Qazirgi zamanda bankpen baılanysy joq adamdy tappaıtyn shyǵarmyz. Buryndary qart adamdar zeınetaqysyn tek kasadan alatyn bolsa, qazir olardyń barlyǵyn banktik kartochka júıesine kóshirip tastady. Álbette, qarjy máselesinde bank júıesiniń atqaratyn qyzmeti mańyzdy ekeni belgili bolsa da, osy kúnge deıin onyń problemalary men máseleleri de kóp bolyp otyr. Onyń ishinde kez kelgen banktiń jabylyp qalýy, onyń klıentteri nemese onyń aınalasyndaǵylar úshin úlken ábigerlik týdyratyny jaqsy emes.

Elimiz táýelsizdik alǵan tusta jańbyrdan keıingi sańyraýqulaqtaı bankter qaptaǵanyn bilemiz. 280 banktiń alǵashqylary sol kezdegi daǵdarys jaǵdaıynda básekelestikke tótep bere almaı jabylyp jatty. Tipti 2000 - jyldardyń basynda elimizde 16 bank ǵana qalǵan edi. Keıinge kezderi olardyń sany qaıtadan 2 esege ósti. Ne jaǵdaı bolǵany belgisiz 1990 jyly ashylyp, júıequraýshy deńgeıinde qyzmeti táp-táýir bolǵan negizgi bankterdiń biri «Kazkommersbank» bıyl «Qazaqstan Halyq banki» aksıonerlik qoǵamyna qosylyp, jutylyp ketti. Onyń aldynda «Astana banki» AQ bankrottyqqa ushyrady. Qalaı degenmen de, órkenıetti qoǵam múshesi retinde qazir adamdar jınaǵan qarajattaryn saqtyq maqsatynda bankte ustaıtyn boldy. Alaıda olarǵa elimizdiń bank júıesi talapqa saı qyzmet etip, kóńilderinen shyǵa alyp otyr ma, ol basqa áńgime.

Ótken aptada ǵana «Kaspı bank» AQ qoǵamy týraly áleýmettik jelilerde, onyń ishinde WhatsApp messendjeri arqyly «Oıbaı, bank bankrot boldy, aqshalaryńdy tez alyńdar» degen habar tarady. «Bank qojaıyny M.Lomtadze myrza qarjyny jymqyryp ketipti-mys» degen sybys gýlep ketti. Áleýmettik jelide belsendi, tipti sol qarjy men ekonomıka salasyn jazyp júr degenderdiń ózderi ańtarylyp, ne aıtaryn bilmeı qaldy. Tek banktiń baspasóz hatshysy Erbol Azanbektiń posttary men quryltaıshysynyń arnaıy beıneúndeýinen keıin ǵana halyq tynyshtalǵandaı boldy. Osy rette «Qamshy» aqparat agenttigi óz tarapynan bank ókilderimen tikeleı habarlasyp, rastalǵan qanyqty aqparatty óz ýaqytynda berdi. Al, osy eki ortada bılik jaǵynan, ásirese qarjy salasyn retteýshi ári qadaǵalaýshy organ – Ulttyq bank tarapynan eshqandaı da resmı málimdemeler bolmaǵany bárimizdi qynjyltty. Árbir memlekettik organnnyń saıty onyń resmı betperdesi bolǵandyqtan, birden bas banktiń ınternet-resýrsyn ashqanymyzda, ókinishke qaraı, mardymdy málimet ala almadyq. Ol jerde tek qana Danıar Aqyshev myrzanyń kezdesýleri men jumysy týraly ǵana jańalyqtar kózge shalyndy.

Internet sıaqty aqparattyq ajdahanyń óte damyǵan zamanynda feıkter tarapynan bolatyn jalǵan aqparat taraǵan jaǵdaıda ne istemek kerek? Mundaı áleýmettik mańyzy bar oqıǵa kezinde tıisti bılik ókilderi nege jaýap bermeıdi, álde olar ondaı ókilettikke ıe emes pe?

Mundaı saýaldarǵa halyq pen óziniń ortasynda berik qamal salyp alǵan Ulttyq bank tarapynan jaýap alý qıynnyń qıyny bolar?

Sol sebepti de bankke qarjy salarda nemese bankpen jumys istegende ne isteý kerektigin óz shama-sharqymyzsha aıta ótsek degen oımen tómendegideı aqyl-keńester beremiz.

1. Aldymen banktiń Qazaqstannyń depozıtterge kepildik berý qorynda múshelikte bar-joǵyn onyń saıtynan anyqtap alǵan abzal. Atalǵan qor teńgemen salynǵan depozıtterdi 10 mıllıonǵa deıin, al shetel valúasynda bolsa, 5 mıllıonǵa deıin qaıtaryp beredi.
2. Bank jarıalanymdaryn onyń saıty men áleýmettik jelilerdegi paraqshasynan qadaǵalap otyrǵan asa kóp paıdasyn beredi. Eger bank tarapynan kredıtor tarapynan talap-tilek qabyldaıtyn jańalyq kórseńiz, birden olarǵa talap-hat jazýyńyz sizdiń bank bankrot bolǵan jaǵdaıda alǵashqylardyń biri bolyp salymyńyzdy qaıtaryp alýǵa múmkindik beredi. Áıtpese bankrottyq úrdisi 6-7 jylǵa deıin saǵyzdaı sozylyp ketetin kezder de kezdesedi.
3. Bank salasynyń bas retteýshisi jáne ámirshisi bolyp otyrǵan quzyrly organ Ulttyq bankiniń ekinshi deńgeıli bankterge qatysty taratqan jańalyqtary men habarlamalaryn da qadaǵalap otyrǵan durys. Eger de bul memlekettik organ tarapynan qandaı da bir banktiń belgili bir qarjy operasıalaryn ýaqytsha toqtatyp qoıǵan jaǵdaılardy kózińiz shalsa, ol atalǵan banktiń  nasharlaı bastaǵanyn kórsetedi jáne saqtyq sharalaryna kóshýińizge túrtki bolady.

Elimiz aman, jerimiz tynysh bolyp, bankińiz bankrot bolmasyn!

Serikqazy Kókenaı