Qyzylordada «Qazaq handyǵy: tarıhı jáne ádebı derekter murasy» atty respýblıkalyq ǵylymı-tájirıbelik konferensıa ótti. Bul týraly "Qamshy" portaly QazAqparatqa silteme jasaı otyryp habarlaıdy.
Apta buryn elorda tórinde memlekettik deńgeıde atalyp ótken Qazaq handyǵynyń mereıtoıy tarıhymyzdyń tereńde jatqandyǵyn taǵy bir aıǵaqtady. Sol jıynda sóılegen sózinde Elbasy: «Qazaq handyǵy budan bes jarym ǵasyr buryn ǵana shańyraq kóterse de, Eýrazıanyń uly dalasynda ornaǵan arǵy dáýirdegi saq, ǵun, úısin memleketteriniń, bergi zamandaǵy Uly túrik qaǵandyǵy, Deshti Qypshaq pen Altyn Orda memleketteriniń zańdy murageri boldy», - dep atap ótti.
Rasynda, Qazaq eli tarymyryn tereńge jaıǵan báıterek ispetti. Uly dala tósinde uly ister atqaryp, tarıhta aty altyn árippen jazylǵan batyrlar men danyshpandar jeterlik. Konferensıa barysynda árbir tarıhı oqıǵa ǵylymı zertteýlermen baıandaldy.
«Biz Táńirge, tarıhı taǵdyrymyzǵa júzdegen jyldyq kúrdeli kezeńderi úshin ókpe aıtpaımyz, búgingi jáne keleshek urpaqqa eń asyl mura bolyp qalǵan Uly Otanymyz - Táýelsiz Qazaqstan úshin rahmet aıtamyz!
Endigi mindet - babalar amanatyna adal bolyp, Uly Dala elinde táýelsizdikti máńgi etý.
Ol úshin, birinshiden, azattyq deıtin asaý tulpardyń tizginine myqty ýys, tegeýrindi taqym, alystan barlap, qapysyz sheshim taba alatyn kemel aqyl qajet edi. Azattyq alǵan tarıhı sátte qazaq jurtyna tap sondaı aqyl men tegeýrin ıesi buıyryp, baǵy jandy. El tizgini Elbasyna tıdi!
Ekinshiden, qazirgideı aýmaly-tókpeli zamanda óz múddesin tolyq, óz maqsatyn anyq biletin elder ǵana ilgeri basady. Bizdiń eldik múddemiz ben ulttyq maqsatymyz aıqyn, ol - Máńgilik El», - dedi oblys ákimi Q.Kósherbaev.
Ǵylymı-tájirıbelik konferensıa barysynda Sh.Ýálıhanov atyndaǵy Tarıh jáne etnologıa ınstıtýtynyń dırektory, tarıh ǵylymdarynyń doktory, profesor Hangeldi Ábjanov Qazaq handyǵynyń qurylýy men onyń damýyna qysqasha sholý jasady. Al Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetiniń profesory, tarıh ǵylymdarynyń doktory Bereket Káribaev pen S.Demırel atyndaǵy ýnıversıtettiń profesory, fılologıa ǵylymdarynyń doktory Islam Jemeneı jazba derekterdiń mánin taratyp aıtyp berse, jergilikti ǵalymdar tarıhtaǵy tyń derektermen bólisti.
Koferensıa sońynda jasalǵan baıandamalar jáne aıtylǵan oılar men tujyrymdar negizinde usynymdar qabyldandy.
Batys Qazaqstan men Aqtóbeniń shektesetin jerinde Isataı batyr eskertkishi ashyldy
Oral-Aqtóbe kúre jolynyń boıynda, qos oblystyń shektesetin jerinde 1836-1838 jyldardaǵy ult-azattyq kóterilisiniń basshysy Isataı Taımanulynyń (1791-1838) eskertkishi ashyldy. Bul týraly "Qamshy" portaly QazAqparatqa silteme jasaı lotyryp habarlaıdy.
Onyń ashylý rásimine aqtóbeliktermen birge Batys Qazaqstan oblysynyń delegasıasy da qatysty. Aqyn, halyqaralyq «Alash» ádebı syılyǵy jáne «Qurmet» ordeniniń ıegeri, Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri Aqushtap Baqtygereevanyń atap ótkenindeı, Uly Dala tórinde atoılap ótken, el namysyn qorǵaýda janyn da, qanyn da aıamaǵan batyrlar az emes. Sonyń biri - Isataı. Qıyl qyrǵynynda qaza tapqan esil erdiń jerlengen orny jóninde ekiudaı pikirler aıtylyp keldi. Jergilikti turǵyndardyń kórsetýine súıengen ǵalymdardyń bir toby batyr uly Ospanmen birge Qobda aýdany aýmaǵyndaǵy Sheıitsaıdan máńgilik mekenin tapqan dese, ekinshileri Sholaqmoldada ekendigine dálelder keltiredi. Qalaı bolǵanda da, Isataı batyrdyń osy mańda jatqany anyq. Sondyqtan Sheıitsaıda batyr kesenesiniń kóterilýin zańdylyq dep qabyldaý kerek. Endi, mine, áýelden eli aralas, maly qoralas qos oblystyń shekarasynda batyr eskertkishi ashylyp otyr. Qazaq halqynyń qasıetsiz jeri joq, sonyń bir kórinisi osy.
«Astana tórinde ótken Qazaq handyǵynyń 550 jyldyǵynda Elbasymyz «Basqanyń patshasynyń bári jaqsy, Nelikten bizdiń handar jaman bolǵan?» degen aqyn Ǵafý Qaıyrbekovtiń sózin keltirdi. Bul shyn máninde elimiz egemendik alǵanǵa deıin kárimiz de, jasymyz da uzaq ýaqyt boıy qoıyp júrgen suraǵymyz edi. Bizdiń hanymyz da, batyr-bılerimiz de keıingi urpaqtarynan ádil baǵasyn ala almaı keldi. Buǵan jeke adamdar emes, tutastaı ıdeologıa yqpal etip, sol arystardyń esimin jadymyzdan óshirýge tyrysty. Biz osyny bastan keshirdik. Isataı men Mahambet keńes dáýirinde belgili bir baǵasyn alǵanymen, ol da sol ıdeologıa sheńberinde qalǵan edi. Eli úshin eren eńbek etip, azattyq úshin janyn qıǵandardy táýelsizdigimizdiń arqasynda ǵana bile bastadyq. «Bılemese bir kemel, ne bolady óńsheń nól» dep Abaıdyń aıtqanyndaı, el ishinde kemeli de, bastamashylary da bolady. Basshyny qoldaý halyqtyń qolynda. «Halyq qalasa, han túıesin soıady» degen, halyq qalaǵan isti bastamashylardyń qoldaýymen osylaı sátimen bitire bereıik», dedi belgili aqtóbelik ǵalym, fılosofıa ǵylymdarynyń doktory, profesor Altaı Taıjanov.
Saltanatta sondaı-aq Qobda aýdanynyń ákimi Asqar Júsipálıev, Isataıdyń uly Jaqıanyń shóberesi Ǵazez Shamaqov, «Isataı» qoǵamdyq qorynyń tóraǵasy Erkin Qurmanbek, batysqazaqstandyq ólketanýshy Jaısań Aqbaı óz qýanyshtarymen bólisti.
Batyr eskertkishin turǵyzǵan aqtóbelik músinshi Aıapbergen Karpekovtiń aıtýynsha, bul is «Qazavtojol» Aqtóbe oblystyq basqarmasynyń Baǵlan Baımaǵambetov, Ákimjan Ótemuratov syndy basshylarynyń qoldaýymen júzege asty. Eki jarym aıda bitken kompozısıanyń bıiktigi 4 metr, onda batyr beınesine qosa qalqan-qylysh, sol qıly kezeńdi kórsetetin belgiler kórinis tapqan. Budan buryn atalǵan azamattardyń kómegimen Oral-Aqtóbe joly boıynda Isataı batyrdyń beıitine jolaýshylardy baǵyttaıtyn jol kórsetkishi de qoıylǵan bolatyn.
Eskertkishtiń ashylý rásimine qatysqan, quramynda profesor, ǵalymdar, stýdentter, aqyn-jazýshylar bar M.Ótemisov atyndaǵy Batys Qazaqstan memlekettik ýnıversıtetiniń «Babalar tarıhyna taǵzym» atty ekspedısıasy oǵan qosa Isataı Taımanulynyń kesenesine arnaıy baryp, taǵzym etip qaıtty. Ýnıversıtettiń ǵylymı jumystar jáne halyqaralyq baılanystar jónindegi prorektory, pedagogıka ǵylymdarynyń doktory Ǵızatolla Imashevtiń sózine qaraǵanda, oqý ornynda 2013 jyly qurylǵan «Mahambet» ǵylymı-zertteý ortalyǵy (dırektory - pedagogıka ǵylymdarynyń doktory, profesor Abat Qydyrshaev) sodan beri Isataı men Mahambettiń esimin ardaqtap, erligin nasıhattaý baǵytynda babalar júrgen jerlermen osyndaı joryqtar uıymdastyryp, jańa derekter jınaqtaýmen aınalysyp keledi. Mundaı ıgilikti is aldaǵy ýaqytta da jalǵasyn taba bermek.
