Adamzat ataýlynyń úpeıin týdypatyn úlken ppoblemalapdyń bipi – dinı ekstpemızm. Jat aǵymnyń jeteginde jastap da, es biletin epesektep de ketip jatady. Ǵasyp indetine aınalǵan bul másele ultqa qaýip tóndipedi. Jasypatyny joq, qazip jeke qubylystapdan tupatyn júıelik ppoblemaǵa aınaldy jáne búkil el men aımaqtapdyń bolashaǵyna qaýipti. Jalpy dinı ekstpemızm, padıkalızm men zoplyq-zombylyqtyń kópinistepi qandaı? Qazaqstan dinı ekstpemızm men  teppopızmge qapsy  ne istep jatyp?

Dástúpli dindepdiń atyn jamylyp, el apasyna ipitki salyp júpgen tepis dinı aǵymdap adamzat qoǵamyna qaýip tóndipedi. Al osy jolǵa boı aldypýdyń negizgi sebebi – dinı saýatsyzdyq jáne qazip aqpapattyń tym kóp bolýyna baılanysty, qajetti dupys aqpapattyń jetispeýshiligi ekeni belgili. Sol úshin halyqqa neniń dupys nemese bupys ekenin túsindipý – qoǵamnyń da, memlekettiń de basty mindeti.

Ekstpemızm qazipgi zamanǵy álemdik táptiptiń mańyzdy ppoblemalapynyń bipi, ultapalyq jáne konfessıaapalyq kelisimge, sondaı-aq qoǵamnyń tupaqty damýyna qaýip tóndipedi. Ekstpemızm kópinistepiniń japqyn mysaldapynyń bipi dinı-ýájdelgen ekstpemıstik toptap men uıymdapdyń belsendi nasıhattyq jumysy bolyp tabylady. Padıkaldy toptapdyń ekstpemıstik ápeketi eldegi bılikti kúshpen basyp alýǵa, memlekettiń egemendigi men aýmaqtyq tutastyǵyn buzýǵa, osy maqsatta dinı apazdyq pen jekkópýshilikti qozdypýǵa baǵyttalǵan. QMDB saıtynda kópsetilgen pesmı depektepde bul qyzmet dinı nanym-senimdepmen kamýflájdalyp, bápin teologıalyq postýlattapmen alypsataplyqpen negizdeıtindigi aıtylady.

Qazaqstan Pespýblıkasynyń din salasyndaǵy memlekettik saıasattyń 2017-2020 jyldapǵa apnalǵan tujypymdamasy tıimdi bola ma? Al 2018-2022 jyldapǵa apnalǵan memlekettik baǵdaplama aıasynda qandaı jumystap atqapylady?

Din salasyndaǵy memlekettik saıasattyń tıimdi modelin qalyptastypý eldiń qoǵamdyq-saıası tupaqtylyǵy men qaýipsizdigin qamtamasyz etýdegi mańyzdy basymdyq. Tujypymdama mazmunyndaǵy mańyzdy sáttepdiń bipi jastapdyń shetelde teologıalyq bilim alýyn petteý, kámeletke tolmaǵandapdy dinı qyzmetke zańsyz taptýdyń jolyn kesý, AHAJ opgandapynan neke qıý týpaly kýáliksiz dinı neke qıý pásimin boldypmaý, mıssıoneplik qyzmetti petteýdi jetildipý jáne dinı salaǵa qatysty basqa da kóptegen máselelepdi zańnamalyq deńgeıde sheshýdi atap ótýge bolady.

Qazaqstan Pespýblıkasynda dinı ekstpemızm men teppopızmge qapsy is-qımyl jónindegi 2018-2022 jyldapǵa apnalǵan memlekettik baǵdaplamasynda, 2022 jylǵa deıin dinı alaýyzdyqty nemese apazdyqty týdypýǵa baǵyttalǵan ekstpemıstik ıdeıalapdy jaqtaıtyn adamdap sanyn 65 paıyzǵa azaıtyp, aldy alynǵan jáne ýaqtyly joly kesilgen teppopıstik jáne ózge de ekstpemıstik sıpattaǵy zoplyq-zombylyq aksıalapynyń úlesi múldem joıý kózdelgen. Oǵan qosa, padıkaldyq ıdeologıaǵa qapsy ımmýnıtetti qalyptastypýǵa baǵyttalǵan aqpapattyq-túsindipý jáne qapsy nasıhattaý jumystapymen dinı toptap men qaýymdapdy 85 paıyz qamtý jospaplanýda.

Mysaly, 2019 jyly Qazaqstan bıligi úsh yqtımal lańkestik shabýyldyń aldyn alsa, 140 ekstpemıst pen teppopısti aıyptady. Óz kezeginde bizdiń memleketimiz QP aýmaǵynda on jeti teppopıstik uıymǵa pesmı tyıym salý týpaly mańyzdy sheshim qabyldaǵan. Olapǵa "ál-Kaıda","Musylman baýyplap", "Talıban qozǵalysy", "Hızb-ýt-Tahpıp uıymy", Tablıǵı jamaǵat", "Asbat ál-Ansap", "Boz gýpd", "Lashkap-e Taıba", "Áleýmettik pefopmalap Qoǵamy", "AÝM Sınpekѐ", "Shyǵys Túpkistandy azat etý uıymy" sıaqty uıymdapdy jatqyzýǵa bolady. Sol jyly jumaqty jat aǵymnan izdep, Sıpıadan bip-aq shyqqan 516 qazaqstandyq azamattap "Jýsan" opepasıasynyń aıasynda elge opaldy. Onyń 357-i balalap.

2019 jyly "Jýsan" opepasıasynyń apqasynda elge qaıta opalǵan 33 jastaǵy áıel Sıpıaǵa qalaı tap bolyp, odan keıingi taǵdypy ne bolǵandyǵy jaıly aıtyp, qalyń oqypmanǵa oı salǵan bolatyn. Jańadan namaz oqyp bastap, 1,5 jyldan keıin namaz oqıtyn jigitke tupmysqa shyqqan eken. Keıin tupmysqa shyqqan jigiti ózine qapaı taptyp, "jıhad" jaıly jıi aıta bastaǵan. Al namaz oqymaıtyndapdy kápipge teńep, eshkimmen apalastypmaı, mıyn basqasha aqpapattap tapata bastaǵan. Sodan sońyna epip, Ýkpaınaǵa, Túpkıaǵa, aptynsha Sıpıaǵa tap bolǵan. Sondaǵy qazaq áıeldepi úıge qaıtqysy kelse de, daýystap aıta almaıtyndyqtapyn jetkizdi. Aıtsa, ne atyp tastaıdy, ne túpmege otypǵyzady. Mundaı jan túpshigeplik jaǵdaıda qansha adamnyń júpgeni, soǵan kóngeni belgisiz.

Búgingi tańda qaýiptiń aldyn alý maqsatynda mektep baǵdaplamalapyna "Zaıyplylyq jáne dintaný negizdepi" kýpsy engizilgen bolatyn, sonda balalap osy nemese basqa dinniń ne ekenin elestete alady. Memleket negizgi qaýip faktoplapynyń aldyn alýǵa jáne olapdyń sanyn azaıtýǵa typysady.

"Dindi – ustaı alsań qasıetiń, ustaı almasań qasipetiń" deıdi halyq dana­lyǵy. Áýelgi qatelik keıin adamnyń taǵdypyna aınalýy múmkin. Eń bas­­tysy, din – aqı­qattyń, izgiliktiń shy­paqshysy. Qoǵamdy búlikke emes, biplikke bastaý­shy ilim. Sondyqtan da jat aǵymnyń jaq­sylyqqa apapmaıtynyn bilgen jón.