Elordamyz Astanada «Qazaq handyǵyń 550 jyldyǵyna» arnalǵan mereı toı bastaldy. Toıdyń bolǵanynan, boladysy qyzyq degendeı kópten kútken uly toıda bastalyp úlken jıyndar, konferensıalar ótýde. Qazaq handyǵynyń 550 jyldyǵyn atap ótip otyrǵan soń Qazaq handyǵyn qurǵan Kereı men Jánibekten bastap, sońǵy hanymyz Kenesaryǵa deıin bárine ne qurmet kórsetsek te artyq bolmas edi. Alaıda, kórsetken qurmetimizdi «Qazaq eli»  fılmi tóńiregindegi áńgimeler men Astanadǵy Kereı men Jánibek kóshesinen-aq bilýge bolar.

Bılikke «Qazaq handyǵynyń 550 jyldǵyn» toılaý ıdeıasy kórshimiz hám odaqtasymyz  Reseı Federasıasynyń Prezıdenti Vladımır Pýtınniń bizdiń memlekettiligimizge kúmán keltirgen sózderinen keıin týyp edi. Handyqtyń 550 jyldyǵyn toılaý arqyly tarıhymyzdyń keshe ǵana paıda bolmaǵanyn dálelep ólgenimizdi tiriltip, óshkenimizdi jańǵyrtpaq bolǵan edik. Negizinde handyqtyń toıy báz bireýlerdiń «Qazaqta memleket bolmaǵan»,- degen sandyraqtaryna jaýap qana bolyp qalmaýy kerek edi. «Qazaq handyǵynyń 550 jyldyǵan»  atap ótý - sheshimi tabylmaı kele jatqan máselerdi sheshýdiń oraıy edi. Biraq, biz sol oraılarymyzdy utymdy paıdalana almadyq. Naqtyraq aıtsaq, utymdy paılaný týraly bizden usynystar boldy, biraq bizdiń bılik halyqty tyńdaýdan qalǵanyn taǵy bir márte  kórsetti.

Osy jyldyń «Qazaq handyǵynyń 550 jyldyǵyn» atap ótetin jyl bolyp belgilenisimen «Qamshy» portalynda «Petropavl men Pavlodar Kereı men Jánibek atalsyn» degen usynysymyzdy ortaǵa tastaǵan edik. Bul usynys búkil ınternet qoldanýshylarynyń qoldaýyna ıe bolyp, osy kúnge deıin talqylanyp keledi, biraq arada 10 aı ótse de resmı bılik ókilderiniń bireýi de bul usynysymyz tóńireginde jumǵan aýyzdaryn ashpady.  Bul  usynys tóńireginde keri pikirdegiler de bolyp, qala atyna kisi esimi berilmeıdi dep jatty. Biraq bizdiń elde ǵana emes, kisi atymen atalǵan qala, oblystar álemniń qaı jerinde  de bolsyn kezdesedi. Oǵan mysal, Vashıngton shtaty men qalasy. Endi bireýler Kereı men Jánibek Qazaq handyǵyn Qazaqstannyń Soltústiginde emes, Ońtústiginde qurǵan, oblystar men qalalardyń Qyzyljar men Kereký degen óz attary bar dep jatty. Bul usynysymyz da oblys ataýlaryn Kereı men Jánibek dep, oblys ortalyqtaryn óziniń tarıhı aty Qyzyljar men Kereký dep atalsyn dedik. Iaǵnı, Soltústik Qazaqstan oblys degen ataýdyń orynyna -Kereı han oblysy dep, Petropavldyń orynyna- Qyzyljar degen óz atyn qoıýdy, Pavlodar oblysy degen atýdyń orynyna- Jánibek han oblysy dep, ortalyǵyn- Kereký dep ózgertýdi jazǵan bolatynbyz. Táýelsizdigimizge 24 jyl bolsa da Petr Men Paveldiń atynan qutyla almaǵandyqtan, qazaq handyǵynyń 550 jyldyǵyn atap ótý barysynda oraıdy utymdy paıdalanyp, óz handarymyzǵa orystyń patshasyn «qýyp shyǵartsaq» degenbiz. Osyz da Soltústik Qazaqstan oblysynyń ákimi Erik Sultanovqa Qyzyljarda Petr men Pavelge eskertkish ashýǵa kómek berýin surap, "Pkz Severo Kazahstanskaıa oblasnaıa» gazetinde «Lad», «Soıýz kazakov», «Rýsskaıa obshına» degen uıymdar qol qoıǵan ashyq hat jazylǵan bolatyn. Biz Kereı men Jánibetken «qyzǵanyp» júrgende olar óz patshalarynyń eskertkishin qoımaq eken. Kereı men Jánibek Qazaq handyǵyn Ońtústikte qurdy degen sózge kelsek, Qazaq handyǵy bar qazaqqa, bar Qazaq jerine ortaq, olar tutas Qazaqtyń hany boldy. Sondyqtan, olardyń qazaq handyǵyn qaı jerde qurǵany mańyzdy emes, Qazaq eliniń qaı jeri bolsyn olarǵa táýeldi. Biz olardyń atyna Qazaq eliniń qaı jerin berýden bolsa da tarlyq etpeýimiz kerek, óıtkeni, bizge osy dalany syılaǵan solar, tipti Ońtústik, Shyǵys, Batys Qazaqstan oblystary dep júrmeı-aq, 14 oblysymyzdyń ataýyna da Qazaq handyǵynyń órkendýine úles qosqan 14 hanǵa 14 oblysty berip, qala ataýlaryn qazirgi atymen atasaq ta artyq bolmas edi.

Qazaq handyǵyn toılaý- tek tarıhı kúnderdi sanamalaýdan aspaı qalmaýy tıis! Aıtylǵan eki oblystan tys, áli de elimizde otarlyq qamytyn kıgen qalalar men kósheler jetip artylady. Al qazaq handarynyń Abylaı hannan basqa eshbiriniń kóshe atyna da ıe bola almaı júrgenin buryn da jazǵanbyz. Endeshe, Qazaq handyǵynyń 550 jyldyǵyn paılalana otyryp, otarshylardyń atyndaǵy kósheler men qalalardy handarymyzdyń atyna aýystyryp alýymyz kerek. Bılik toı toılaýdy bitken soń «Qazaq handyǵynyń 550 jyldyǵynyń» qortyndysynda handarǵa syı jasaýy tıis.

Turdybek Qurmethan