Ámire Qashaýbaev – qazaqtyń dástúrli ánin shyńyraý bıikke jetkizgen ulttyq ónerdiń fenomeni. Bıyl dala sańlaǵynyń týǵanyna 130 jyl toldy. Osyǵan oraı Aqbulaq aýylynda dástúrli ánshilerdiń respýblıkalyq festıvali uıymdastyrylyp, sahara perzentiniń qurmetine ulan-asyr as berildi.

Án padıshasynyń 130 jyldyǵyna ulttyq ónerdiń maıtalmandary taıly-tuıaǵy qalmaı túgel jınaldy. Aqbulaqtyń tórinde qaz-qatarynan boı túzegen aqshańqan boz úıler merekeniń kórkin asha tústi. Ámireniń ult tarıhynda alar orny erek. Jahan jurtyna qazaqty alǵash tanytqanda osy Ámire Qashaýbaev. 1925 jyly Parıjde ótken dúnıejúzilik «Ekspo» kórmesinde onyń talantyna bas ımegen adam kemde-kem. Alash ulyn tipti álemdik mádenıettiń kórnekti ókilderi Romen Rollan jáne Anrı Barbús te moıyndap, buryn-sońdy mundaı saf ónerdi keziktirmegenin tilge tıek etken. Bul jóninde Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri, tanymal kúıshi, mýzyka zertteýshisi, ǵalym Jarqyn Shákárim bylaı dep oı órbitti:

«Ámireniń daýysy, ıtalándyq Enrıko Karrýzo, amerıkandyq Marıo Lansa jáne orystyń áıgili opera ánshisi Fedor Shalápındikinen kem túspegen. 1974 jyly Máskeýde, Ámireniń fonografqa jazylǵan daýysyn tapqanda, onyń esimi joǵaryda atalǵan tulǵalardyń arasynda birinshi turdy. Sol kezde qatty tańǵaldym. Sóıtse onyń daýysynda ǵajap bir ún bar eken. Ámireniń daryndylyǵyna Lýnacharskıı, Zataevıch syndy óner qaıratkerleri súısingen. Jaqynda Parıjden taǵy bir qujat tabyldy. Onda Ámire týraly Fransıanyń belgili kompozıtory gazette oı bildiripti: «Mynaý bir qyzyq dúnıe eken. Sonaý Azıadan kelgen ánshiniń shyǵarmashylyǵy meni ózine baýrap alatynyn oılamappyn. Tyńdap otyryp, kóz aldyma búkil ata-babamnyń ǵumyry elestedi. Bul - tańǵalarlyq qubylys. Qazaqtyń áni boıyma qaıtadan jan kirgizgendeı» dep, jazǵan eken. Sondyqtan Ámire – bul qaıtalanbas súmbile juldyz».  

Mereıtoıǵa oraı qurmetti qonaqtar Á.Qashaýbaevtyń eskertkishine gúl shoqtaryn qoıyp, baba rýhyna taǵzym etti.

– Ámire aǵamyz 12 jasynda qozy baǵyp, ándi suńqyldatyp aıtqanda Tergeýbaı degen aǵasy: «Osy Ámire bizdiń aýylymyzdyń ataǵyn shyǵarady. Bizdiń abyroıymyzdy asyratyn osy bala. Oǵan qoı baqtyrýdyń ne keregi bar? Ony maǵan berińder. Qalaǵa aparyp, oqytamyn» dep aıtypty. Osy jóninde «Án atasy» povesinde Ámireni jylqy baǵýshy retinde kórsetken edi, - degen elimizge tanymal jazýshy Medeý Sárseke jeztańdaı ánshiniń ómirine qatysty derekterdiń burmalanǵanyn atap ótti. 

Mereıtoıǵa baılanysty Aqbulaqta «Án atasy - Ámire» respýblıkalyq festıvaliniń jalaýy jelbiredi. Oǵan Qazaqstannyń ár óńirinen 20-ǵa jýyq dástúrli ánshiler jınaldy. Munda Jetisý, Arqa, Batys pen Shyǵys án mektepteriniń jarqyn ókilderi bas qosty. Atap aıtqanda, kórermender Amangeldi Jikenov, Baqyt Úderbaeva, Gúlmıra Sarına, Jolaman Quljımanov, Elmıra Tileýbaeva, Tolǵanbaı Sembaev jáne Nurjan Janpeıisov sekildi kúmis kómeı ánshilerdiń ónerin tamashalaýǵa múmkindik aldy.

– Ámire atamyz az ǵumyr keshse de halyqtyń jadynda máńgige saqtalary sózsiz. Óıtkeni, ulttyq ónerdi nasıhattap, onyń bedelin bıik shyńǵa kótergen birden-bir tulǵa - án ámirshisi Ámire. Sol kisiniń salyp ketken sara jolyn jalǵastyrý bizge paryz. Qazaqtyń halyq áni eshqashan ólmeıdi. Ol qazaqpen birge ǵana joıylyp kete alady. Áli de dástúrli óner shyǵar shyńyna jetedi degen senim mol. Ol úshin tabjylmaı eńbek etip, osyndaı aýyldyq jerlerde, qasıetti óńirlerde konsertter jıi ótkizilip turý kerek. Halyqqa rýhanı azyq bergende ǵana onyń boıynda ulttyq namystyń jalyny túleıdi, - deıdi elimizdiń eńbek sińirgen qaıratkeri, Á.Qashaýbaev atyndaǵy dástúrli oryndaýshylar baıqaýynyń laýreaty Gúlmıra Sarına.

Dástúrli án meıramynda aýyl turǵyndary men qonaqtar Aqan Seriniń «Balqadıshasyn», Ásettiń «İnjý-marjanyn», Úkili Ybyraıdyń «Qyzyl asyǵyn»,  Abaıdyń «Segiz aıaǵyn» jáne taǵy da basqa halyq ánderin tyńdaı aldy. Nátıjesinde kórermenniń júregine jol tapqan ulttyq óner sarbazdaryna mereıtoılyq tósbelgi, Alǵys hat jáne aqshalaı syılyqtar tartý etildi. Sol sıaqty «Nur Otan» partıasy oblystyq fılıaly tóraǵasynyń birinshi orynbasary Ánýarbek Muhtarhanov kópshilikke aımaq basshysynyń quttyqtaý hatyn joldaı kele, Á.Qashaýbaevtyń daýysy jazylǵan úntaspany tapqan ǵalym Jarqyn Shákárimniń ıyǵyna oqaly shapan japty. Qazaqtyń dástúrimen óner zertteýshisine toıdyń shashýyn qala ákimi de syıǵa tartty.

– Án atasy Ámireniń toıy barshamyzǵa qaıyrly-qutty bolsyn! Ámire - qazaq dalasyn, Parıj sahnasyn ásem ánmen terbegen asyl perzent. Onyń óneri bizge baǵa jetpes rýhanı mura. Ol barsha qazaqqa ortaq tulǵa. Ananyń sútimen daryǵan osy óner qazaq barda eshqashan sónbeıdi, - degen qala ákimi Ermak Sálimovtiń lebizinnen keıin, Mádenıet jáne sport mınıstri Arystanbek Muhamedıulynyń quttyqtaý haty da oqyldy.

Toıdyń kórkin qazaq kúresi men alaman báıge qyzdyrdy. balýandar básekesinde ár aımaqtan kelgen 12 sportshy baq synasty. Al 25 shaqyrymǵa sozylǵan alamanda 30 sáıgúlik synǵa tústi. Bas júldege temir tulpar tigildi. Budan basqa gala-konsert uıymdastyrylyp, jınalǵandarǵa bıyl jaryq kórgen «Ámire» kórkem fılmi usynyldy. Kesh sońy merekelik ot shashýmen túıindeldi.###

Jaqsylyq Muratqalı