Alash murasy nesimen qymbat degen bolsaq, ol bizge san alýan qundylyǵymen birge, shynaıy ulttyq bolmysymyzdy saqtaýǵa jáne qanymyzǵa jat kesel minezden arylýǵa kerek der edik. Sonyń ishinde ata-babamyzda joq jaǵympazdaný men áleýmet isinde ótirik aıtý sekildi búgin beleń alǵan asa jıirkenishti de unamsyz dúnıeden saqtanýǵa qajet. Jaǵympazdyq pen jalǵandyq burynǵy tekti qazaq boıynda bolmaǵanyn, ol jat tirlik, bertin jabysqan keseldi dert ekendigin baıqaımyz. Arda qazaq otarshyldyq ezgige túsip, orys tórelerimen aralasqan soń, bul surqıalylyq HİH ǵasyrdyń alpysynshy jyldarynan beri kúsheıe tústi. HH ǵasyr basynda orys ótirik aıtpasań, nanbaıdy degen azamattar arasynda pikir de qalyptasqan eken. Jaǵympazdyqty bilmegen, sózinde turǵan, sertin saqtaǵan halyq minezi ózgere bastaǵany jóninde alash oqyǵany Qoshke Kemeńgeruly «Qazaq tarıhynan» (Máskeý, 1924) eńbeginde bylaı jazady:
“Qazekeń” de bir jaǵynan teginge qyzyǵyp, ekinshi jaǵynan joǵarǵy hakimderdi aldaý úshin jaǵynýdyń kerektigin bilip, jaǵyna bastady. Júre-júre jaǵyný ádet boldy. Jaǵynýdyń báıgesin qazaqtyń alǵanyna bir mysal: tóńkeristen buryn Aqmola ýezinde “Shynjyr balaq, shubar tós” naǵyz jýan atadan bolǵan bolys ózi etti kebeje qaryn bolsa da, shalshyq jerden kresánskıı nachalnıkti “aıaǵy bylǵanady” dep arqalap ótkizgen. “Baqytsyz Jamaldaǵy” “spasıboǵa” qýanǵan aýylnaı, qazaq arasydaǵy jıi ushyraıtyn sýret boldy. Abaıdaǵy:
Máz bolady bolysyń,
Arqaǵa ulyq qaqqanǵa!
Jyltyratyp orysyń,
Shendi shekpen japqanǵa, -
degen jaǵynǵandy tolyq sýretteıdi. El arasynda kópshiliktiń ulyqqa jaǵynýy sol dárejede: adamshylyq, mendigin joǵaltyp, jansyz nársedeı bolyp ketti. Buryn qazaq husýsy turmystarǵa ǵana erikkennen ótirik aıtýshy edi. Ótiriktiń ıdealy 40 aýyz ótirikpen hannyń qyzyn alǵan áńgimege tirelýshi edi. Biraq áleýmet jumysyna ınedeı ótirik qatystyrylmaýshy edi. Úkimet ózderi aq joldan adasqan soń, shyn jolmen júrip, talaı japa shegip, zapys bolǵandyqtan qazaqtyń kópshiligi ótiriktiń ordasy bolyp aldy. “Orys ótirik aıtpasań nanbaıdy” degen kópshiliktiń arasynda azamattyq huqyǵyn alǵan aǵym bar.
Qaıyrbek Kemeńgerdiń Facebook-tegi paraqshasynan
Pikir qaldyrý