Kerimqul BEGALIEV, «Zlıha» sharýa qojalyǵynyń tóraǵasy, Jýaly aýdandyq máslıhatynyń depýtaty:

«Zlıha» sharýa qojalyǵy óńirdegi iri sha­rýashylyqtyń biri. Negizgi óndiretini kar­top ónimi. Keńes úkimeti tarap, kolhoz, sovhoz de­genderińizdiń bári ydyrap jatqan kezde áý­lettiń tiregi ákeleri – Mamyr Býrnyı sov­hozynan 56 gektar jer surap, eginshilikpen aınalysýǵa nıet bildiredi. Alaıda sol kezdegi bılik Gagarın aýylynan 35 gektar ǵana jer berip, «qazaqtyń qoly­nan ne keledi?» degendeı qalǵan jerdi basqa aza­mattarǵa bergen eken. Degenmen, Mamyr qa­rıa uly Nurjigitpen bi­rigip, bardy qu­rastyrady. Sóıtip, 1996 jyly alǵash bı­-daı tuqymyn sebedi. Sol jyly mol ónim túsken eken. Biraq jınap alýǵa tehnıka men jumys kúshi tapshy. Mamyr qarıa Shym­kentte jeke kásipkerlikpen aı­na­lysyp júr­gen uly Kerimqulǵa kelip, kó­mek su­raı­dy. Kerimqul birden mundaı bastamaǵa qarjy quıýdy jón kóredi. Sol joly qansha qarjy salsa da, alǵashqy oraqtan kombaın­shy­lar 20 paıyz ónimdi alyp ketedi. Osy­laı­sha, eger jeke tehnıkań bolmasa sharýa­nyń eńbegi esh bolatynyna kózi jetken Bega­lıev­ter ortaq eńbektiń kórigin qyzdy­ryp, bel sybana qojalyq jumysyn bastap ketedi. Shaǵyn sharýashylyqtardyń basyn biriktirip, egistik kólemin 480 gektarǵa deıin jetkizedi. Osylaısha, bıdaıdan bólek, 2000 jyly alǵash 1,5 gektarǵa kartop ónimin ege­di. Ol kezde Býrnyı sovhozy Orta Azıa el­derin kartoppen qamtamasyz etip otyrǵan, belgili birden-bir keńshar bolatyn. Ónimge degen suranys ta joǵary boldy. Al ony tolyqtaı qanaǵattan­dyrý úshin kartop kó­lemin art­tyrýǵa týra keldi. Kerimqul eń alǵash Qa­ra­ǵandy qalasyna semınarǵa ba­ryp, ol jaq­taǵylardyń sharýa­shylyqqa paıdala­nyp jatqan germandyq tehnolo­gıalarymen ta­nysyp qaıtady. Shet­eldik tehnologıa­lar­­dyń tıimdiligin kózben kór­-gen ol sharýashylyq­ty jańasha qarqynda dam­ytý tetigin qolǵa ala bastaıdy. Sharýa­shy­lyq 2006 jyly lızıńke jańa sheteldik tehnıkalar satyp ala bastaı­dy. Nátıje­sinde, kórsetkish gektaryna 120 – 150 sent­nerge jetip, keıinnen 220 – 250 sen­terge deıin ónim alýǵa múmkindik týdy. Al 2011 jyly gol­lan­dyq tuqym sebý tehno­logıasy ar­qyly, ónim kólemin 430 sentnerge deıin art­tyrdy. Qazir ónim Almaty, Astana jáne Shym­kent óńirlerine jóneltilýde. Sharýa­shy­lyqtyń basynda júrgender 180 gektar kartop egistigin keńeıtýdi qolǵa alýdy kóz­dep otyr.
– 2006-2007 jyldary qyrǵyz elimen sýǵa talasyp, jaǵa jyrtysýǵa deıin bar­dyq. Sol kezderi «Táýelsiz elimizde qa­shanǵy aǵyn sýǵa táýeldi bolamyz?» dep bı­likke de birneshe márte hat joldaǵanym bar. Degenmen, 2013 jyly janaıqaıymyz joǵary jaqqa jetip, «Kóksaı» kanaly salyndy. Qazir atalmysh kanaldyń aýdandy sýmen qamtý deńgeıi jaman emes. Ol úshin Elbasy men oblys áki­mine alǵysym shek­siz. Dese de, áli de bolsa ol­qylyqtar bar. Má­selen, kanaldyń syıym­dylyǵy joba bo­ıynsha 3500 lıtr sýǵa qaýqarly bolýy qa­jet bolatyn, alaıda qazir 2000 lıtrdi áreń syıǵyzyp otyr. Óıtkeni aǵyn sýdyń jyl­damdyǵy saǵatyna 100 shaqyrymǵa jetýde. Mundaı jaǵdaıda eger 3500 lıtr sý birden keletin bolsa, kanalǵa zaqym kelýi múmkin. Kanaldyń jobasyn o basta júıeli qylyp jasaý qajet edi dep oılaımyn. Árıne, bul másele bılik naza­ryn­da ekenine bek senim­dimin. Sol sebepti, bul túıtkildiń de túıini tarqap qalar. Egistikti tıimdi sýǵarý jaıyn oılap, bıyl 50 gektarǵa jańbyrlatyp sý­ǵarý tehnologıasyn engizdik. Buıyrtsa, bul tirliktiń sońy jemisti bolar. Jalpy, aımaqta shaǵyn sharýalardyń bizden bóli­nýine qyzǵanysh pen kórealmaýshylyq se­bep boldy. «Zlıhanyń» qarqyndy damy­ǵanyn kórip, ózgeler de óz betinshe tirligin tikteı alamyz dep sendi. Alaıda olardyń arasynda qazir tas-talqan bolyp ydyrap, joq bolyp ketkenderi jeterlik. Oǵan se­bep, kópshilik jerin jalǵa alyp paıdala­nyp otyr.
Al ózgeniń jeke menshigindegi jerden sha­rýalar sýbsıdıa ala almaıdy. Oǵan qosa, aǵyn sý máselesi de bir búıirden qysty. Osy­dan baryp, sharýalardyń deni tirligin tastap ketti. Jalpy, qazir biz de jerimizdi ózgeden jalǵa alyp otyrmyz. Sondyqtan bizdiń kartoptan da qolǵa tıetin sýbsıdıa joq. Bul máseleni kóterip, qaqpaǵan esigim qalmady. Alaıda áli sheshimin tabar emes. Osy jaǵyn memleket birjaqty etip berse, sharýalarǵa kóp demeý bolar edi. Al usaq sharýalardy qaı­ta biriktirý jaǵyna keler bolsaq, oǵan qazir biz muqtaj emespiz. Ras, áli de bolsa egistik kólemin arttyrýǵa jer qajet. Alaıda bir qosylyp, bir bólinetin qojalyqtar­dyń maǵan túkke qajeti joq. Odan da ba­rymdy uq­satyp, «asyqpaı arbamen qoıan ilgenim» ar­tyq. Jalpy, «kartopty egemin» deıtin sharýa­larǵa mol ónim alý úshin bul isti erekshe mahab­batpen isteýi qajet. Eger as pisiretin bolsań, ony súıispenshilikpen, qos­palaryn qosyp jasasań tátti taǵam shyǵady ǵoı. Dál sondaı kartop kútim men mahab­batty qajet etedi. Sondaı-aq ju­mysyńnan jemis kútetin bolsań, ne ekseń sonymen birge jerge enip ke­týi ke­rek. Sóı­tip, tórt aı boıy tuqymmen birge ónip, jer betine birge shyqsań ónim jaq­sy shyǵady. Kóp sharýalar tuqymdy sep­kennen keıin, jumysynda qalǵyp júrip dándi qur­typ alady. Al mundaı jaǵdaıda sapaly ónim alý múmkin emes, – deıdi Kerimqul Bega­lıev.
Sharýashylyqtyń tizginin ustaǵan Ke­rim­­qul Golandıa elinen tuqym men zama­naýı tehnologıany qatar alyp kelip, sha­rýa­shy­lyǵymdy jańasha damytyp jatqan kez edi. Sol jyly ónim kólemin de san ese arttyrdy. Mine, osy eńbegi baǵalanyp, 2011 jyly Asta­nada ótken aýyl sharýa­shylyǵy forý­myna qatysty. Osy jıynda eń alǵash Elbasymen júzdesýdiń sáti tústi. Ult Kóshbasshysyn al­ǵash kórgenimdegi sátti aıtyp jetkizý múmkin emes deıdi ol. «Bir qarasam, Prezıdent ha­lyqpen aman­dasyp, zaldan shyǵyp bara jatyr eken. Osy sátte beınebir ákesimen qaýysha almaı qalǵan baladaı ornymnan tura kelip, «Nur-aǵa, Astanaǵa sizdiń qolyńyzdy alý úshin kelip edim» dep aıqaı saldym. Eldiń bári maǵan qaraı jalt qarap, zaldyń ishi tym-tyrys bola qaldy. Aıaǵymdy tez-tez basyp qasyna qalaı kelgenimdi ózimde baıqamaı qaldym. Elbasy «Saǵan qol kerek pa, má!» dep kúlip jiberdi. Aınaladaǵylardyń bar­lyǵy qosa kúlip jatyr. Al men ar­many­ma jetke­nime sener-senbesimdi bilmeı, júre-gim jary­lardaı bolyp tur. Ol kisi bolsa qolymdy ustap turyp kelgen jerimdi, aýyl­dyń jaǵda­ıyn surap jatyr. «Jambyl ob­lysy Jýaly aýdanynan kelgen sharýa-myn» degennen basqa, ne aıtqanymdy shyny kerek, qazirdiń ózinde eske túsire al­maımyn.Áıteýir sóz sońynda Elbasy­-myz «Jaraısyń, sharýashy­lyǵyń alǵa bas­syn!» dep aq batasyn bergeni ǵana esimde» deıdi sol sátti úlken tebirenispen eske al­ǵan Kerimqul.
– Al ekinshi kezdesýimde ol kisiniń este saqtaý qabileti keremet ekenine qaıran qaldym. «Nur Otan» partıasynyń kezekti sezi elordada ótetin boldy. Soǵan jam­byl­dyq bir top azamat attandyq. Taǵy al­dyńǵy qatarda otyrmyn. Uıymdasty­rý­shylar meni tanyp qalypty. «Aǵa ót­ken­degideı, Elba­sy­nyń aldynan aıqaılap shyǵa kelmeńiz» dep maǵan eskertý jasap jatyr. Al meniń bar oıym ult Kóshbasshysynyń qolyn taǵy bir márte alý. Jıyn bastaldy. Prezıdent baıan­damasyn jasap bolǵannan keıin, artqa qaraı sál sheginis jasaǵany sol edi taǵy da or­nymnan túregelip «Assa­laýmaǵaleıkým, Nursultan Ábishuly» dep alǵa shyǵa keldim. Uıymdastyrýshylar tura kelip, otyryńyz degendeı ymdap ja­tyr. Al Elbasy bolsa maǵan qarap, «Taǵy da meniń qolymdy alýǵa Astanaǵa keldiń ba?» dep kúlip jiberdi. «Iá, aǵa» dep qos qoldap qolyn aldym. Sonda ol kisiniń qansha ýaqyt ótse de, alǵashqy aman­dasqan sátim­di umytpaǵanyna tańǵaldym.Úshinshi kezde­sýimde de Prezıdenttiń qolyn alýǵa ba­rymdy saldym. Partıanyń XVI sezi aıaq­talyp, jınalǵandar Elbasymen amanda­­sýǵa asyǵyp jatyr. Qarasam, Nur-aǵany qaýmalap qalǵan adamdardyń qarasy uzyn-sonar. Top ishine kirgennen esh paıda joǵy­na kózim jetip, zaldan shyǵatyn esiktiń tu­syna baryp kúttim. Esikke jaqyndaǵan saıyn Pre­zı­denttiń qasyndaǵy adamdar azaıyp, ma­ǵan jaqsy múmkindik týa tústi. Mine, osy tusty tıimdi paıdalanyp «Assa­laýmaǵaleıkým, Nursultan aǵa, sizben úshin­shi márte amanda­sýǵa keldim» dedim. Elbasy jyly qabaqpen, «Bar bolyńdar!» dep qolyn sozdy. 
Mine, ult Kóshbasshysymen júzdes­ken osy úsh sát, ómiri esimnen ketpeıdi, – deıdi Jýaly óńirinde sharýasyn dóńgele­-tip otyrǵan jigit aǵasy.
– Meniń úsh ul, bir qyzym bar. İnim Nurjigit tórt qyz, bir uldy tárbıelep otyr. Budan bólek, Nurlan İlesov esimdi baýy­ry­myz bar. Mine, osy úsh aǵaıyndy «Zlıha» sharýa qojalyǵynyń tirligin tiktep otyr. Ul-qyzdarymyzdy da osy salaǵa beıimdep oqy­typ jatyrmyz. Máselen, Nurjigit ba­lasyn Qytaıǵa jiberip arnaıy oqytyp, agro sa­la­synyń bilikti mamany etip shy­ǵardy. Men bolsam ulymdy esep salasyna berdim. Qazir ese­pshi mamandyǵyna oqyp jatyr. Osy­laı­sha, sharýashyly­ǵy­myzǵa qajetti mamandardy óz otbasymyzdan da­ıyn­dap, qazirden qolǵa alýdamyz. Buıyrt­sa, bul jastar «Zlıhanyń» bola­sha­ǵyn baıandy etedi degenge senim mol, – deıdi Kerimqul Begalıev.
«Zlıha» sharýa qojalyǵy tuqym sharýa­shy­lyǵyn damytýdy qolǵa alýda. Ras, ol úshin zerthana men 600 gektar jer kerek.Egistik alqabynan bıyl 4000 tonna ónim alýdy da josparlap otyr. Oǵan qajetti, teh­nıka men jumys kúshi saqadaı-saı daıyn tur. Sóıtip, qojalyq bolashaqta kartop ósirýdiń klas­terlik júıesin qa­lyptastyrmaqshy. Zaýyt soǵý oıda bar. Ol kásiporynda kartoptyń túrli ónimderi shyǵarylatyn bolady.