Aqpannyń basynda Astanada bes qyz balanyń ómirin alǵan órtten keıin aqpannyń 6-sy kúni "Astana" konsert zalyna kóp balaly áıelder jınalyp, bılikke áleýmettik jaǵdaıy tómen otbasylardyń máselelerin sheshýdi talap etken edi. Olar bılikke talaptaryn oryndaýǵa bir apta ýaqyt bergen, al qala ákimdigi áıelderdi aqpannyń 15-i kúni kezdesýge shaqyrǵan. Keıin Astanadaǵy jıynda belsendilik tanytqan Sholpan Qalengereeva men Kúnsulý Ysqaqovanyń úıine polısıa barǵany jaıly Facebook jelisinde vıdeo taraǵan edi.

Bul aqparatqa alańdaǵan áıelder men qala turǵyndary aqpannyń 9-y kúni "Astana" konsert zaly ǵımaratynyń mańyna taǵy da jınalyp, áleýmettik jaǵdaıdy jaqsartýdy suraǵan belsendi analardy qýdalamaýdy talap etken.

Al Astana ákimdigi "polısıa áleýmettik jaǵdaıy tómen otbasynyń sanyn naqtylaý maqsatynda tekseris júrgizdi" dep túsindirdi.

Alaıda Azatyqqa habarlasqan áıelder ózderine qatysty qysymnyń toqtamaı turǵanyn, baspana suraǵan talaptarynan soń panalap otyrǵan shaǵyn jer úılerinen de qýa bastaǵanyn aıtady.

"VREMÁNKA" MEN BARAKTAǴY ÓMİR

33 jastaǵy Sábıra Esimhanovanyń bes balasy bar. Ol – jalǵyz basty ana. Balalarynyń úlkeni – 11 jasta, kenjesi bir jasar.

Óziniń aıtýynsha, úı kezegine 2012 jyly turǵanymen, ázirge qozǵalys joq. Úı jaldaýǵa qarajaty jetpeı, "tentirep dalada qalǵan soń" týysy áýejaı mańyndaǵy "Prıgorodnyı" turǵyn úı massıvindegi "vremánkasyn" (ýaqytsha baspanalardy halyq osylaı ataıdy – red.) panalaýǵa bergen.

​Sábıra Esimhanovanyń sózinshe, ózi analar jıynyna barǵan soń úıine polısıa men Saryarqa aýdany ákimdiginen adamdar kelip, "vremenákany" bosatýy tıis ekenin aıtyp ketken.

- Men bul úıdi jaldap turyp jatqan joqpyn. Bul jerde menen basqa tiri jan turmaıdy. Men olardan (ákimdikten – red.) kómek surap júrsem, turǵyn úı qorynan týysyma bes eseptik aılyq kórsetkish (15 myń jarym teńge) kóleminde aıyppul salyp, meni shyǵarýdy tapsyryp ketipti. Ýchaskelik polısıa kelip "sizdi qadaǵalap otyramyn, aqpannyń 15-i kúni eshqaıda barmaýyńyz kerek" dep eskertip ketti,- deıdi ol.

Sábıra Esimhanova panalap otyrǵan qýyqtaı bir bólmeniń ishiniń salqyndyǵy birden seziledi. Kóktiń ıisi shyǵyp tur. Tek terezeden molynan tógilgen kún sáýlesi ǵana úıge sál reń bergendeı bolady. Balalaryna otbasy jylýy men jaıyn sezdirgisi kelgeni bolar, terezege tógildire kapron perde ilip qoıypty. Baspanasy joqtyǵynan habarsyz kishkentaı eki qyz bala daýysy áreń shyǵatyn eskileý telefonnan aǵylshynsha múltfılm kórip otyr. Úıde teledıdar da joq.

- Osy 12 sharshymetrde balalar sabaǵyn oqıdy, jýynady, tamaǵyn ishedi. Qatty qınalyp kettik. Esh jerge tirkele de almaımyz. Bes balamen eshkim tirkemeıdi. Ózim rıeltor bolyp tabys tabýǵa tyrysqandyqtan jaqsy bilemin: úıin jalǵa beretinderdiń birinshi talaby – "balasy bolmasyn" nemese "ekeýden aspasyn". 4 jastaǵy sábıime deıin qojaıynnyń dúnıesine tıispeý kerektigin bilip ósip keledi, - dep kózine jas aldy kóp balaly ana.

Analardyń talabynan soń ákimdik Sábıra Esmahanovanyń úıine bir qap kartop, bes lıtr maı, kúrish jáne azdaǵan kókónis ákelip bergen. Ol ákimdik ókiline úıde aýyzsýdyń da joqtyǵyn, sýdy balalary 3-4 shaqyrym jerden tasıtynyn aıtyp, jaǵdaımen tanysýdy ótingen.

- Ol (ákimdik ókili – red.) maǵan "ony kórip júretin ýaqytym joq" dedi. Memleket basynda otyrǵandar men halyqtyń arasy jer men kókteı. Olar halyqtyń jaǵdaıyn oılamaıdy, túsinbeıdi. "16 myń teńge járdemaqy jetedi" deıdi. "Men ár aıdyń besinde tamaq alamyn" dep, 10 myń teńge járdemaqymdy kútip júremin. Kıim týraly oılamaımyn. Balalarym eldiń ákep beretin kıimderin kıip, ósip keledi. Balalarymnyń árkimniń betine bir qarap, jaýtańdap ósip kele jatqany janyma batady. Jastar jyly deıdi. Jastarǵa eshqandaı da jaǵdaı joq,- deıdi ol.

Sábıra Esimhanova bılik basyndaǵylardyń ne logıkasy joq, ne matematıkany bilmeıdi dep sókti. Ol prezıdent Nursultan Nazarbaevtyń ákimdermen, mınıstrlermen ótkizgen jıynyn da eske aldy.

- Prezıdent ákimder men mınıstrlerden "bir bólmeli páter qansha turady?" dep surady. Bireýi "úsh mıllıon teńge" dedi, endi bireýi "jeti mıllıon teńge" dedi. Bul aqshaǵa 20 sharshymetr de tımeıdi. Olar bir bólmege muqtaj emes, sondyqtan bilmeıdi, - deıdi Sábıra Esimhanova.

Taǵy bir kóp balaly otbasy baspana máselesin ózderinshe sheshken. Tórt balanyń anasy Aınur Dúısembıeva "baspanasyz qańǵyryp qalǵandyqtan" Astanadaǵy Abaı men Jubanov kósheleriniń qılysyndaǵy súrilýge berilgen eski barakty panalap júrgenderin aıtady.

- Maǵan polısıa ókilderi kelip, aqpannyń 15-i kúni eshqaıda barmaý týraly áldebir qaǵazǵa qol qoıdyryp aldy. Eger barsam, jazalanatynymdy aıtty. Meniń eski baragymda toq eseptegish joq. Sony ornatýdy ári qaraýsyz bolsa da turyp jatqan myna jerdi zańdastyryp berýdi surap, Baıqońyr aýdandyq ákimdigine barǵan edim. Meni tyńdaýdyń ornyna qorqytyp, dórekilik kórsetti, - deıdi ol.

"ALQANY LOMBARD ALMAIDY"

Erli-zaıypty Amandyq jáne Serikgúl Hamza Qoıandydaǵy eki bólmeli "vremánkany" jeti balasymen on jyldan beri panalap keledi. Bılik 31 jastaǵy Serikgúl Hamzaǵa kúmis alqany da, altyn alqany da bergen. Kóp balaly januıa otaǵasy 33 jastaǵy Amandyq Hamzanyń reti kelgende jaldanyp tabatyn 90 myń teńge tabysyna qarap otyr. Bul tabys baspanany jaldaý úshin jáne kómir men otynnyń shyǵynyna ketetinin aıtady.

- Maǵan berilgen 16 myń teńgemen kún kórip otyrmyz. Myna kúmis alqany alty balaly bolǵanda bergen, al myna altyn alqany jetinshi bala týǵanda berdi. Biraq odan paıda joq. Ótkende aqsha bolmaǵanda [alqany] ótkizeıik degenbiz, lombard ta almady, - deıdi 31 jastaǵy Serikgúl Hamza.

Mońǵolıadan ata-analarymen jıyrma jyl buryn qonys aýdarǵan otbasy mekteptegi balalaryna berilýi tıis tegin tamaqqa da áreń qol jetkizgen. Onyń sebebin ózderi tirkeýde qalada bolǵandyqtan qıyndyq týyndady dep túsindiredi.

- Ákim kómirmen, azyq -túlikpen kómektesemiz dep ýáde bergen, - deıdi kóp balaly ata-ana.

BILİK NE DEIDİ?

İshki ister mınıstrliginiń baspasóz hatshysy Almas Sadýbaev polısıa organdaryna úılerdi aralap, turǵyndardyń eshqaıda shyqpaýyn baqylaý týraly tapsyrma berilmegenin, bul jaǵdaı týraly estimegenin aıtty. Ol tolyq jaýapty Astana qalasy ákimdiginen alýǵa keńes berdi.

Al tilshiler 6 jáne 9 aqpandaǵy kóp balaly áıelder jıynynda sóz sóılegen Kúnsulý Ysqaqovamen áńgimelesýge barǵan. Sol kezde onyń úıiniń mańyn polısıa kúzetip turdy. Ysqaqovanyń kúıeýi Azattyq tilshisine áıeliniń úıde joq ekenin aıtty.

Polısıa tilshilerdi Saryarqa aýdandyq polısıa basqaramasyna aparǵanda qylmystyq izdeý bóliminiń basshysy Danıar Ádilov "Ysqaqovanyń úıine ury túsýi múmkin, sondyqtan polısıa kúzetip tur" degen.

Astana qalasy ákiminiń baspasóz hatshysy Elvıra Júrgenbaevanyń sózinshe, ákimdikke kelgen analardyń keıbiri qaladan tys jerlerde tirkeýde turǵandyqtan olardyń mekenjaıyn anyqtaý úshin polısıa úılerdi aralaǵan.

- Biz 6-22 aqpan aralyǵynda ashyq esik aptalyǵyn ótkizip jatyrmyz. Kóp balaly analar kez kelgen ýaqytta kele alady. Olardy aýdan ákimderi qabyldap jatyr. 6 aqpannan beri 500 shaqty turmysy tómen otbasymen kezdesip, kómek berildi. Eshqandaı qysym joq, eger bireýge qysym jasalsa, birden habarlasýyna bolady. Balalarynan shyǵa almaıtyndar úshin Telegram jelisinde chat ta ashyp jatyrmyz,- dep málimdedi ol.

Aqpannyń 12-si kúni baspasóz máslıhatynda İshki ister mınıstriniń orynbasary Iýrıı Ilın halyqqa ýaqytsha turýǵa beriletin úılerge tyıym salý týraly máseleni úkimettiń aldyna qoıatyndaryn aıtqan edi. Onyń sózinshe, ýaqytsha baspanalardy qaýipsizdikti saqtalmaǵan jáne ony salǵandar da, jalǵa bergende de, onda turatyndar da birdeı jaýapty bolýy tıis. İshki ister mınıstrliginiń tótenshe jaǵdaılar komıteti Azattyqqa bul usynys ekenin, onyń áli júzege asyrylmaǵanyn aıtty.

- Aldymen zań jobasy jasalady, ony depýtattar qarastyrady. Biraq men "vremánkada" turǵandarǵa aıyppul salǵandaryn estimedim, - dedi komıtet ókili.

QAZAQSTAN HALYQARALYQ PAKTİ ORYNDAP OTYR MA?

"Halyqaralyq quqyqtyq bastama" qorynyń prezıdenti Aına Shormanbaevanyń aıtýynsha, polısıanyń talap aıtqan analardy tekserýi – zańsyz jáne bılik óz azamattaryn baspanamen qamatamsyz etý jónindegi halyqaralyq qujattaǵy mindetin oryndamaı otyr.

- Qazaqstan ózi qol qoıǵan "Ekonomıkalyq, áleýmettik, mádenı quqyqtary jónindegi halyqaralyq paktige" saı óz terıtorıasynda turatyn ár azamatyn jetkilikti baspanaǵa qol jetkizý quqyǵymen qamtamasyz etýi kerek. Qazaqstan aqpannyń sońynda Jenevada naqty osy qujattyń oryndalýy týraly baıandama jasaıdy. Sonda ne aıtpaq? -deıdi Aına Shormanbaeva.

Quqyq qorǵaýshy Qazaqstanda tabysy nashar otbasylardyń deni ýaqytsha baspanada turatynyn, al ol jerge eshkimdi tirkemeıtinin aıtady.

- Soǵan bola tirkeýsiz áleýmettik kómek ala almaı qınalady. Bul rette, eń aldymen, balalar zardap shegedi. Bul – zańsyz. Jetkilikti baspana degen jaı kúrke emes. Onda barlyq jaǵdaı jasalýy tıis. Al oǵan qoly jetpeı ýaqytsha baspanalarda turatyndardy áleýmettik kómekten shekteý de – zańsyz. Áleýmettik kómek tirkeýge baılanbaýy kerek. Qazaqstan azamaty qaı jerde tirkeýde tursa da, áleýmettik kómekti alýǵa quqyǵy bar, - deıdi ol.

Aına Shormanbaeva Astanadaǵy bes balanyń ólimine ákelgen qaıǵyly oqıǵany da memlekettiń óz azamattaryn áleýmettik, ekonomıkalyq quqyqtaryn shekteýinen týyndady dep sanaıdy.

4 aqpanǵa qaraǵan túni Astananyń Kóktal-1 shaǵyn aýdanynda jeke úıdiń aýlasyndaǵy ýaqytsha baspana órtenip, bir otbasyndaǵy 2006, 2008, 2013, 2015 jáne 2018 jyly týǵan bes qyz bala opat bolǵan edi.​ Osy oqıǵadan keıin kóp balaly analar narazylyǵy kúsheıgen.

Aqpannyń 6-sy kúni Astanada júzdegen ana Astanada jınalyp, bılikten járdemaqy men jórgekpuldy ósirýdi, kóp balaly otbasylardyń balalaryna tegin bilim berýdi, ana men balany tegin emdeýdi, baspana alýdy jeńildetýdi talap etken. Keıin astanalyq analardyń talabyn basqa aımaqtaǵy áıelder de qoldaǵan.

Aqpannyń 6-sy kúni Qazaqstan prezıdenti Nursultan Nazarbaevtyń Halyq turmysyn jaqsartý úshin úkimette jumys toby qurylǵan. Aqpannyń 12-si kúni eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstri Mádına Ábilqasymova​ jumys toby aıasynda kóp balaly analardy baspanamen qamtamasyz etý máselesi qaralatynyn aıtty. Osy kúni Astana ákimi Baqyt Sultanov "analardyń ár aryzy nazardan tys qalmaıdy" degen.

Usynǵan: Nazerke Labıhan