Nemister fashısik Germanıadaǵy balalyq shaq týraly ne biledi, kimniń esinde ne qalǵan? Jaqynda «Kriegskinder» («Soǵys balalary») atty kitap jaryq kórdi. Onda balalyq shaǵy soǵyspen tuspa-tus kelgender óz estelikterin aıtyp beredi. Kitap avtorlarynyń biri, fotograf Frederıka Helvıg nasıstik Germanıa kezinde ómir súrgen adamdardyń bastan ótkergenin búkpesiz jazady.
Qamshy.kz aqparat agenttigi kitaptan úzindi keltiredi.
Brıtta 1937 jyly dúnıege kelgen
«Men Berlındegi kishkentaı toǵanda oınap júrdim. Sý betinde ólgen áıeldiń máıiti júzip bara jatqanyn kórdim», - dep eske alady Dortmýndte dúnıege kelgen Brıgıtta.
Verner, 1936 jyly dúnıege kelgen
«Bizdiń úıge qarsy bette bir nemis asylyp turǵany esimde. Ony baǵanǵa asyp qoıǵan edi. Nemis soǵysqa barmaı, eski ǵımarattarda tyǵylyp júrgen. Ol birneshe kún jatty. Onyń aýzy ashyq edi. Biz qyzyqtap, onyń aýzyna tas laqtyrǵanbyz. Birneshe kúnnen keıin onyń denesin alyp ketti. Úıge kelip túski as ishýim kerek edi, biraq loqsyp tamaq jeı almadym».
«Jol boıynda máıitter men jylqylardyń óleksesi jatty»
Peter, 1941 jyly dúnıege kelgen
«1945 jyly meniń týǵan kúnimde men, anam, ájem jáne týystarymyz shyǵysqa qashtyq. Jol boıynda qaza tapqan adamdar men jylqylardyń óleksesi shashylyp jatty. Biz saraıda, qıraǵan fabrıkada, poıyzda qondyq. Bizdi bombalady. Týystarymyzdyń kóbi mert boldy. Anam, ápkem úsheýimiz ǵana tiri qaldyq. Bir kúni orystar keldi. Ápkem Lızbet Gıtlerdiń sýreti bar únparaq japsyrylǵan qorapqa tyǵyldy. Anam balalarmen birge otyrdy. Osylaı jasasa, oǵan eshkim tıispeıdi dep úmittendi. Orys sarbazy jertóleden shyǵyp kele jatqanda men onyń shalbarynan ustap, «ápkemdi jaıyna qaldyr», - dep aıqaıladym. Bul áreketim úshin ol maǵan eshteńe istemedi.
«Qarama-qarsy turǵan úıden shý estildi. Barsaq, tósekte anasy men qyzy jatty. Jalańash, zorlanǵan. Olardy tamaǵynan pyshaqtap óltirgen. Múrdelerin baqshaǵa kómdik».
Volf-Dıter, 1941 jyly dúnıege kelgen
« Sılezıadan shuǵyl ketý kerek ekeni radıodan habarlandy. Biz shyǵysqa qashtyq. Qart áıel bizge úıine túnep shyǵýǵa ruqsat berdi. Onyń mysyǵy kóp bolatyn. Biz as iship otyrǵanymyzda mysyqtar ústeldiń aınalasynda sekirip, jaǵymsyz dybys shyǵardy. Ájem oǵan qatty ashýlandy. Áıel bizdi úıine qondyrmaı, qýyp shyqty. Biz eski shahtaǵa baryp tyǵyldyq. Dabyl qaǵylǵanda adamdar shahtaǵa qaraı júgirdi. Shahtaǵa kóp adam jınaldy. Shalynyp jyǵylǵandar boldy. Olardy adamdar taptap ketti. Mysyqtar sol áreketi arqyly bizge qaýipti eskertkisi kelgen eken ǵoı».
«Anamnyń ishi qatty aýyrdy. Ol shydap júre berdi, biraq kórshim ony aýrýhanaǵa apardy. Dárigerler onyń soqyrshek ekenin jáne apendıks jarylyp ketkenin, tek penısıllın kómektesetinin aıtty. Ony qara bazardan ǵana alýǵa bolatyn. Ápkem dárini tapty, biraq tym kesh edi. Anam menen bir jutym sý suraǵanda qalada jylap júrip sý izdegenim esimde. Anamnyń denesi ıistene bastady. Kóp uzamaı anam qaıtys boldy».
