Bıyldan bastap aqparattyq saıasat salasyndaǵy aımaqtyq memlekettik satyp alýlardyń (tenderlerdiń) barlyǵy avtomattandyrylǵan www.goszakup.gov.kz saıtynan "konverttik" júıege kóshti. Bul tártip aqparat jáne qoǵamdyq damý mınıstrliginde burynnan qoldanylyp keledi.
Atalǵan mehanızm medıasarapshylar arasynda jemqorlyq qaýpin arttyryp, ashyq básekelestikti tunshyqtyrady, baspasóz quraldaryn tapsyrys berýshige táýeldi etýge jol beredi dep synalyp júr.
Qamshy portaly aqparat saıasatyndaǵy memlekettik tapsyrysty mundaı tártipke kóshirý sebebin surap Aqparat jáne qoǵamdyq damý mınıstrligine birneshe saýal joldaǵan. Mınıstrlik jaýabynda keıbir naqty suraqtarǵa shubalańqy, jalpy jaýap berilgen. Stıli tym resmı, qarapaıym oqyrmanǵa uǵynyqty emes, onyń túsinip, qorytý úshin áldenshe ret oqýǵa týra keledi. Aqparat mınıstrliginde oıdy qazaqsha jatyq jetkize alatyn adam qalmaǵany ma? Osynyń ózi-aq aqparat saıasatynyń qurdymǵa ketip bara jatqanyn kórsetpeı me?
Endi tikeleı mınıstrlik jaýabyna kósheıik, ol jerde "konverttik" júıeniń artyqshylyǵy retinde tómendegiler kórsetilgen:
- otandyq óndiris ónimin arttyrý jáne onyń sapasyn jaqsartý, sebebi tapsyrys jeńimpazyn irikteýde aıqyndaýshy krıterıı kontenttiń baǵasy emes, shyǵarmashylyq usynys bolyp tabylady;
- óńirlik BAQ úshin damý serpini;
- óńirdiń áleýmettik-ekonomıkalyq áleýetine baǵdarlanǵan óńirlik tapsyrys ónimine halyqtyń qanaǵattaný deńgeıin arttyrý.
"Goszakup" portalynda jeńimpazdy oryndaýshynyń usynǵan baǵasy aıqyndaýshy krıterıı bolǵany ras. Onyń jaǵymsyz da, jaǵymdy da tustary bolatyn.
Jaǵymsyz tusy – tómen baǵa usynǵan oryndaýshy jeńimpaz atanyp, tapsyrysty sapasyz oryndaý táýekeli bar edi.
Jaǵymdy tusyna sózbaılasý nátıjesinde tehnıkalyq sıpattamasy belgili bir medıaǵa yńǵaılanyp jazylǵan tenderge tómen baǵa usynyp tapsyrysty utý arqyly jemqorlyq áreketteriniń jolyn kesý múmkindigin jatqyzýǵa bolady. Osyndaı tásilmen jeńimpaz atanǵan oryndaýshy tapsyrys berýshimen sózbaılaspaǵandyqtan oǵan kiriptar bolmaıtyn. Jyl sońyna deıin tapsyrysty jaýyp, bólingen qarjyny ıgerýge jergilikti atqarýshy organ da múddeli bolǵandyqtan, oryndaýshyǵa qysym jasaý maqsatymen, onyń jumystaryn qabyldamaı qoıý táýekelderi kezdespeıtin dese de artyq aıtqandyq emes.
Al "konverttik" mehanızmde tapsyrys berýshi oryndaýshyny tikeleı tańdaıtyndyqtan, onyń oryndaýshy aldyndaǵy yqpaly artady. Bul qajet jaǵdaıda oryndaýshy redaksıanyń aqparat saıasatyna aralasý, senzýra jasaý rıskterin joǵarylatady.
Mınıstrlik jaýabynda "óńirlik BAQ úshin damý serpini", "óńirdiń áleýmettik-ekonomıkalyq áleýetine baǵdarlanǵan óńirlik tapsyrys ónimine halyqtyń qanaǵattaný deńgeıin arttyrý" degen pýntterde naqty neni meńzegeni túsiniksiz. Mınıstrlik bálkim endi tómen baǵa usynǵany úshin tapsyrysty ózge óńirdiń aqparat quraly ıemdenip ketpeıdi, óńirdiń áleýmettik-ekonomıkalyq áleýetine baǵdarlanǵan shyǵarmashylyq usynys arqyly tapsyrys óniminiń sapasy artyp, oǵan halyqtyń qanaǵattaný deńgeıi joǵarylaıdy degen oıdy jetkizgisi kelgen shyǵar.
Alaıda bul úsh pýnkti de burynǵy "Goszakup" portalynyń bazalyq múmkindikteri men qosymsha komandalar engizý arqyly iske asyrý esh qıyndyq týdyrmaıdy. Demek aqparattyq saıasat salasyndaǵy mundaı qadamǵa budan da úlken nárse sebep bolyp tur.
Ol sebep – memlekettik satyp alý úrdisin jabyq jaǵdaıǵa kóshirý, sol arqyly tapsyrys berýshige yqpalyn arttyrý pıǵyly bolýy múmkin. Óıtkeni "Goszakup" portaly negizinen aımaqtardaǵy aqparat salasyndaǵy satyp alýdyń ashyqtyǵyn qamtamasyz etetin. Tapsyrysty kim alǵany, ony qalaı oryndaǵany, ol úshin qansha aqsha tólengeni bári kórinetin. Al "konverttik" júıede qoǵam aqparattyq tapsyrystyń oryndalý, bólingen qarjynyń ıgerilý barysynan beıhabar bolady.
Mınıstrlik málimetinshe, "konverttik" mehanızmdegi jemqorlyq táýekelderin tómendetý, memlekettik tapsyrystyń ashyqtyǵyn qamtamasyz etý úshin ýákiletti organ janynan memlekettik aqparattyq saıasatty qalyptastyrý máseleleri jónindegi keminde 7 adamnan turatyn táýelsiz respýblıkalyq komısıa jumys isteıdi.
"Komısıanyń quramy komersıalyq emes uıymdar, BAQ jáne ártúrli memlekettik organdar ókilderiniń qatarynan jasaqtalady. Komısıa múshesiniń respýblıkalyq jáne óńirlik deńgeılerde memlekettik aqparattyq saıasatty júrgizýge qatysýǵa tikeleı nemese janama múddeliligi bolsa, komısıa múshesi úmitkerlerdiń ótinimderin qaraýǵa qatyspaıdy. Bul – óz kezeginde jemqorlyq táýekelderi men múddeler qaqtyǵysyn boldyrmaýǵa baǵyttalǵan. Jeńimpazdardy irikteý Komısıanyń sheshimi boıynsha júzege asyrylady" delingen jaýapta.
"Memlekettik aqparattyq saıasatty qalyptastyrý máseleleri jónindegi respýblıkalyq komısıa týraly" erejege saı, komısıa tóraǵasy Aqparat salasyndaǵy ýákiletti organ vedomstvonyń basshysy ne ony almastyratyn adam bolady. Iaǵnı komısıa tóraǵasy retinde aqparat jáne qoǵamdyq damý mınıstrligi nusqaý bere qoǵamdyq damý basqarmalarynyń basshysy taǵaıyndalady.
Bir sózben aıtqanda, "konverttik" júıege ótý qoǵamdyq damý mınıstrliginiń yqpal etý aıasyn keńeıte túsedi. Saldarynan aımaqtyq ákimshilikterdiń aqparat salasyndaǵy tapsyrysyn oryndaýshylardy, tapsyrystan úmitti medıalardy óz oıyn erejesimen júrgizýge keń múmkindikter ashylady.
Demokratıalyq damýǵa qaraı umtylatyn memleket aqparat salasynda ashyqtyq, báseke, sóz erkindigine jaǵdaı jasaý, táýelsiz basylymdardyń damýyna múmkindik berý sekildi prınsıptermen júredi. Al Qazaqstandaǵy aqparat saıasaty kerisinshe, meılinshe jabyq, bıliktiń medıaǵa yqpalyn arttyratyn, sóz erkindigin shekteıtin baǵytqa oıysyp barady.
"Shekarasyz reporterler" uıymynyń sóz bostandyǵy boıynsha álemdik reıtıńinde Qazaqstan 180 eldiń ishinde 155-orynda tur. Sóz bostandyǵy kartasynda jaǵdaıy "nashar" dep baǵalanǵan.
Medıasarapshylar parlament senatyna kelip túsken "Qazaqstan Respýblıkasynyń keıbir zańnamalyq aktilerine balanyń quqyǵyn qorǵaý, bilim berý, aqparat jáne aqparattandyrý máseleleri boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly" zań jobasy qabyldanyp ketse, sóz bostandyǵyny jaǵdaıy tipten nasharlap ketedi dep dabyl qaǵyp júr.
Zań jobasy elde áleýmettik jeliler men messendjerlerdi qoldanýǵa shekteý engizýge múmkindik beredi. Oǵan saı, áleýmettik jeliler men messendjerler Qazaqstan boıynsha "zańdy ókilderin" taǵaıyndaýǵa, sonymen qatar, aqparat jáne qoǵamdyq damý mınıstrligi talap etken kez kelgen kontentti 24 saǵattyń ishinde óshirýge mindetteledi. Eger áleýmettik jeli mınıstrlik talabyn oryndamasa, mınıstrlik jeliniń "Qazaqstan aýmaǵynda jumysyn shekteýge" quqyly. Mamandar bul qadamdardyń artynda senzýrany kúsheıtý men áleýmettik jelini baqylaýdy arttyrý turǵany anyq dep sanaıdy.
Pikir qaldyrý