«Moıynqumnyń týmasymyn. Áli esimde, kishkene kezimizde búkil aýyl bolyp, tamyr jınaýǵa shyǵatyn. Sol jınalǵan tamyrdyń arqasyna búkil aýyl turmysyn túzeıtin. Onyń ishinde meniń ákem de bar. Tipti, bizdi de sol tamyr jınap júrip tapqan nápaqasymen oqytqan edi.  Endi araǵa qanshama jyl salyp, sol aýyldaǵy tamyr bitkendi sheteldikter emes, endi bizdiń jigitter teredi. Sebebi biz tamyryn jınap júrgen suńǵyla ósimdiginen jasalǵan sháıdi endi ózimiz óndiremiz». Bul – kásipker Ardaq Táýkebaevanyń bizge bergen suhbatynyń úzindisi. Kóp balaly ana dekrettik demalysy kezinde úıde bos otyrmaıyn dep  qazaqtyń ózi syndy úıde balamen otyrǵan kóptegen qyz-kelinshekteriniń basyn qosyp, jelilik bızneste buryn birde bir qazaqstandyq kásipker jete almaǵan úlken jetistikterge jetedi.

      Ózi áleýmettik jelidegi paraqshasynda jazyp qoıǵandaı, «Qarapaıym áıelden mıllıoner jasaımyn» degen sózinde turyp, kóptegen qyz-kelinshekterdiń qomaqty tabys tabýyna kómektesedi. Jelilik bızneste júrip, ózi satatyn ónimderdiń quramyn, paıdasyn zerttep júrgeninde úsh jyl buryn jerles aǵaıynyń biri kelip usynys aıtady.  «Ózimizde ósetin suńǵyla degen ósimdiktiń tamyry bar. Ony únemi sheteldikter terip áketedi, sol shópti nege syrtqa bergenshe ózimiz óndirmeısińder?» degen usynysyn aıtady. Osylaı Ardaq Jeksenbaıqyzy ápkesi Aınur Tursynbaeva men baýyry Darhan Bekpanovpen birigip, tabıǵı, taza organıkalyq ónimder shyǵaratyn SAAD kompanıasyn qurady.

      «Esimde emis emis tamyr jınaýǵa shyǵatynbyz aýylda. Sol tamyr aýyldaǵy qanshama otbasyn asyrap otyrdy. Onyń ishinde ákemiz de bar. Tamyrdyń arqasynda oqýǵa da túskenbiz. Keıin jerles aǵaıymyz kelip,  «Ardaq, osy Moıynqum degen jerde tamyr ósedi,  suńǵyla degen. Mysaly, jenshen shóbin -  ómir elıksıri dep atap júr ǵoı, al ana  suńǵyla sol shóbińnen  bes ese myqty qasıetke ıe. Bir jyl úzbeı ishken adamnyń boıynda eshqandaı dert qalmaıdy. Sol altynǵa turarlyq shóptiń qyzyǵyn Japonıa, Qytaı elderi kórip jatyr. Bizden kelip, jınap ketedi, biz tamyrdy jınap bergenimizge mázbiz, sodan tabatyn tıyn-tebendi qanaǵat qylyp otyrmyz. Qolǵa alsańdarshy» - deıdi. Jalpy, bul suńǵyla j ylyna bir ret qana gúldep, shirip ketedi eken. Sol mezgilde qytaılyqtar men japondyqtar kelip, túk qaldyrmaı terip ketedi eken. Aǵa aıtyp turǵanda meniń esime tústi, «a, baıaǵy bizdiń aýyldaǵy azamattar jınap júrgen tamyrymyz sol eken ǵoı» dep. Aǵanyń usynysyn estı sala,  Aınur ápkem, baýyrym Darhan úsheýmiz zertteı bastadyq. Ózderińiz de ınternetten terip kórińizdershi, suńǵyla, orysshasy sıstanhe dep atalatyn ósimdik tamyrynyń emdik qasıeti orasan. Qaırat aǵany zaýyttyń ashylý saltanatyna shaqyrǵan kezimizde kózine jas alyp, sóılegen edi. «Qolyma osy tamyrdy alyp alyp, qanshama sheneýniktiń esigin qaǵyp, men men degen bıznesmen, depýtattarǵa baryp , osy ósimdiktiń paıdasyn aıtýdan sharshamadym. Nege ózimizdegi altyndy shyǵarmaısyńdar dep  17 jyl boıy júrdim. Ózimniń qolym qysqa, ol úshin qomaqty qarajat kerek bolǵandyqtan, qansha kásipkerdiń de esigin qaqtym.  Bul - teńdessiz shóp» - degen aǵamyzdyń ózi de kóp balaly áke. Jetinshi balasy alpys jasynda dúnıege kelgen eken. Sondyqtan da osy shópten sháı shyǵaramyz degende erekshe qýanǵan azamattardyń biri osy kisi boldy.  - .Sodan biz tamyr jınaý naýqanyn uıymdastyryp júrgen adamdardy  taýyp, kelisim shart jasadyq. Tehnologtardyń qyzmetine júginip, arnaıy mamandarmen keńestik. Zerttep, qolǵa alar kásipti baqylap alýdan ózge emdik qasıetin paıdalanatyn bolǵandyqtan túrli saraptamalar jasattyq. Ol saraptamalardyń daıyn bolýyna da uzaq ýaqyt ketti. Biz sol aralyqta zaýyttyń qurylysymen júrdik. Baýyrym darhan shetelden bul kásipke qajet qurylǵylardy arnaıy tapsyryspen alǵyzdy» - dedi kásipker Ardaq Táýkebaeva.

Osy rette, biz de suńǵyla shóbi týraly aqparattardy aqtaryp kórdik.

«Suńǵyla» degen shóp kóbine qaýyn ekken alqaptarda, sekseýildi aımaqtarda ósedi eken. Ásirese, Jambyl oblysynyń Moıynqum aýdanynda, Ońtústik Qazaqstan oblysynyń Sozaq aýdanynyń betpaq dalamen shektesetin jerlerinde kóptep ósedi. Mı qaınatar aptap ystyqta búr jaratyn gúldiń negizgi qasıeti  tamyrynda eken. Shyǵys medısınasynda bul tamyrdan baýyr aýrýlaryna qarsy dári jasap shyǵarady. Suńǵyla tamyry qaınaǵan qumnyń arasynda ósetin sekseýildiń tamyryna jarmasyp nárlenedi eken.

   Suńǵylanyń emdik qasıetteri jeterlik. Quramynda kómirsýlar, ıantar qyshqyly, ırıdoıd, steroıd, fenol, lıgnandar bar. Onyń tamyryn dárilik qasıetine baılanysty Qytaı, jalpy Azıa elderi medısınada jıi qoldanady. Sıstanhe búırek aýrýlary (nefrıt, pıelonefrıt, sıstıt), jynys joldary aýrýlary, bedeýlik, nesep tútigi, nesep joldarynyń aýrýlaryn emdeýde jaqsy áser etedi. Qan aınalymyn retteıdi, teriniń isinýin, aýrýdy basady. Máselen, Qytaıdyń dátúrli medısınasynda ony bedeýlik, arqa jáne tize synýy, Ian búırekteriniń jetispeýinen sińir jáne súıektiń álsireýi, qannyń azaıýy, ishtiń qatýy sekildi aýrýlarǵa qarsy paıdalanady eken.

     «Suńǵylanyń paıdasy - eń kúshti antıoksıdant, vırýsqa qarsy nemese aǵzaǵa vırýs enip úlgerse, suńǵyla -  solardyń bárin joıyp jiberetin qasıetke ıe» - deıdi kásipker. - Er azamattardyń kúsh qýatyna myqty kómektesedi eken. Qazir máselen, jastar energetık kóp  ishedi ǵoı, sol energetıkalyq sýsyndardyń ornyn basatyn sháı desek te bolady. Myqty sergektik beretin qasıeti bar. Qazir biz suńǵyla sháıimizge degen suranys joǵary. Bir aýrýy úshin alyp ketip, basqa da aýrýynan aıyqqandar mindetti túrde keńsemizge qaıta keledi. Áıtpese, jar salyp, jarnamasyn jasap ta jatqanymyz joq. Kompanıanyń ashylǵanyna eki aq aı boldy. Instagramda da aıqaılatyp jatqan joqpyz. Kelgen adam qaıtyp kelip alady, búıregimde tas bar edi, sonyń emine alǵan edim, qan qysymymdy retteı bastady, jeńil sezine bastadym» dep alǵysyn bildirip jatqandar kóp. Ózimizdiń elde ósetin shópter, baılyǵymyzdyń  basym bóligi  – shetelge ketedi, ashyǵyn aıtaıyq,  olar óndiredi de, syrtyn ádemilep, ózimizde bar dúnıeni – ózimizge eki ese baǵada satyp jatyr. Al, biz halyqqa qol jetimdi baǵada shyǵaramyz degen maqsat qoıǵan edik ózimizge, sol maqsattyń údesinen shyǵý úshin jumys istep jatyrmyz» - dedi kásipker.

    Ardaqpen  suhbattasa otyryp, kásipkerdiń bıznesten paıda tabýdan buryn ózimizde shyǵatyn dúnıege óz kásipkerlerimiz qoldaý bildirse, árqaıysymyz elimiz úshin jumys istesek, syrtqa jem bolmaı, óz elimizdi órkendeter edik degen janashyrlyǵyn baıqadyq. Endeshe, qazaq dalasynda ósetin ósimdikti ózgelerge jınap bermeı, arnaıy mamandardy oqytyp, daıyndap, qanshama jumysshyny jumyspen qamtamasyz ete otyryp, óz ónimimizdi shyǵaryp otyrǵan kásip ıelerine sáttilik tileımiz. Tamyrymyz rasynda da ózimizden ajyramasa eken. Al, suńǵylaǵa kelsek, Qytaı medısınasynda bul shóp eki myń jyldan beri qoldanylady eken. Bizde suńǵylany «qasqyr jemi» dep te ataıdy. Sebebi qatal qystan eseńgirep, álsirep shyqqan ash qasqyrlar suńǵyla jep, mamyr aıyna deıin qulaqtanyp shyǵady eken.

SOŃY...