Bir qaryzyn jabý úshin ekinshi qaryz alyp júr kóp qazaq. Buny ózinde joqty bar etip kórsetýge umtylystan týǵan kredıtomanıa deımiz be, álde aılyǵy kelesi aıǵa jetpegennen týǵan muqtajdyqqa jatqyzamyz ba?

1 mıllıonǵa jýyq qazaqstandyq mıkroqarjy uıymdaryna qaryz.

Kredıtomanıa – adamdardyń kredıt alýǵa degen qumarlyǵy. Ol qumarlyq qaıdan shyǵady? Bir ordan shyǵyp, ekinshisine túsýdiń sory. Aqshasyn jınap kólik pen úı alǵandar, qaryzsyz toı jasaıtyndar az. Azyq-túlikten bastap bári qymbat. Tamaq alý úshin nesıege batqan búgingi qazaqty ne dep synaısyń?

Kópshiliktiń jaqsy ómir súrýge umtylam dep qaryzǵa urynǵanyna úkimettiń kinási bar. Halyq kedeılenip bara jatqanyn Qamshy.kz jazyp edi. Biraq qazaqtyń sanasy kedeılene qoımady. Jaǵdaıyn ashyq moıyndaǵysy joq. Kóńili qalap, kózi túsken zatty alý maqsatynda qolma-qol aqsha alady da, bereshegi ósip ketken soń, ony jabý úshin ekinshi kredıtke júginedi. Qarjylyq uıymdardyń ákkiligi de sonda, ekinshi deńgeıli bankterge qaraǵanda aqsha berýi jeńil ári jyldam. Qaryz alýshynyń tólem qabilettiligine bas qatyrmaıdy. Alaıda berilgen aqshany eselep qaıtarýǵa kelgende, qorqytyp, úrkitýden taıynbaıdy.

Sholpan esimdi almatylyq 24 jastaǵy qyzdyń oqıǵasyn mysalǵa keltireıik. Jas qyz bankterden nesıe ala almaǵan soń, kezinde mıkroqarjy uıymdaryna jıi júginetin. Sońǵy qaryzyn áli kúnge deıin tóleı almaı júr. Aıtýynsha, alǵan az ǵana kólemdegi aqshasy az ýaqytta eselene túsip, búginde qaryzy 3 mıllıon teńgege jetken.

– Keıde aılyq ýaqytyly túspeı qalady. Al mıkroqarjy uıymdary birer kúnniń ózine eselep aqsha qosady. Tóleý ýaqytyn sozýǵa bolady, ol úshin 25-30 myń teńge beremiz. Biraq ol da aýaǵa ketkenmen birdeı. Múldem tóleýge shamam jetpegende, kúntizbege salyp berýin suradym. Onyń artyqshylyǵy, tóleıtin aqshany aıǵa bóledi. Quıturqylyǵy sol, kúntizbege keminde eki aptadan keıin salady, sol ýaqytta qaryz somasy jaı turmaı, óse beripti. Alǵashqy úsh kúnde jyldamdatyp aqsha salýdy talap etedi, keıinnen týysqandaryńa, barlyq tanystaryńa habarlasyp shyǵady, jumys ornyna bereshegin jiberip, aılyqtan ustaıdy. Bir apta keshiktirgen jaǵdaıda, «problemnyı otdel» degen bólimderine nómirińdi berse, olar dóreki sóılep, qoqan-loqqy jasaıdy. Solaı 80-100%-ǵa deıin ústemaqy qosyp, azyn-aýlaq qaryz teńgeni mıllıonnan asyryp jiberdi.

Bul júzden bir jaǵdaı ǵana. Budan bólek qaryzǵa batqandar qanshama!? Sarapshylar joǵary paıyzben nesıe beretin mıkroqarjy uıymdaryna talapty kúsheıtýdi usynyp otyr. Ekinshi deńgeıli bankterdegi mólsherleme eń kóbi 56 paıyzben ǵana shektelse, shaǵyn qarjy uıymdarynda 150-300%-ǵa jetedi. Bul da shaǵyn kásip retinde qaralady da memleket tarapynan tıisti qadaǵalaý joq. Halyqtan aqshany súlikteı sorǵan bundaı uıymdarǵa toqtaý bola ma?!