Statısıkalyq aqparattarǵa súıensek, bir jylda urlanatyn uıaly telefondardyń tek 10-nan 20 paıyzǵa deıingisi ǵana óz ıelerine keri qaıtarylady eken. Mundaı usaq quqyqbuzýshylyqtardy arnaıy oryndar qarap, tolyqqandy zerttemeıdi de...Al urlanǵan telefondardan bıznes jasap otyrǵandardyń jasyryn ordasy áli kúnge bar. Aqyr sońynda bárine kináli ózimizdiń muqıat qaramaýymyz sebep bolady. Kóbinese, osyndaı jaǵdaılarda ne isteý kerektigin bilmegennen másele oń sheshimin tappaı qalyp qoıa beredi. Qamshy.kz aqparat agenttigi oqyrman nazaryna zańgerdiń jeke blogynda jarıalaǵan keńesterin usynady.
Uıaly telefon urlaý áli kúnge deıin keń taralǵan qylmys túri bolýda. Árbireýimizde telefony urlanǵan tanysymyz bar, nemese ózimizde de urylardyń qurbany boldyq. Birde, ınstagramdyǵy bir oqyrmanym maǵan Almatylyq avtobýstardyń birinde kúnde tańerteń qaltaly urylardy kóretiniń aıtqan bolatyn. Avtobýstyń kúndelikti jolaýshylary olardan qorqyp úndemeıdi eken. Al, olar bolsa aqshasyn alyp bazarǵa bara jatqan halyqty tonaıdy. Aıtqym kelgeni urlyqtyń jaıylýy toqtar emes. Sonyń ishinde telefon urlyǵy. Eger sizdiń telefonyńyz urlansa, qandaı sharalardy qoldaný kerek? Kóbimiz, "tabyla qoımas", ony "kim izdeıdi" dep polısıaǵa aryz jazbaımyz. Jazsaq ta tergeýshiniń bergen qaǵazyn toltyryp, sol isti qoıa salamyz. Osy vıdeoda men sizderge qalaısha polısıaǵa sizdiń telefonyńyzdy tabýǵa barlyq sharalardy jasatý kerektigi jaıly aıtamyn. Eń birinshi shara bul polısıaǵa aryz jazý. Bul eń mańyzdy qujattardyń biri. Aryzdy úıde, qolaıly atmosferada jazyp, onlaın jibergeńiz durys dep sanaımyn. Polısıaǵa onlaın aryz jazý týraly vıdeoǵa tómengi silteme arqyly óte alasyz. Al, eger onlaın jazý sizge qıyn bolsa, úıde paraq betine aryzyńzdy jazyp alyp, keıin polısıaǵa barǵanda sol jazǵandaryńyzdy qaıtalap berseńiz bolady. Nazar aýdaratyn jaǵdaı, ókinishke oraı polısıa qyzmetkeri sizdiń jaǵdaıyńyzdy urlyqqa emes, kádimgi joǵaltýǵa buryp jazýǵa tyrysady. Sebebi, kezekti sheshilmeıtin is olardyń qurǵyr statısıkasyn qurtady-mys. Sondyqtan da, aryzda barynsha mán jaıdy ashyp, sizdiń telefondy joǵaltpaǵańyzdy, ony bireý urlap ketkendigin, nemese ony urlaǵan dep sanaýǵa negiz bar ekeniń jazyńyz. Sizden aryz qabyldaǵanda tergeýshi ony óz qolymen jazsa, ony erinbeı tekserip alyńyz. Sebebi, sizdiń sózderińiz burmalanýy múmkin. Al, eger sizdiń aryzyńyzdy joǵaltý dep, qylmystyq isti qoǵamaı qoısa, tergeýshiniń bul sheshimine qylmystyq prosesttik kodeksiniń 105-shi baby boıynsha prokýratýraǵa nemese 106 baby boıynsha tergeý sotyna aryz jazyńyz. Aryzdyń nusqalary vıdeonyń astyndaǵy siltemede bar. Taǵy da qaıtalaımyn, qarapaıym ózińiz jazǵan shaǵym emes. 105, 106-baptary boıynsha shaǵym. Mysalǵa siz saýda ortalyǵynda nemese taksıde telefonyńyzdy qaldyryp ketip, ony bireý alyp ketse, bul jaǵdaıdy polısıa joǵaltý dep tanyp is qozǵaýdan bas tartady. Polısıanyń bul sheshimine shaǵym túsirińiz. Joǵaltý degen ol siz ormanda júrip telefonyńyzdy qulatyp alsańyz. Al, saýda ortalyǵynda stol ústine qalǵan telefondy bireý urlyq nıteimen alǵyndyǵynyń yqtımaldylyǵy óte úlken. Qylmystyq is qozǵalǵan soń kelesi isteıtin qadam ol tergeýshini jumys istetý. Iá, taǵy bir ókinishti jaǵdaı ol bizdiń polısıada jumystyń bastan asýy. Sondyqtan da, olardy jumys istetip otyrý kerek. Ol úshin biz kelesi algorıtmdi qoldanamyz. Birinshi tergeý áreketterin jasaý jaıly ótinish hat, ıaǵnı hodataıstvo berý. Ekinshi, ol tergeý áreketteri oryndalmasa 106-bap boıynsha aryz. Qylmystyq is qoǵalǵannan keıin, dereý onyń qaıda ekeniń anyqtaýǵa baǵyttalǵan tergeý is áreketterin júrgizý týraly hodataıstvo jiberińiz. Onyń úlgisi de siltemede bar. Eger úsh kún ishinde jaýap almasańyz, dereý 106-bap boıynsha aryz jazyńyz. Úlgisi bar. Qandaı tergeý áreketterdi júrgizý naqty sizdiń jaǵdaıyńyzǵa baılanysty. Degenmen barlyǵyna ortaq kelesi áreketter bar:
Telefonnyń ornalasqan jerin anyqtaýǵa baǵyttalǵan jedel-izdestirý sharalaryn, sonyń ishinde arnaıy jedel-izdestirý sharalaryn júrgizý. Telefon urlanǵan jerleren vıdeobaqylaý kameralarynyń máleimetterin alý. Urlyq barysyn kórgen kýágerlerdi izdestir men olardan jaýap alý. Mysaly telefon saýda ortalyǵynda urlansa onyń qyzmetkerleri, kúzetshileri, avtobýsta urlansa kondýktor jáne taǵy da basqa. Sizdiń jazǵan ótinishhatyńyzǵa tergeýshi úsh kún ishinde jaýap berip, ony qanaǵattandyrý jaıly qaýly shyǵarý qajet. Eger qaýly qanaǵattandyrylmasa oǵan taǵy da,105, 106 baptar boıynsha shaǵym túsire alasyz. Qaýly qanaǵattandyrylyp, tergeýshi tapsyrma bergennen keıin, sizdiń telefon arnaıy qurylǵylar arqyly tekserilip, onyń ornalasqan jeri anyqtalady. Biraq tekseris júrgen kezde telefon kórinbeýi de múmkin. Sol sebepti ony únemi qarap otyrý kerek. Al endi teregýshi osyndaı tekseris júrgizip otyrý boıynsha tapsyrma bergende ol únemi qaralyp otyrady ma nemese biraq ret qaralyp, qaıta tekserý úshin taǵy tapsyrma kerek pe degen suraqqa, men osyndaı istermen aınalysatyn polısıadaǵa dostarymnan naqty jaýap almadym. Sondyqtan da, ýaqyt ara, eń durysy aptasyna bir ret tergeýshige, telefonnyń ornalasqan jerin anyqtaýǵa baǵyttalǵan arnaıy jedel-izdestirý sharalaryn júrgizý týraly tapsyrma berý jaıly ótinishhat jiberip turyńyz. Osy atalǵan sharalardy qoldansańyz telefon tabylý múmkindigi arta túsedi.
Erjan Bolatbektiń massaget.kz-tegi jeke blogynan
