Pavlodarlyq til janashyry Rýza Beısenbaıtegin «psıhbolnısaǵa» jatqyzypty. Durys. Ol kisi «jyndy». Deni saý adam Pavlodarda qazaq tilin qorǵaı ma? Negizi Rýza apaıdy ǵana emes búkil qazaqty, onyń ishinde ásirese ultyn súıgen qazaqtardy «psıhbolnısaǵa» túgel qamaý kerek! Keshe ǵana Almatyda jer silkindi... «Deni saý» ult jer silkinip, qyrylaıyn dep jatqanda «qazaqsha habarlamadyń» dep memleketke renjı me? Úndemegen, túsinbegen kúıde ólip kete bergeni durys qoı!

Qazaqtyń bári «jyndy» bolýynyń dıagnozyn anyqtap kórdik.

1) Tańerteń turyp, lıftige barsań, «sý toqtaıtyny», «jóndeý jumysy júretini», anaý-mynaý bári tek qana orys tilinde jazýly turady.

2) Bankomatqa barasyń. Memlekettik til «tańdaý tili». Áıtpese qazaqtyń aqshasyn «orystyń tilimen» alýǵa májbúrsiń.

3) Reseıdiń «Iandeksin» shaqyrasyń. Bir aýyz qazaqsha bilmeıtin tájik pe, ózbek pe, orys pa, áıteýir ózge ulttyń bireýine jolyqsań, súmeńdep júrip, taksıdi taýyp, súmelek kúıge túsesiń.

4) Kóshe toly saqaý jarnama. Qazaq tilindegi kálka aýdarmadan qusqyń keledi...

5) Saýda ortalyqtaryndaǵy qymbat dúkenderge «arzan tiliń» úshin ózińnen óziń qor sezinesiń. Áp-ádemi qazaqtyń qyzy oryssha sóılep shyǵa kelgende qalaı esikke bettegenińdi bilmeısiń.

6) Ózge ult satýshylary tipti «qazaq tili» deıtin tildiń bul elde bar ekenin seni kórip esine túsiredi.

7) Ushaqqa otyrsań «orys tili», «aǵylshyn tilimen» qatar kóne «Shaǵataı tili» qoldanysta ma dep qalasyń. Keıde qazaqshasyn túsiný múmkin emes. Qyzmetkerlerge qazaqsha sóıleseń, «a munda qazaqtarda bar eken ǵoı» degendeı jymıa til qatady.

8) As isheıin dep asqanaǵa barsań, oryssha mázir ákeledi. Ondaı jerden sý ishseńde ý ishkendeı bolasyń.

9) Óz qazaǵyń orys tilinde sóılegenin mártebe sezinip, «Men adal qulmyn. Qul qutandyǵym súıegime ótken» degendi maqtanyshpen sezdiredi. Qazaqstanda qazaq tilinde sóıleý eń tómengi «mámbetterdiń tirligi» dep biledi.

10) Qazaq tilin bilmeseń de sheneýnik bolasyń. Biraq oryssha bilmeseń bılik tabaldyryǵyn attama! Karerańnyń ólshemi osy!

11) Bıligiń Reseıdiń gýbernıasy sıaqty. Zań orys tilinde jazylyp, is qaǵazdary orys tilinde júredi. Qazaq tili kóleńke sıaqty jalbań-jalbań etip, «mende barmyn» degendeı ólermen kúıde ilese júredi.

Bul ataǵandar myńnyń biri ǵana... Osydan keıin jyndy bolmaı kór!!! Óz elińde myńq etpeıtin qul-qutan, eki aýyz oryssha biletin «máńgúrt» bolsań ǵana saýsyń. Al «bul meniń memleketim edi, ata-babam amanat qaldyrǵan jer edi, qazaqsha sóıleıik» dep zar eńireseń, «antıreseıshil», «ultshyl», «ult arazdyǵyn qozdyrýshy», t.b. áıteýir «aýrý» ne jyndy bop shyǵasyń! Onsyz da syrttan qaraǵan adamǵa Qazaqstan úlken bir «psıhbolnısaǵa» uqsaıtyn bolýy kerek. Óz elinde qor bolǵan, óz tilinde sóıleı almaǵan, óz quqyǵyn qorǵaı almaǵan óńkeı jyndynyń Otany sıaqty...

Bilál Qýanysh, «Qamshy» aqparat agenttiginiń jetekshisi