Qazaqstan Prezıdenti Fınlándıaǵa resmı sapary kezinde Helsınkıde osy eldiń ulttyq batyry Karl Mannergeımnyń qabirine gúl shoqtaryn qoıdy.
Karl Mannergeım 1931-1946 jyldary Fınlándıanyń áskerı jáne saıası basshysy bolǵan edi. Karl Gýstav Mannergeım 1867 jyly Fınlándıanyń Týrký qalasynyń mańynda dúnıege keledi. Onyń ata-anasy Shvesıadan shyqqan arıstokrattar boldy: ákesi baron Karl Robert Mannergeım, onyń anasy – grafınıa Hedvıga Sharlotta Helena fon Iýlın boldy. 15 jasynda Karl áskerı mansabyn tańdady, Sankt-Peterbýrgtiń Nıkolaev kavalerıa ýchılıshesin úzdik bitirdi.
1891 jyly Karl Mannergeım kavalerıalyq polkke jiberildi, sonda ol áskerı tártiptiń jaqsy mektebinen ótti. Mannergeım áskerı qyzmetti Polshada ornalasqan 15-shi Dragýn Aleksandrıa polkinde bastady jáne ony kavalerıa polkinde jalǵastyrdy. Imperator Nıkolaı II toılaý rásimine qatysqan. 1903 jyly Mannergeım Sankt-Peterbýrg ofıserlik kavalerıa mektebine qabyldandy. Munda general Brýsılovtyń qadaǵalaýymen Fınlándıa qarýly kúshteriniń bolashaq marshaly úlgi komandırine aınaldy.
♦Fınlándıa 100 jylda jerdegi jumaqqa qalaısha aınaldy?
Kóp uzamaı Mannergeım orys-japon soǵysy bastalǵanda Qıyr Shyǵysqa jiberýge ótinish bildiredi. 1905 jyldyń qyrkúıeginde Reseı men Japonıa arasyndaǵy beıbitshilik shartyn jasasqannan keıin Mannergeım Sankt-Peterbýrgke oralady. 1909 jyldyń basynda Varshavaǵa jaqyn ornalasqan 13-shi Ýlan polkiniń komandıri bolyp taǵaıyndalady. Oǵan senip tapsyrylǵan polki daıyndyǵy óte nashar áskerı bólimshe dep sanaldy. Mannergeım jaǵdaıdy túzetý úshin kóp ýaqyt jumsady. Degenmen kúndelikti ótkiziletin 12 saǵattyq sabaqtardyń nátıjesinde bir jyldan keıin onyń polki eń úzdikterdiń birine aınaldy.
♦Túste bir myzǵyp alǵan fıniń qaltasy qalyńdaı túsedi
24 jeltoqsan 1913 jyly Mannergeım Varshavada ornalasqan bólek kúzet kavalerıalyq brıgadasynyń komandıri bolyp taǵaıyndaldy. Osy laýazymda ol Birinshi dúnıejúzilik soǵysty qarsy aldy. 1914 jyly Mannergeım Polshanyń Krasnık qalasyn avstrıalyq áskerler qorshap alǵanda batyl qorǵaýǵa búkil kúsh-jigerin salǵan edi. Ol qarsylastyń kúshterin jeńip qana qoımaı, sonymen qatar 250 avstrıalyq áskerdiń men 6 ofıserin tutqynǵa alǵan. Mannergeım Grabýk kentiniń janyndaǵy qorshaýdan shyǵyp ketedi.
1916 jyldyń basynda eski jaralar kesirinen Mannergeım Odessa qalasyna emdelýge ketýge májbúr bolady. Kelesi aılarda onyń densaýlyǵy jaqsarmady jáne Mannergeım otstavkaǵa ketý týraly sheshim qabyldaıdy. 1917 jyldyń qańtarynda Karl Gýstav óziniń týǵan Fınlándıasyna barady. 1917 jyldyń aqpan aıynyń aıaǵynda Petrogradqa oralǵan Mannergeım revolúsıanyń epısentrinde boldy jáne ony qabyldamady. Mannergeım barlyq apatty jaǵdaıda patshalyq Reseıdiń basshylyǵy bólshevızmge qarsy tura almaıtyndyǵyn eskere otyryp, Reseı armıasyn tastap, Fınlándıaǵa qaıta oralýǵa sheshim qabyldaıdy. Endi Mannergeım barlyq kúsh-jigerin óziniń týǵan Fınlándıasynyń táýelsizdigin saqtaý ıdeıasyna jumsaıdy.
Alǵashynda Fınlándıa áskeriniń bas qolbasshysy laýazymyn atqarady, sodan keıin Fınlándıa memleketiniń ýaqytsha basshysy bolady jáne táýelsiz Fınlándıanyń halyqaralyq tanylýyna kúsh salady. Mannergeım «Mannerheim Line» fın qorǵanys júıesiniń shyǵarýshy retinde tarıhqa tanymal. Keńestik-fın soǵysyna deıin Mannergeım Fınlándıa men Ladoga shyǵanaǵy arasyndaǵy bekinisti qalpyna keltirýdi bastaıdy. 135 kılometrge jýyq qorǵanys beldeýi salynady. Keńes-fın soǵysynda ol óziniń mańyzdy rólin atqardy.
Mannergeım Fınlándıanyń ulttyq múddesin bárinen joǵary qoıdy. 1942 jyldan bastap Karl Mannergeımnyń týǵan kúni Fınlándıada fın armıasynyń kúni retinde toılanady. Mannergeım Birinshi jáne Ekinshi Dúnıejúzilik soǵystarda úlken sheberlikpen qarsylastardyń qarama-qaıshylyqtaryn paıdalanǵan saıasatker jáne eki jaqtyń nagradalaryn alǵan tarıhta jalǵyz adam. Mannergeım Fınlándıanyń eń joǵary ataǵy – Fınlándıanyń Marshaly ataǵyna ıe bolǵan jalǵyz adam boldy. Mannergeımde barlyǵy 123 orden bolǵan jáne basqa da memlekettik marapattar, sonyń ishinde Georgıı kresi jáne 1918 jylǵa deıin Reseıdiń barlyq áskerı marapattary. Mannergeımnyń aty Kremldiń Georgıı zalynyń qabyrǵasynda jazýly tur.
Kerimsal Jubatqanov, tarıh ǵylymynyń kandıdaty, Qazaq-Orys Halyqaralyq Ýnıversıtetiniń dosenti
