Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymynyń málimetinshe, álemdegi árbir onynshy ólimniń jeteýine dıabet, obyr men júrek aýrýlary sebep bolady. Mamandar bul aýrýlardyń kóbeıip ketýin qazirgi adamdardyń ómir saltymen baılanystyrady. Aıtýlarynsha, munyń bári sportpen shuǵyldanbaý, shylym men spırtti ishimdikti paıdalaný, durys tamaqtanbaý jáne aýanyń shekten tys lastanýynyń saldary.

            Resmı statısıkaǵa súıensek, 2018 jyly Qazaqstanda negizgi degen aýrýlardan 19,3 myń adam kóz jumǵan. Onyń 7,5 myńǵa jýyǵy – eńbekke qabiletti jastaǵylar. Halqynyń sany 18 mıllıonnan aspaıtyn elimiz jyl saıyn «tepse temir úzetin» 7,5 myń turǵynynan aıyrylyp otyrady. Mamandar pikirinshe, buǵan ólim-jitimniń basty sebepkeri delinetin negizgi 5 aýrýdyń yqpaly mol. 

Mysaly, ótken jyly:

1. júrek-qan tamyry aýrýlarynan – 9,7 myń adam; 
2. as qorytý júıesi aýrýlarynan – 2,8 myń adam;
3. túrli oqys oqıǵalar, ýlaný men jaraqat saldarynan – 2,7 myń adam;
4. onkologıalyq syrqattardan – 2 myń adam;
5. tynys joldary aýrýlarynan – 1,9 myń adam kóz jumǵan.

Sol sebepti, áleýmettik medısınalyq saqtandyrý qory (ÁMSQ) sarapshylary der kezinde aýrýdyń aldyn alýǵa keńes beredi.  Óıtkeni qaıtys bolǵan naýqastardyń basym bóliginiń ólimine dárigerge óte kesh qaralýy sebep. Der kezinde aýrýdyń aldyn alyp, tegin baqylaýdan ótken jaǵdaıda, olardyń ómirin saqtap qalýǵa bolar edi, deıdi mamandar. 2020 jyldan bastap enetin mindetti áleýmettik medısınalyq saqtandyrý júıesi qymbat medısınalyq zertteýler men iri transplatısalyq operasıalardy tegin jasatýǵa kepildik beredi.

«Saqtandyrylǵan azamattar MÁMS júıesi engennen keıin ýchaskelik dárigerdiń nusqaýymen magnıtti-rezonansty tomografıa (MRT), KT sıaqty qymbet zertteýlerden tegin óte alady, sondaı-aq búırek, baýyr, júrek aýystyrý sıaqty kúrdeli otalardy aqysyz jasatatyn bolady»,  deıdi «ÁMSQ» Mańǵystaý oblystyq fılıalynyń bas sarapshysy Aıangúl Jumash. Atalǵan qor aldaǵy ýaqytta aýrýdyń aldyn alý máselesine basymdyq berýdi josparlap otyr.

            Taǵy da bir aıta ketetin jaıt,       adamzatqa dári-dármekke beıimdelgen sýperbakterıalar da qoǵamǵa qaýip tóndirip tur. Qazirgi tańda osyndaı bakterıalardan paıda bolǵan aýrýlardan jyl saıyn 700 myńǵa jýyq adam kóz jumady.

             Dárigerlerdiń aıtýynsha, dárige tózimdi mıkroorganızmderdiń kóbeıýine turǵyndardyń antıbıotıkti shekten tys, ońdy-soldy paıdalanýy sebep. Al, adam antıbıotıkti qansha kóp paıdalansa, onyń tıimdiligi de sonshalyqty tómendeıtinin kópshilik eskere bermeıdi. Sondyqtan Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymy antıbıotıkterdi paıdalanǵanda abaı bolýǵa shaqyrady.