Qazaqstandaǵy dúngen qaýymdastyǵynyń tóraǵasy Hýseı Daýrov osydan úsh jyl buryn Jambyl oblysy Qordaı aýdanynda bolǵan etnıkalyq janjaldyń túpki máni prezıdent Qasym-Jomart Toqaevty qyzmetten ketirý boldy dep sanaıdy. Bul týraly ol KazTAG saıtyna bergen suhbatta jetkizgen.
Ol konflıkt aldyn ala úlken aýqymda josparlanǵanyn, oǵan quqyqqorǵaý organdarynyń qatysy bar bolýy múmkin ekenin aıtady.
– Aýdandyq polısıa bóliminiń basshysy kýálik bergende Qordaı ákimshiligindegilerden "dúńgender ereýildetip jatyr" degen jalǵan aqparat túskenin aıtty. İs júzinde olar avtomattaryn asynyp "ereýildi basýǵa" barǵan. Bul kýálik neden habar beretinin ańǵarasyz ba? Óte aýqymdy nárse josparlanǵan. Qoǵam bul jóninde bilip, ulttyq gvardıa kelgennen keıin ǵana tańǵy 5-terde jaǵdaı turaqtaldy. Bul is júzinde prezıdentke qarsy baǵyttalǵan áreket boldy. Saǵat 23.00 keıin tragedıa toqtaǵan joq, kerisinshe órshidi. Sizderdiń aqparattaryńyz prezıdenttiń jaǵdaı turaqtaldy degen sózin joqqa shyǵardy. Óıtken sol kezde prezıdenttiń ózin adastyrǵandar boldy, – degen ol janjaldy uıymdastyrýshylar prezıdenttiń qol-aıaǵyn tusap tastaýdy kózdedi degen pikirde.
Hýseı Daýrov konflıkt qoldan uıymdastyryldy degen paıymyna tómendegideı ýáj keldirgen.
– Búliktiń sıpatyna, qysqa ýaqytta sonsha adamdy uıymdastyryp, olardyń emin-erkin júrip-turýyna qarap aksıa uıymdastyrylǵan bolýy múmkin dep sanaımyn. Óıtkeni biz shekaralyq aımaqta, dúngender qonys tepken jerlerge tek jeke kýálik pen pasport arqyly ǵana kirgizetin "Qarasý" baqylaý-ótkizý pýnkinde ornalasqanbyz. Al búlik kezinde myńdaǵan kólik pen on myńdaǵan adam kedergisiz ótip ketken. Ol azdaı kúshtik qurylym ókilderi olarǵa jol kórsetip, tórt saǵat ýaqyty baryn aıtyp, kólik nomerin sheship júrýdi usynǵan. Osynyń bári olardyń arandatýǵa daıyndalǵanyn kórsetedi. Menińshe, bul – eń aldymen prezıdent Toqaevqa qarsy daıyndalǵan áreket. Týra qańtar oqıǵasy sıaqty, – deıdi ol.
Qazaqstandaǵy dúngen qaýymdastyǵynyń tóraǵasy "ordaı qaqtyǵysy qoldan uıymdastyryldy" degenimen ony uıymdastyrǵandar týraly naqty eshteńe aıtpaıdy. Tek olar prezıdent Toqaevtyń 2019 jyly iske qosqan reformalaryna narazy "eski Qazaqstannyń" ókilderi bolýy múmkin dep sanaıdy.
Sondaı-aq ol dúngender men qazaqtar arasynda eshqandaı problema joq ekenin, 150 jyldan beri tatý turyp jatqanyn aıtady.
Qordaı oqıǵasyn resmı bılik turmystyq janjal dep baǵalasa, keı sarapshylar ony ultaralyq qaqtyǵys dep sanaıdy. El arasynda Qordaıdaǵy qazaq-dúngen ulttarynyń arasynda arazdyq burynnan bary, turmystyq sıpatta bastalǵan jaljal jyldar boıy shıryǵyp turǵan jaǵdaıǵa shyrpy tastaǵanmen birdeı bolǵany aıtylady. Jergilikti turǵyndar dúngen ultynyń ókilderi qazaq tilin bilmeıdi, memlekettik tildi qurmettemeıdi dep shaǵynady. Qazaqstandaǵy dúngen qaýymdastyǵynyń tóraǵasy Hýseı Daýrovtyń ózi de memlekettik tildi meńgermegen. Qordaı oqıǵasyna deıin Facebook paraqshasynda dúngen ultynyń ókilderi kóp turady Qytaı týraly, basshysy Sı Szınpın jaıly jıi jazatyn. Dúngen – Qazaqstandy meken etetin kóp etnostyń biri. Tili qytaı tiline uqsas, dini – ıslam. Kóbine saýda-sattyqpen aınalysady.
Pikir qaldyrý