» telehıkaıasy. Sizdiń oıyńyzsha, telehıkaıa Shámshi atanyń ómirin barynsha shynaıy sýrettedi me?
— «Án aǵa» telehıkaıasynda kórsetilgen derekter shyndyqtan alys. Ókinishke qaraı, qazaqtyń daryndy kompozıtoryn keı tustarynda saıqymazaq etip kórsetken. Kartına telearnadan kórsetilgen boıda maǵan qońyraý shalǵandar óte kóp boldy. Shámshiniń kózin kórgen aýyldaǵylar «mynaý ne masqara, uıat emes pe? Qalaısha ún túnsiz otyrsyń?!», dep maǵan renishterin jetkizdi. «Ózbektiń ala dambalyn kıgen qatyndarmen Shámshini nege kórsetken? Qaı kezderi qatyndarmen oıyn oınap júrgen edi?»,- dep ashýlanǵandar jetip artylady. Qazaq jurtyn ǵajaıyp ánderimen terbetken talantty bul obrazda kórsetý durys bolmady. Shámshiniń kózin kórgen kez-kelgen adam bul teletýyndymen kelispeıdi. Kúlli qazaq halqynyń maqtanyshyna aınalǵan onyń ánderin eńbektegen baladan bastap, eńkeıgen kárige deıin shyrqaıdy. Al «Shámshi aǵa» degen sóz «Án aǵa» degen sózben tutasyp ketkeli qashan. «Án aǵa» fılmi qazaq kınoındýstrıasy áli de tarıhı dramalardy túsirýge daıyn emestigin ańǵartty.
— Keńes úkimeti kezinde Shámshi atamyzǵa qatysty «toıdyń ánin jazady» dep shyǵarmashylyǵy baǵalanbaǵan kezder de bolǵan eken. Ómirinde qıyn sátterdiń az bolmaǵanyna da ónersúıer qaýym habardar. Bul endi ótken shaq, al endi búginde Shámshi eńbegi qalaı dáriptelip júr?
— Qazaqtyń mýzyka ónerinde Shámshiniń orny erekshe, 300-ge jýyq áni bar. Qanshama týyndylary urlandy. Ókinishtisi, «Shámshi ándi ishpese jaza almaıdy» degen sózderdi de estidik, bir kezderi. Án jazýyna ishkiliktiń eshqandaı qatysy bolmaǵanyn jaqsy bilemin. Degenmen, bosańsyp, jubanysh izdegenine turmystyq jaǵdaıy áser etkeni jasyryn emes. Jumys joq, shyǵarmashylyq adamynyń óz múmkindigin tolyq paıdalanýyna jaǵdaıy bolmaǵan soń, qıyndyq kórgen soń ishi órtenip, ishpegende qaıtsin? Oǵan qaı mekeme «jumysqa kel» dep esigin ashyp, qaı sheneýnik saltanatty saraıdyń sańylaýynan qaratty? Shyndyǵynda Shámshiniń ándi jas kezinen shyǵarǵanyn taǵy da qaıtalaýǵa týra kelip tur. Aǵamnyń qınalmaǵan kúni bolmaǵan. Ómirinde kóp qıyndyq kórdi. Ákem marqum: «Men qazaqqa Shámshini berdim. Shámshi qazaqtyń Shámshisi. Áýletimizde birinshi kórik (Atamyz qyryq jyl kórik basqan usta bolǵan.R.Q)ólmeıdi. Ekinshi án ólmeıdi»,- dep kózi tirisinde aıtyp ketken eken. Búginde keıbir «Shámshitanýshylar» Shámshi Qaldaıaqovty elge men tanyttym, atyn men shyǵardym dep aıtatyn kórinedi.
Osy tusta kópten beri kókeıde júrgen bir máseleni ashyq aıtsam deımin. Men bireýge jala jaýyp nemese bireýmen ursysyp kórgen adam emespin. Qaldaıaqovtar tegine sóz kelgenin qalamaıtynmyn. Keıbir ádiletsizdikke, durys emes nárselerge kóz jumyp qaradym. Alaıda shydamym taýsyldy. Áńgime búginde ózin Shámshitanýshymyn dep júrgen Qaldybek Qurmanáli týraly. Mine sol Qaldybektiń kóp isine kóńilim tolmaıdy. Shámshini «jekemenshigi» etip alǵan sıaqty. Shámshiniń atyn jamylyp, kóleńkede júrip-aq talaı tirlik tyndyrýda. Qaldybek bolmasa Shámshi eleýsiz qalar ma edi? Onsyz da Shámshini halyq biledi, súıedi, maqtan tutady. Shámshi halyqtyń Shámshisi. Jurttardan estımin Qaldybek: «Qaldaıaqovtar júrgen músápir, qoldarynan túk kelmeıdi. Men bolmasam Shámshiniń aty shyqpaıtyn edi», — dep aıtady eken. Munys ras pa, ótirik pe óz qulaǵymmen estimeppin. Bos áńgimege bola aradaǵy syılastyqqa kóleńke túsirmeıin dep keldim. Qaldybektiń jaýy bar, dosy bar solardyń bos áńgimesi shyǵar dep te oılaıtynmyn. Biraq keıbir isterine qarap, kóńilim qulazıdy. Shámshi aǵamnyń atyn bylǵap adamdardan aqsha suraýdy ádetke, dáliregi bızneske aınaldyryp alǵan Qaldybek Qurmanáli sonda Qaldaıaqovty qoldap júr me, álde qorlap júr me degen de suraq mazalaıdy. Keı áreketinen ózgeshe bir jymysqy oıdyń astaryn ańǵaramyn. Baýyrymnyń atynan konsert berse de bir aýyz aıtpaıdy, habar bermeıdi. Jaqynda Sozaqta bolyp ótken konsertke eshkim shaqyrmady da.
Aǵamdy eshkimnen qyzǵanbaımyn, ol halyqtyń adamy. Shámshini Qaldybeksiz de halyq biledi. Degenmen ar, uıat degen bolýy kerek qoı. Myna bir jáıtti de aıta keteıin. Astanada Shákeńniń shyǵarmashylyǵyna arnalǵan konsert bolatynyn estidim. Meni Shámshiniń jalǵyz qaryndasy dep elep, eskerip shaqyrǵan jan bolmaǵan soń, ózim bılet satyp alyp, barýdy jón sanadym. Kesh ótetin Kongres holǵa habarlasyp bıletti qalaı alýǵa bolatynyn suradym. Meniń suraǵyma jaýap bergen Aıgúl esimdi qyz bılettiń tek Astana qalasynda satylatynyn, Shymkentten qalaı alýǵa bolatynynan habary joqtyǵyn jetkizdi. Sondaı-aq, bılettiń quny 3000 teńgeden 8000 teńgege deıin ekendigin aıtty. «Konsertti uıymdastyrýshy Qaldybek Qurmanáli, sol kisiden surańyz», — dedi. Shámshini bızneske aınaldyryp jibergeni me degen oıǵa qaldym. Sol kúni keshke Qaldybekke bılet jóninde habarlastym. Ol telefonyn kótermedi. Keıinirek ekeýmiz uıaly telefon arqyly sóılesip, maǵan aıtpaǵan sózi qalmady. Ol sózderdi aıtýǵa aýzym barmaıdy. Onyń sol sózderinen keıin qatty aýyryp, tósek tartyp jatyp qaldym. Sonda Shámshitanýshy atanyp júrgen Qaldybektiń Shámshiniń jalǵyz qaryndasyn syılamaǵany ma?! Aǵam tiri bolǵanda bul qorlyqty kórmeıtin edim dep jylap alamyn keıde.
— Shámshi atamyzdyń boıyndaǵy erekshe qassıetteri týraly ne aıtasyz?
— Sirá, men úshin Shámshi aǵamdaı adam joq shyǵar bul dúnıede. Aǵam óte qarapaıym, aýzyn ashsa júregi kórinetin jandardyń biri bolatyn. Sondaı-aq adamgershiligi, meıirimdiligi, qıyn kezde naǵyz dos bola biletin tamasha qasıetterin jurt biledi. Aýyldaǵy alaqandaı sovhozda Shámshini úıge qondyrmaýshy edi. Menmendigi joq aǵam «joq» degen sózdi aıta almaıtyn. Shámshi kúnde ǵajap dúnıelerdi shyǵaryp jatsa da, «eńbegim eskerilmedi» dep aıtqan emes. Men aǵamnyń qarapaıymdylyǵyn qurmetteıtinmin. Dara tulǵanyń boıyndaǵy bar jaqsy qasıetterin ul-qyzdarymnyń boıyna sińirip ósirdim. Ataq-dańqqa qyzyqpady. Boıyndaǵy talantynyń arqasynda «qazaq válsiniń koróli» atandy. Qazir jurt ne dese de, men úshin Shámshideı baýyrymnyń bar bolǵany úlken abyroı.
